9 (сентябрь), 2020
Бу санда
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Рәмис АЙМӘТ. Һәр ыруның булган үз билгесе. Шигырьләр. .........................................................3
Зиннур ХӨСНИЯР. Новеллалар. ......................................................................................................8
Клара БУЛАТОВА. Бергәлек кадерен югалтмыйк. Шигырьләр. ...................................................41
Фоат САДРИЕВ. Сайрар чак. Роман. .............................................................................................45
Илшат ВӘЛИУЛЛА. Шигъри фикерләр. .........................................................................................66
Хисаметдин ИСМӘГЫЙЛЕВ. Мөһер. Хикәя. .................................................................................71
Эльмира ҖӘЛИЛОВА. Минем белән тутыр бар дөньяңны... Шигырьләр. .................................86
ЯҢА ИСЕМНӘР
Гүзәл ГАЛЛӘМОВА. Зәңгәр кыңгыраулар. Роман. .......................................................................90
БАЛАЛАР КИТАПХАНӘСЕ
Рәшит БӘШӘР. Болытка кунган тургай... Шигырьләр. ...............................................................130
«ИЛЕҢ ТУРЫНДА УЙЛА» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Рәмзия ГАБДЕЛХАКОВА. Хәтер юлында чикләр юк. Повесть. .................................................134
БЕРГӘЛӘП УКЫЙБЫЗ
Дания ЗАҺИДУЛЛИНА. Фирүзә Җамалетдинова. «Кошлар оя корган җирдә». .......................164
ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЬ
Миләүшә ХӘБЕТДИНОВА. Сарсаз Күл фаҗигасе.
(М.Гыйләҗевнең «Микулай» пьесасына рецензия). ..................................................................170
СӘНГАТЬ
Лилия НУРМӨХӘММӘТОВА. Җырга багышланган гомер. .......................................................173
Кызыл кара белән. Сәхифәне Рамил ХАННАНОВ алып бара. ................................................179
Укучыларыбыз иҗаты: Асия ИБРАҺИМ, Фазылҗан АЛИУЛЛОВ,
Флёра ГАТИНА шигырьләре. .......................................................................................................181
Кайтаваз: Флюра ХАННАНОВА. Зөлфәт Хәкимнең «Ана җыры» романы турында. ...............182
Шаян сәхифә: Альберт ГАДЕЛШИН. Уены-чыны бергә. ............................................................183
«Казан утлары» архивыннан. .......................................................................................................168
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. .........................................................................................190
-
***
Кайтар әле ышанычны. Кайтар! -
Бераз гына ишетми
Мин сине чукрак, димәдем, бераз гына колакка катырак, дидем... -
Җырга багышланган гомер
«Мин язучылар һәм тәнкыйтьчеләр тарафыннан үземнең җырларыма карата мактау сүзләре ишеткән, мактау гына көтеп йөргән кеше түгел. Киресенчә, һич тә мактау сүзләре ишетмәгән, ә җыелыш саен чәнечкеле бәяләр ишетеп килгән кеше» - Гөлшат Зәйнашева -
Гыйбрәтле сынау
Көннәр, төннәр буе сынау булып, ява җиргә вирус яңгыры... -
Минем өем
Чәчкә аткан чагы гөлнең... -
Нинди көйләр уйныйсың?..
Сәхнәгә Галия Гафиятуллина чыга. Баянчы Рәфкать ул башкарасы җырның көен уйный башлый. Инде Галия апа кушылып җырларга тиеш. Рәфкать көйне уйнавын дәвам итә. Галия апа җырның икенче куплетын да башлый алмый, сүзләрен оныта... -
Мин пәйгамбәр түгел
Гомеремне кыскартмагыз әле, күп димәгез әле сиксәнне... -
Тынычлык
Җир шарында тынычлык... -
Нигез
Әрем, шайтан таяклары – Туган йортлар нигезендә... -
Шигъри фикерләр
Коръән – кешене фани ярдан бакый ярга илтүче кораб... -
Хәтер
Тынычлыкта гына яшик, дуслар. -
Ленин бакчасына ярты белән кергән
Гастрольдән кайтуга, Гали аганы «Черек күл»гә чакырып, повестка килә. Репрессия шаукымы көчле чорлар... Гали ага бераз шөлләп, хатыны, балалары белән саубуллашып, повесткасы белән паспортын алып чыгып китә... -
***
Яшәү яшәү микән сиңа җирдә, Минем җаннан киталмаган килеш?!. -
Кино һәм туңдырма
Кибеткә барыйк, ике йөз сумга туңдырма алыйк! -
Сак бул!
Нигә ул җәннәт, Җир тәмуг булгач... -
Карантин
Бу дөнья фани ул, хакыйкать – мәңгелек. -
Фирүзә Җамалетдинова. "Кошлар оя корган җирдә"
ХХI гасыр башы татар әдәби процессында Фирүзә Җамалетдинова иҗатының абруйлы урыны бар. Матур-матур шигырьләре, хикәяләре һәм повестьлары белән танылган шагыйрә, прозаик, журналистикада исем-ат алган язучының роман жанрында каләм сынавы – яңа бер биеклекне, иҗади үрне яулап алу кебек кабул ителә. -
Зәңгәр кыңгыраулар (роман)
– Кирәкме мин бу дөньяда? Эһе-һе... – Сыкрап, сыктанып, ишетер кеше юк дип, җәелеп такмаклап елады Зөлхәбирә. Сорау бер генә иде бу җиһанга: "Кирәкме мин?" Минвәли аны калдырып, Суфияга өйләнгәннән соң, Зөлхәбирәнең күңелендә гаилә учагы тергезерлек кояш бүтән кабынмады... -
***
Хак Тәгалә үзе кичерсен... -
Күрше кызы
Күзем төште: ул бүген тагын да чибәрләнгән... -
Зәңгәр кыңгыраулар (дәвамы)
Бүген алар чын күңелдән, беренче тапкыр тартынусыз үбештеләр. Шул мизгелне исенә төшергәч тә, тәненнән рәхәт бер ләззәт үтте. Минвәлигә Суфия да гашыйк бит әле. Көнләшүен яшереп тә тормый... -
Шигъри фикерләр
Өмет – Сине соңгы мизгелгә кадәр калдырмаучы миhербанлык... -
***
Бүген кемнәр сиңа мине оныттыра?!. -
Алмалы кичтә
Алма тешлим керт тә керт, карыйм авыл күгенә... -
Зәңгәр кыңгыраулар (дәвамы)
Караңгы төндә бүген ничә күңелдә учак кабынды?! Ул ялкынсыз, утсыз учак әле пешерә, әле туңдыра. Ул, ул – мәхәббәт дип атала бугай... Ә кем әйтә әле аны ялкынсыз, утсыз дип?!. Минвәли аланнан ерак китми генә чәчәк эзләде. Ай нуры, учак яктысы төшкән аланда бары бер генә кыңгырау чәчәк күренде... -
Яшәү кагыйдәсе
Калдыр син фани дөньяда изге гамәлләр кылып... -
Зөлфәт Хәкимнең "Ана җыры" романы турында
«Казан утлары» («Совет әдәбияты») журналыннан студент елларыннан бирле аерылганым юк. Мин тәнкыйтьче түгел, шулай да З.Хәкимнең «Ана җыры» романы турында Дания ханым Заһидуллинаның фикерләре белән тулысынча килешкән хәлдә, үз сүземне әйтәсем килә... -
Шүрәле
Ишетерсең син аны бүген кич тын аланда... -
Зәңгәр кыңгыраулар (дәвамы)
"Ут" берничә адым атлап җиргә – ишегалды уртасына ауды. Хәбир югалып калды. Әнисе торырга талпынган сыман кулларын алга сузды, мизгел эчендә кире төште һәм хәрәкәтсез калды. Коточкыч күренеш: әйтерсең, яшен сугып сындырган агач газапланып яна, ә ул агач кына да түгел – газиз ана. Бала, киселгән агачтай – кинәт җиргә тезләнде, куллары белән суккалап ут сүндерергә кереште... -
Зәңгәр кыңгыраулар (дәвамы)
Тау итәгендә тәгәрәшеп елашалар. Зөлхәбирә: – Мин яндырдым, мин үтердем әнине! – дип ярсып такмаклап үкси. Хәбир, чәбәләнеп, гасабиланып, тотлыга-тотлыга: – М-мин к-кер-росинлы ф-ф-ләгене а-ау-да-дардым. М-мин гаепле! – дип, Зөлхәбирәне юатмакчы була... -
***
Көзге озын төндә йоклый алмый газаплану хәлен кем белә? -
Рәхәт
Яшенләп үтте яңгыр... -
***
Үз-үземнән тәмам арган чакта миңа кайтып егылырга күңелеңнең бер почмагын калдыр... -
Көн үзәге
Тылсым тулы тирә-юнь... -
Шигъри фикерләр
Асфальтны тишеп чыккан чәчәкләр: «Кайчандыр монда да болыннар иде...» -
Зәңгәр кыңгыраулар (дәвамы)
Ышанасы килми: «Бу Минвәли идеме соң?» Кыз, тынлыкта башын аска иеп, зыңгылдаган зур дөнья каршында япа-ялгыз басып калды. Ул капылт кына кузгалды да әле яңа Минвәли үзен көчләргә теләгән караватка барып капланды һәм үксеп елап җибәрде... -
Караулы тирәккә тимиләр
Язма һәм сөйләм теле дә чагыштырмача баеды, алынма сүзләрдән арынды, камилләште, әдәбиләште. 1990-2000 елларда иң югары ноктасына җитте. Әмма соңгы ун елда хәл сизелерлек үзгәрде... -
Музыка
Музыка шөбһәле уйлардан Ярсыган күңелне тугарып, Чишмәдәй ургылып чыга да, Ага ул җаныңны сугарып. -
Зәңгәр кыңгыраулар (дәвамы)
– Суфияның Минвәлидән алты айлык авыры бар икән! – Буран тынган иртәдә Зөлхәбирә өчен коточкыч шушы хәбәрне Хисмәт җиткерде. – Армиядән чакыртып кайтарасылар, никах укытасылар, ди, имеш... Башта ул моңа ышанмады. Аннан хурлыклы хис бөтен күңелен биләде... -
Күңелем синең белән, мәчет!
Әлмәттәге үзәк мәчет гөнаһлардан саклап тора... -
Зәңгәр кыңгыраулар (дәвамы)
– Бүген төнлә генә Минвәлинең кызы туды бит әле. Йөрәк сулкылдап типте. Тел башканы әйтте: – Котлыйм, Мәдинә апа, беренче кыз оныкчыгың бит! Зөлхәбирә өчен матур кояшлы көн тоныкланды. Хуш, Минвәли! -
Зәңгәр кыңгыраулар (дәвамы)
Кызның күк йөзе кебек зәңгәр күзләренә караса, югалып та калгалый ул. Кая китә икән ул кыюлык? Аптырый үзе дә. Бу мәхәббәт дигән нәрсә әллә ниләр үзгәртергә сәләтле: теллене – телсез, телсезне телле итә. Ә бүген ул тыелып тормады... -
***
Əйт, ни халәт соң бу?! -
Сарсаз Күл фаҗигасе (М.Гыйләҗевнең «Микулай» пьесасына рецензия)
«Микулай» пьесасын драматург Мансур Гыйләҗев 2019 елда яза. Ул күпмедер дәрәҗәдә аның элегрәк язылган «Бичура» пьесасы белән аваздаш. Драматург кабат ташландык авыллар темасын күтәрә, тагын бер кат тамашачыларны хәзерге заман кешесе турында уйланырга чакыра. -
Безнең буын
Җанга кергән үзгәрешләр җиле үтә бара һаман бәгырьгә... -
Хәтер юлында чикләр юк (повесть)
Үлем исен сизенгәндәй куркынып, Рухия артка борылып карады. Аның каршына, өстенә ташланырга әзер булып, үткен тешләрен ыржайтып кап-кара эт йөгерә иде... -
Мөһер (хикәя)
Зәкиләрнең частенә, чигенүче дошман артыннан эзәрлекләп барырга боердылар. Сугышта боерык үтәлергә тиеш. Һәм аларның часте дошманны эзәрлекләп, фашистлар корган капкынга барып кергәнен сизми дә калды. Камаудан чыгарга тырышып, полк барча көчен сарыф итеп бетерде. Ашарга ризык, атарга патрон бетте... -
Гозер
Үтәргә кирәк бу дөньяда әбиләр-бабайлар бурычын... -
Хәтер юлында чикләр юк (дәвамы)
Ике баласы белән урамга чыгып баскан хатын өстенә нинди генә гаепләр яумады. Кемдер ышанды, кемдер юк... Юкса күренеп тора, йөзе суырылган, күзләре генә утырып калган. Ике нәние ике яктан килеп ябышкан, алар да боек. – Мин әрәмтамак түгел, эшлим! Базарда үз точкам бар иде. Ике баланы ялгызым үстерәм. -
Рәхәт (новелла)
Ниязбикнең күрешергә дип сузган кулларына полициядә эшләүче энесе Гаят беләзекле богау кигерде. Аны, кеше үтерүдә гаепләп, өтермәнгә алып киттеләр... -
Шигъри фикерләр
Үзен Аллаh Тәгалә күзәткәнен белеп тора, тик еш кына адәм үз гамәлләренә күз йома. -
***
Тоташ яңгырлардан ялыксам да, зарыксам да, кояшымны кире кайтар, димәм... -
Зәңгәр кыңгыраулар (дәвамы)
– Мин, мин начар икәнмен, Хисмәт. Сиңа тиң түгел мин. Син йомшак күңелле, хисчән кеше. Минем сиңа карата гына түгел, бөтенләй дә хисем юк бугай. Мин бары тере җан! Син бәхеткә лаек! Бәхетле итә алмыйм сине, зинһар өчен, ачуланма... -
Парлы бию (новелла)
Моннан егерме еллап элек әти-әниләре каргышыннан куркыпмы, бәлки, авылның гайбәтче теленнән гарык булыптыр, дөресрәге, кеше чәйнәвеннән туеп бугай, авылдан җәяүләп чыгып качкан иде алар. Зөфәре ул чакта яңа гына унынчы сыйныфны тәмамлый язган, Фәйрүзә исә, яше утыздан авышуга карамастан, кап-кара чәчле, дәрт-дәрманлы яшь хатын иде... -
Октябрь
Әнкәемне яраткандай сөям сине, әллә синдә өзелгәнгә кендек җебем... -
Шигъри фикерләр
Барлык күзләр арасыннан җиңел табар идем күзләреңне – алар миңа гына карый... -
***
Ничә тәүлек айный алмый йөрим ятлар аша мине «Үзгәргәнме?!» – диеп соравыңнан!.. -
Сумса бәете
Гали ага тәмәкесен сүндереп, яныма килеп утырды. Үзенең сәер карашы минем сумсалы тәлинкәдә. Мин чәйгә үрелгән арада Гали абый яшен тизлеге белән тәлинкәдәге калган сумсаны алды да ике капты – бер йотты, дигәндәй... -
Булгандыр инде
Булгандыр инде... Бар да булгандыр, Сиксәнне үткән озын гомердә... -
Эстраданың алтын фонды
"Менә син, Альберт Гаделша, кем? Гади бер фокусник! Күз буучы! Синең кебек фокусниклар базар тулы җимеш сата. Үлсәң искә алучы да булмаячак сине..." -
Шигъри фикерләр
Нәфрәтеңне алдан чәчмә – дошманың алдында көчсез калуың бар... -
Аләнә, аләнә катыгыз!..
«Әй дөнья, бер дә аләнә-аләнә катасы килми шул, яшисе килә бит әле» - Зифа Басыйрова. -
Сайрар чак (романның дәвамы)
Аның турында сүз чыкса, малайлар «Энҗене җиңеп булмый, әмма ул сине үзенә ничек кирәк, шулай бөкли», дип сөйлиләр. Аның ниндидер буйсындыра торган тылсымы бар. Ул бик көнче дә... -
Сайрар чак (романның дәвамы)
Сөмбел өчен бу бөтенләй көтелмәгән хәл иде. Канатлы атны Ислам Айгөлгә биргән! Бу башка сыя торган хәл түгел иде. Димәк, аның өчен Айгөл кадерлерәк булып чыга дигән сүз. Ул шундук Исламга атылып барып, күңелендә кайнаганнарын әйтергә уйлады... -
Сайрар чак (романның дәвамы)
Исламның аңа булган кичерешләре катлауланганнан катлауланды. Аралары суына башлагач кына, ул үзендә Сөмбелгә карата ниндидер аңлаешсыз бер зур тойгының барлыгын сизде. Ул аңа игътибар бирмәскә тырышты. Ләкин ул тойгы һич көтмәгәндә шундый нечкә итеп, бәгырьдән эләктереп ала торган булып китте... -
Сайрар чак (романның дәвамы)
Ислам бу сөйләшүдән соң кеше яшәми торган утрауга китереп ташланган кешедәй аптырап йөрде. Беренчедән, ул бу хакта өйдәгеләргә әйтергә курыкты. Әтисенең аны бер сүз белән туктату ихтималы да бар иде... -
Сайрар чак (романның дәвамы)
Аның өчен дөнья урталай ярылгандай булды, чөнки ул Исламнан башка яшәүне күз алдына китерә алмады. Ислам аны ташлаган... Алар бит телләре ачыла башлаган вакытларыннан ук бергә иде. – Ислам! Китмә син! -
Таҗлы мәхәббәт
Янәшәсендәге әни сурәте исә гадәттәгечә, малаен яклап, аңа каршы төшә: «Бер генә тапкыр яшисе. Яратмыйча узган гомер гомермени! Алай орышмале малаеңны, Зиннәт!» – дия кебек. -
Таҗлы мәхәббәт (дәвамы)
–Менә син чагыштырмалылык теориясе, дисең, Эйнштейн кисәге... Үзең ничурта белмисең аның ни икәнен! Менә чагыштырып кара үзең белән мине... Син җирдән сөйрәлүче суалчан, ә мин бөркет, мин очам, син шуышасың. -
Таҗлы мәхәббәт (дәвамы)
Буранның юеш карлары йөзне камчылый, аннары гарьлек яше белән бергә алар бөтен битне каплап ала. -
Таҗлы мәхәббәт (ахыры)
Күпер буйлап бер сын-сурәт атлый. Кылт итеп әбием хикәяте искә төшә: бу ат җитәкләгән ир-ат түгел. Моның иңендә көянтә- чиләге бар... Кемгәдер бик охшаган. Мин аны таныйм да, танымыйм да... -
Югалган әйберем үзе мине эзләп таба...
Әгәр онытыла калса, минем әйберләр сихерләнгән бит, үзләре мине куып җитә, – дим. -
Ак буранда адашасым килә
...Минем бары яннан киткәннәрне Җанымнан да җибәрәсем килә!.. -
Сез барасы авылга теге юлдан барасы...
Икенче көнне иртән исерек шофёрыбыз җәяүләп килеп җитте. Елардай булып гафу үтенде, кайтканчы эчмәде. Илһам Шакиров та артык сүз куертмады. -
Виллалар юк минем Сингапурда...
...Үзе өчен генә яшәгәннең Каберенә кемнәр гөл салыр? -
Мине мемуарларда искә алачаклар...
- Тавышым ямьсез булгач, сәхнәгә үзегез чыгасыз инде, – дидем дә микрофонны Фәйзи абыйның үзенә тоттырдым. -
Тәңгәллеген әйтәм: кыш һәм синең!
Башкалада ак кыш – шуны сөйлик, хәл-әхвәлләр сорашырга соңарылган. -
Мөһер (дәвамы)
Менә яз да җитте. Яшел үлән баш төртте. Халык ашау җитмәүдән лагерь кырыендагы үләнне кырып ашады. Якындагы ашарга яраклы агач кайрыларын кыштан ук каезлап кимереп бетерделәр. Сөргендәгеләр хәзер тау битеннән, урманнан эчтәрәк урыннан үлән җыя. Урман эчендә аның үләне дә юньләп үсми. Күптән Зәкигә күз салып йөргән һәм дә туры килгәндә, аның белән тапкан ризыгын бүлешкән бер чуваш агае серен ачты. -
Астагылар миңа үрелеп карый...
Астагылар миңа үрелеп карый, Өстәгеләр карый иелеп. Үткән-барган борылып-борылып карый, ...Үзем генә йөрим бөгелеп. -
Кайтар әле ышанычны. Кайтар!
Бөтен кануннарны кире кагып Ышанасым килә. Сиңа. Тагын! -
Монда бар да үзгә. Күкләр сыек зәңгәр.
...Анда – ургып чапкан поезд тәрәзендә Уелып калды болыт. Кургаш-кургаш. Сагыш тоташ. Беләсеңме, синең сагыну миңа Үлчәп теккән кебек! Шундый таман. -
Мин сөйләшеп йөрим икән синең белән
Болай гына. Бер хәлемне белеп, барлыгыңны хет исемә төшер! дип сөйләшеп йөрим икән синең белән күңелемнән генә. Кичер... -
Бу дөньяның үзеңә үз булган почмагына чакыр
Тик... үз-үземнән тәмам арган чакта миңа кайтып егылырга күңелеңнең бер почмагын калдыр... -
Төнге кояш күктә. Мин таң көтәм...
Ярты карыш... якынаю булган, төсе уңган төштән никтер дертләп уянуым. -
Эшләрнең күп чагы ла...
Эшләрнең күп чагы ла, Вакытның юк чагы да...