06 (июнь), 2024
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Халисә ШИРМӘН. Җылы көтә күңелем... Шигырьләр. .............................................................. 3
Лилия ГЫЙБАДУЛЛИНА. Әлиф ләм мим. Повесть. .................................................................8
Мөнир ВАФИН. Миңа таулар – ястык урынына... Шигырьләр. ...............................................44
Фәтхулла АБДУЛЛИН. Чәчкә идек илләрдә... Повесть. ...........................................................49
Фәнил ГЫЙЛӘҖЕВ. Күңелләрдә утлар дөрли, тынмый... Шигырьләр. ..................................86
Солтан ШӘМСИ. Миләш. Хикәя. .................................................................................................91
Галия ГАЙНЕТДИНОВА. Мәхәббәтнең ике колы без... Шигырьләр. ....................................102
Рөстәм ГАЛИУЛЛИН. Хикәяләр. ...............................................................................................105
ЯҢА ИСЕМНӘР
Гөлүсә МОРТАЗИНА. Ышан миңа, ышан тылсымга! Шигырьләр. .......................................116
«ОЯСЫНДА НИ КҮРСӘ...» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Әлфирә ГАЛИЕВА. Бизмәннәр ни диләр? Хикәя. .....................................................................119
Әдәби тәнкыйть: Лилия ХӨСНЕТДИНОВА. Бикләр ачылырга тиеш. . ................................138
Публицистика: Улданай БӘХТЕГӘРӘЕВА. «Телнең башка яшәеше»: туган тел яки
чит (башка) тел. .............................................................................................................................144
Хәтер: Динә МОСТАФИНА. Күк асты иленнән – Казанга. ...................................................152
Китап күзәтү: Ихтыяр КЫЯМОВ. Саллы хезмәт. ...................................................................158
Нурфия ЙОСЫПОВА. Мәңгелек сагышлар ярында... .............................................................161
Әдәби берләшмәләрдә: «Чылбырдагы безнең урын...»
(Роза ХӘМИДУЛЛИНАның кереш сүзе белән шигырьләр). ......................................................165
2024 ел – Россиядә Гаилә елы: Җәмил ЯҺУДИН. Хәтеремдә мәңге калыр туган җирем… ....172
Замандашыбыз: Гаделлек сагында (Алинә ХӘБИБУЛЛИНАның
Динар ШАКИРОВ белән әңгәмәсе). .......................................................................................176
Хатлар яздым утырып: Нурия ИЗМАЙЛОВАның Рәдиф ГАТАШка язган хатлары. .........178
Газиз тавышлар: Татарчасы барыбер кызыклырак... (Кыям Миңлебаевның тууына – 95 ел). ........181
Җырчы янарга тиеш... (Хәйдәр Бигичевның тууына – 75 ел).
Сәхифәне Нәсим АКМАЛ алып бара. ..........................................................................................182
Шаян сәхифә: Әмирҗан МОТАЛЛАПОВ. Уены-чыны бергә. ...............................................183
Әдәби сканворд. Рәис ГАБДУЛЛА төзеде. .................................................................................187
Фотоархив: Хуш, Лилия! .............................................................................................................188
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. ........................................................................................190
-
СЕРЛЕ ТӘҢКӘ (романның дәвамы)
Аны Лаура язмышы гына борчыды – кайда икән ул? Равил Әнәс янына барырга булды, мөгаен, ул барысын да беләдер. -
Май аеның җиңүчеләре билгеле!
Котлыйбыз! -
Аһ син, дөнья!
Аһ син, дөнья! Миллион еллар элек Матур булгансыңдыр тагын да! Табар өчен нәсел-нәсәбемне Җырлап кайтам туган ягыма. -
Миңа таулар – ястык урынына
Миңа таулар – ястык урынына, Кыяларга башны салып ятам. Тузан булып күзгә кермәсен дип, Йолдызларны күктән себереп атам. -
Шигырь яктысы
Кешелеккә аваз сала шагыйрь. Кыйтгаларга шигъри сүз оча. Аһәңеннән мең хис кайный җанда, Йә яктылык иңә мең кочак. -
Ак яулыгын ак чәченә салып...
Ак яулыгын ак чәченә салып, Ап-ак кышның ак бер таңында, Әниемнең таба ашы пешереп Йөргән чагы күзем алдында. -
ӘЛИФ ЛӘМ МИМ (повесть)
– Сабакка килдем. Тиз генә өйрәт тә, әби. Малайлар белән тау шуарга чыгасым бар. Кичәгенәк тә чыкмаган идем. – Малай инде киез каталарын мич янына сөяп куйган, йон бияләйләрен салып, тунын яхшылап буып торган путасын чишеп маташа иде. -
ӘЛИФ ЛӘМ МИМ (дәвамы)
Сәләй күзләрен йомды. Һай, бу ачы җил һич тә чит җирләрнең салкын җиле түгел, Кылыч тау йөзеннән исеп, Тимер Казык Теш таулары арасыннан үтеп, Байтуган малаен иркәләп исүче туган якның бәрхет җиле икән лә. Бу җил – Рәмзиясенең чәч бөдрәләре белән уйнап искән уйнак җил икән... Кичер мине, газизем!.. -
Бабам мирасы
Лермонтовны, Пушкин шигырьләрен Һәм Такташны сөйли иде яттан. Ул һәр эшнең белә иде ибен, Уңа иде мал-туардан, аттан. -
ӘЛИФ ЛӘМ МИМ (дәвамы)
...Мең тугыз йөз кырык өчнең кышыннан бирле, «билгесез югалды» дигән кәгазьдән гайре, Сәләйдән бер хәбәр дә юк. Кеше тиклем кеше ничек югала алсын? Сәләй бит ул! -
ӘЛИФ ЛӘМ МИМ (дәвамы)
– Ирем янына бардым. – Халык дошманы янына йөрисез, димәк?! – Гафуровның тавышыннан люстраның пыяла бизәкләре зеңгелдәп куйды сыман. – Ул халык дошманы түгел... -
ӘЛИФ ЛӘМ МИМ (дәвамы)
Алты айлык чагымда әнкәем ташлап киткән мине, аңлыйсыңмы? Кадерсез булмадым, ләкин барыбер ташландык мин. Шатлансам да, көлсәм дә, сөйсәм дә, сөелсәм дә, әнә шул «ташландык» дигән күләгәм гел кояшны каплап торды. -
Туган авылым – Тәкмәгем
Кендек каны тамган җирем, Туган авылым – Тәкмәгем. Мин бит синдә авыз иттем Иң беренче икмәгем. -
Син – кояшым
Син – кояшым минем, кояшым, Җылы, сихри нурың коясың. «Башка ярлар кирәк түгел», – дисең, Синең җылың килә тоясым. -
Юк, мин беркем түгел сиңа
Юк, мин беркем түгел сиңа. Бары сихри наз гына. -
ӘЛИФ ЛӘМ МИМ (дәвамы)
– Күлмәгеңнең агын киярсеңме, зәңгәрсуынмы? Хатын ишек катыннан ук сорау ташлады да, җавап көтеп тормастан, тезеп тә китте: – Зәңгәрлесе сиңа күбрәк килешә инде. -
Тормыш гүзәл, әгәр сөя белсәң
Тормыш гүзәл, әгәр сөя белсәң, Җанга терәк – ихлас ярату. Яшәвеңә тирән мәгънә өсти Саф хисләрдән сабый яралу. -
ӘЛИФ ЛӘМ МИМ (дәвамы)
Төрле халыкларның әлифбаларын җентекле өйрәнеп, туган тел хасиятләрен һәм сабыйларга хәреф өйрәтү нечкәлекләрен барлап, икәүнең бер булып, өч ел дәвамында көн-төн язган хезмәте иде бу. Икмәкне идәнгә ташламыйлар... Идәндә сибелеп яткан һәр хәреф Сәләй өчен икмәктән дә, дөньядагы һәммә нәрсәдән дә кадерлерәк. Әлифба – аның аклану мөмкинлеге, йөз аклыгы... -
Нурихан Фәттахка мәрсия
Итил суы һаман ага торыр, Ярларына дулкын кага торыр. Нурихан күк әдипләре белән, Үткәннәре белән халкым горур! -
БИКЛӘР АЧЫЛЫРГА ТИЕШ
Айгөл Әхмәтгалиева – рухы, фикерләве, тел-стиле, хис-тойгылары ягыннан бай шәхес; чынбарлыкны тирән тоючы һәм аны сәнгатьчә югары кимәлдә күз алдына бастыра белүче талантлы каләм иясе. -
БӘЛЛҮР (хикәя)
– Эх, егетләр, минем кызымның исеме Бәллүр... иде бит... Бер ай элек вафат булды, бәгырькәем. Шул кайгыларым бераз таралмасмы дип чыктым бу сәфәргә дә. Миңлегали агай, кесәсеннән кулъяулыгын чыгарып, күз яшен сөртеп алды. Сабырсыз Марат түзмәде: – Бу бәллүр люстра аны хәтерләтәме? – дип сорады. – Юк, егетләр. Сатучы кыз минем Бәллүремә шулкадәр, шулкадәр... охшаган иде... -
ӘЛИФ ЛӘМ МИМ (дәвамы)
– Сере гади аның, – диде карт, шактый дәшми торганнан соң. – Мин гомерем буе таш атканнарга аш атып яшәдем... – Юк, ничек инде... Мин ышанмыйм, абзый. Сине күпме изгән, сыткан бу Ватанга күңелеңдә тамчы да үпкә юкмыни? – Ватан – әнкәй ул, энем. Әнкәйгә үпкәлиләрмени?!. -
Кашлары чаларган бер этнең
...Чаларган кашларын җыерып, Эт калды юлымның читендә... -
Хыяллан!
Һичшиксез, хыялың тормышка бер ашар! -
ЧӘЧКӘ ИДЕК ИЛЛӘРДӘ... (повесть)
Ханым ике сүзнең берендә «аңладыңмы?» дия-дия, имән бармагын селки-селки дәвам итте. – Аю баласын да циркта биергә өйрәтәләр. Син дә юл эшенә өйрәнерсең. Борчылма, сеңлем! Барысы да җайланыр. Бездә эшләүчеләрнең күбесе оргнабор белән килгән татарлар, башкортлар. Бәлки әле якташларыңны да очратырсың... -
«Торыйк-торыйк», – тагын кошлар китте
«Торыйк-торыйк», – тагын кошлар китте, Тавышлары керде җан ярып. -
ЧӘЧКӘ ИДЕК ИЛЛӘРДӘ... (дәвамы)
Кызның кире җавабы Зиннурның «казанын кайнатып» җибәргән иде. Ул хатын-кызларның холкын белә. Сүзгә дә кесәгә кереп тормый. «Сандугач тел» кушаматы аңа юкка гына бирелмәгән. Ул бу кызны барыбер «сындырачак». -
ЧӘЧКӘ ИДЕК ИЛЛӘРДӘ... (дәвамы)
Бригадир Җәүдәт беркемне дә аралап та, аяп та тормый. Гөлфиягә кулдаш итеп бер чуваш кызын билгеләде. Алар, бригадирлары өйрәткәнчә, платформаның икесе ике башына кара-каршы басып чүмәләм өелгән комташны бушатырга тотындылар. Кулларында як-яклары калкып торган колаша (совковый) көрәк. Аңа, ким дигәндә, бер пот сыя торгандыр! -
КҮК АСТЫ ИЛЕННӘН – КАЗАНГА
Җәмәгатьчелек тарафыннан аңа «татар мәгърифәтчесе» дигән исем бирелү дә очраклы түгел. Чөнки аның кылган гамәлләре, фәнни, әдәби эшчәнлеге халык ихтыяҗларын канәгатьләндерү максатыннан башкарылды. Үзе әйткәнчә, ул «сүз урынына эш кирәк» дигән кредога буйсынып яшәде. «Җаның теләгән эш белән шөгыльләнү – үзе бер ял», – дип әйтә иде... -
Ленин өндәмәсе
Мәңге шулай булган һәм булачак – Җирне ашлап ургый кара кан. -
Тукай белән сөйләшү
Милләт кенә хаста сәясәттән Елдан-елга бара азаеп. -
ГАДЕЛЛЕК САГЫНДА
Редакциябез кунагы – Башкортстан Республикасы Адвокатлар Коллегиясе әгъзасы, отставкадагы прокурор, юстициянең өлкән киңәшчесе, Башкортстан Республикасы Иҗтимагый палатасы эксперты, Россия Юристлар ассоциациясе әгъзасы Динар Наил улы Шакиров. -
Юктан калган
– Хәзер төшерәм мин аны. Төшерергә оста без. Редакциядә генә яза беләләр дисеңме әллә?! – дип үпкәләп чыгып китте элекке күршем. -
РӘФИДӘ (хикәя)
– Син начар малай түгел. Әмма да ләкин безнең марига бирә торган сеңлебез юк. Бер әйтүдән аңларсың дип ышанабыз. Тагын безнең өй каршында күренсәң, бездән яхшылык көтмә, – диделәр. Шуннан минем өчен иң кара көннәр башланды: Рәфидә бүтән безнең мәктәптә күренмәде. Ябыктым˗киптем. Түзә алмадым: тагын киттем. -
ЧӘЧКӘ ИДЕК ИЛЛӘРДӘ... (дәвамы)
Зиннур кулын селтәп китеп барды. Ә эчендә кайнаган ачуы басылмады. Гөлфияне күргәч, килеп сүз каткан иде. Кызның кылларын тартып карамакчы булган иде. Күр инде син ул кызыйны, ә! Шул хыялыйның авызына караган да каткан. Дөньясын онытып, шуның әкиятен тыңлап тора. Тьфу! -
Нурия Измайлованың Рәдиф Гаташка язган хатлары
Исәнме, Рәдиф! Сәлам белән, Нурия. «Казан утлары» тәки килде. Укыдык минем шигырьләрне, ошады. «Унбер җәлилче» белән «Утыртасы иде...» өчен асубо рәхмәт: мин аларны берәү дә бастырырга теләмәс дип уйлаган идем, ташка басылгач, ару гына булганнар тагы. Тик минем ир «Унынчы җыр»га бәйләнеп йөри. -
Җил шундый ул. Килеп сырпалана
Үпкәләмим. Җилнең эше шундый. Холкы шундый − килде-киттеле. -
ЧӘЧКӘ ИДЕК ИЛЛӘРДӘ... (дәвамы)
Тимер юлчылар арасында бу татар карчыгына ярдәм итәрлек кеше юк иде. – Сез, әбекәй, бу якларга ничек килеп чыктыгыз соң? Чәчләре чаларган карчык җавап бирергә ашыкмады. Бәлки, аның үткәннәрне исенә төшерәсе килмәгәндер. Бәлки, сер итеп саклый торган сәбәбе булгандыр. Каян беләсең? Кеше күңеле – кара урман... -
МИЛӘШ (хикәя)
Сәлим миләшне кисүне кияве Рәхим белән башкарырга булды. Кияве ял көнне кайтачак, ул аны көтте. Рәхим әле аның миләшне кисәргә җыенуын белми иде. Сәлимне корыган агачны икенче елга калдырасы килмәде. Аны кухня тәрәзәсеннән күрсә дә, бакчага чыгып, карашы аңа төшсә дә, күңелендә авыр хис уяна. Кисеп эшне бетерергә кирәк дигән карарга килде ул. -
Яшьлегем учагы
Хәтер күрә, очкын чәчә-чәчә Уйнап янган яшьлек учагын. -
ЧӘЧКӘ ИДЕК ИЛЛӘРДӘ... (ахыры)
Таһир тәгаен бер карарга килгәнче, Гөлфия белән киңәшеп алырга уйлады. Ике йөрәк арасындагы эчкерсез мөнәсәбәтләр тамыр җибәрә башлаган. Егетнең күңел түрендә мәхәббәт бөреләре шыта башлаган иде. Ә бәлки бер аның күңелендә генә дә түгелдер... -
Табибка
Өмет тулы күпме караш үтә, Күпме язмыш табиб кулыннан -
БИЗМӘННӘР НИ ДИЛӘР? (хикәя)
– Кая, кая, карыйм әле ныклап! Кулбашларыңны турайтып бас. Боже, абруеңны төшереп, нинди сәләмә тотып кайттың син?! Ни исеме, ни буе, ни төсе, ни киеме! Талган канатын сөйрәгән карга кыяфәтләре бар бу карачкыда. Алгарак чык, кем... – Татар кызы ул, Мәрвия исемле! -
Озатышу
Күз алдыннан китми нәни кызчык, Яфрак кыскан нәни учларына. Әткәсенә нәрсә бүләк итсен? Кипкән сары сыңар яфрак сона! -
ХУШ, ЛИЛИЯ!
Хуш, Лилия! Без сине онытмабыз! Сагынырбыз, Лилия! -
ҮЗЕМНЕҢ ӘТИ (хикәя)
Әтиемнең үземнеке булмавын мин инде ике ел беләм. -
Йөрәк асларында саклап йөрткән...
Безгә ап-ак бәхет сорап дога кылган, Кирәк чакта укытучы, табиб булган... -
Күршеләр
– Бәй, син теге вакытта алган акчаңны кертмәгән идеңмени соң? – дигән була Имаметдин, гаҗәпсенгәндәй итеп. -
Күрербез
Тагын рәис алыштыру көтелә, ди. Яңа рәис эшен тагын бу сарайны сүттерүдән башлар микән инде? -
Туганлык
Халык күп еллар шул кулдан ризык сатып алып яшәде. Җирәнүдән чиргә сабышучылар да булды, диделәр. Андыйлар Гыйздеҗамалга сиздермәскә тырышып, күрше авылдагы кибеткә йөрде. Әгәр Гыйздеҗамал сизенә калса, бүтән аның күзенә чалынмавың яхшырак. -
Аерма
– Язу сәләте өстән бирелә, ә грамматиканы астагылар өйрәтә. Аерма бармы? – ди яшь шагыйрь.