10 (октябрь), 2024
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Илсөяр ИКСАНОВА. Йөзем куйдым җилләргә... Шигырьләр. ................. 3
Зиннур ХӨСНИЯР. Әллүки. Роман. ............................................................8
Рүзәл МӨХӘММӘТШИН. Таш. Поэма. .....................................................47
Рафис КОРБАН. Танкистлар. Документаль повесть. .....................….... 58
Гөлзадә ӘХТӘМОВА. Өметләр һәрвакыт була ак... Шигырьләр. ..........82
Нәзифә КӘРИМОВА. Озын-озак язмышлар. Повесть-истәлек. .............86
ЯҢА ИСЕМНӘР
Фирдәүсә БИКМӘТОВА. Таулар түбәсендә кылдай хыял… Шигырьләр. ............132
«ОЯСЫНДА НИ КҮРСӘ...» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Фәнүзә ЯКУПОВА. Гыйбрәтле хата. Хикәя. ............................................136
КАРДӘШ ХАЛЫКЛАР ӘДӘБИЯТЫ
Сагыныш МОХИТ КЫЗЫ. Ана телем – алга әйдәр байрагым! Шигырьләр. .........149
ЮБИЛЕЙЛАР
Әлфәт ЗАКИРҖАНОВ. Киләчәккә йөз тотып..........................................152
Фотоархив. Дания Заһидуллинаның тормыш мизгелләре.....................159
Г.ИБРАҺИМОВ ИСЕМЕНДӘГЕ ТЕЛ, ӘДӘБИЯТ ҺӘМ СӘНГАТЬ ИНСТИТУТЫНА – 85 ЕЛ
Яшь галимнәребезгә юл һәрвакыт ачык. (Институт директоры Илгиз Халиков белән
Алинә Хәбибуллина әңгәмәсе). .............................................................161
ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЬ
Рифат СВЕРИГИН. Хемингуэйлар бездән еракмы?............................ 167
МИЛЛИ МӘГАРИФ
Руфия МӨХЕТДИНОВА. Шәхес тәрбияләү – төп бурычыбыз!............ 178
ӘБҮГАЛИСИНА МӘГАРӘСЕ
Илдус ЗАҺИДУЛЛИН. Насыйриның Казан рухани семинариясендә укыту-методик һәм гыйльми эшчәнлеге.................... 180
ЗАМАНДАШЫБЫЗ
Руфия МӨХЕТДИНОВА. Янып-балкып яшәүче Фәрид Миңнеәхмәтов ............187
Әдәби сканворд. Рәис ГАБДУЛЛА төзеде. ...............................…………........... 189
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. ..........................................…………........190
-
ӘЛЛҮКИ (роман)
Атна-ун көн буена җанына хәерсез шом кереп оялаган авыл куркып көтте: «Хәвеф-хәтәрсез генә узып китсә иде, Раббым!» – дип, теләкләр теләде сабыйлар үлеменнән әле һаман айнып җитә алмаган халык. -
КИЛӘЧӘККӘ ЙӨЗ ТОТЫП
Дания Фатих кызы – үзенең фәнни мәктәбен булдырган, дистәләрчә шәкертенә фән юлын ачкан галимә, 450 дән артык басма хезмәт авторы. Аның җитәкчелегендә ике докторлык, тугыз кандидатлык диссертациясе яклана. Ул бүген дә әдәбият фәне методологиясенең аерым аспектлары буенча проектларда катнаша, аспирантларга җитәкчелек итә. Галимә 20 ел дәвамында докторлык һәм кандидатлык диссертацияләре яклау советларында, шулай ук берничә фәнни һәм фәнни-популяр журналның редколлегиясендә әгъза булып тора. -
Очыш
Дулкыннарны йөгәнләүнең Серләре нечкә күпкә! -
Нәрсә җитми адәм баласына?
Яшәү белән үлем арасында Күңелләргә сеңеп каласым бар! Нәрсә җитми адәм баласына? -
ӘЛЛҮКИ (романның дәвамы)
Бу вакытта аларның капкасына кендек әбисе Шәкәр түти якынлашып килгәне күренде. Ул ирләрнең ни хакында сөйләшкәннәрен аңлады булса кирәк: – Монда гына табарга уйлаган икән, кыстамагыз. Киленнең сүзенә каршы килергә ярамый. Күз тия, ди, бит үзе. Корсаклы хатын бик нәзберек була ул. Курка торгандыр, – дип, өйгә кереп китте. -
ХЕМИНГУЭЙЛАР БЕЗДӘН ЕРАКМЫ?..
Прозаикларыбызның күбесе тарих турында язалар. Бүгенге тормышның проблемаларын, кыенлыкларын, авыр хәлләрен һәм шуннан чыгу юлларын тикшергән әдипләр бармак белән генә санарлык. -
Алабуга
Һәр каланың җирдә үз язмышы: Ни кадәрле озак яшәсә, Шул кадәрле сергә күмелә ул, Гаҗәеп бер якты нур чәчә. Алабуга! -
ӘЛЛҮКИ (романның дәвамы)
Мирсәетнең йөрәгенә теге чакта ук кара кан сауган иде инде... Хәер, табиблар ул хакта каян белсен?.. Бу турыда Туксабада да сирәк кеше генә хәбәрдар. Сәрбиназны, Кала ягының озын толымлы коңгырт күзле гүзәл Сәрбиназын, авыл хәтерләми дә торгандыр инде... Мирсәетнең йөрәк сере ул… -
ГЫЙБРӘТЛЕ ХАТА (хикәя)
Бусагада бер ир, ике яшь кенә хатын басып тора. Берсенең кулында юрганга төрелгән яңа туган сабый. Икенчесендә – таушалып, пычранып беткән чүпрәк сумка. Үзләре бик өшегән. Ялварулы карашлары Сәлимәгә төбәлгән. -
ӘЛЛҮКИ (романның дәвамы)
Туксаба авылының Әлли ягында яшәүче Мирсәетнең йөрәк сере хакында хатыны Мәдинә дә белеп бетерми. Хәер, кемгәдер мәгълүм икән, сер булмый инде ул! Яшь чакта әлеге серле йөрәк Сәрбиназ атлы кыз дип дулаган иде. Коңгырт күзле, сихри карашлы Сәрбиназ төскә-биткә генә чибәр түгел, гәүдәгә дә бик сылу. -
Насыйриның Казан рухани семинариясендә укыту-методик һәм гыйльми эшчәнлеге
Сыйныф белән укыту күнекмәләрен үзләштерү, рус телен һәм әдәбиятын, Европа белем бирү системасын һәм Россия уку йортларында кулланыла торган методикаларны тирәнтен өйрәнү алга таба мәгърифәтченең педагогик, тикшеренү һәм наширлек эшчәнлегендә әһәмиятле роль уйный. -
Туган җир белән сөйләшү
Көнчыгыштан кояш чыкты, сәлам бирде, Бәхетле мәл: шигырь туды шулчак җанда. -
ӘЛЛҮКИ (романның дәвамы)
...Җаны һаман тынычлана алмый. Зөйләха апалары яр буенда күңелендә кайнаганны әйтте. Ул елый язып: – Бәхетле чыгарылыш сез. Туган телегездә укып чыктыгыз. Киләсе елдан барлык фәннәр диярлек русча укытылачак. Районнан күрсәтмә килгән, – диде. Бу хәбәрне нигә әйткәнен үзе дә аңламады бугай ул. Тик әлеге сүзләр инде үзләрен зур итеп тоя башлаган яшүсмерләрне сискәндереп куйды. -
Мисыр күгәрчене
Аһ, син, мисыр күгәрчене – Изгеләрнең токымы! -
ТАНКИСТЛАР (документаль повесть)
Украинада сугыш бара. Чын сугыш. Ләкин ул сугыш дип түгел, махсус хәрби операция (СВО) дип атала. Аның хәтта сугышчылары да юк. Анда катнашучыларга сигнал белән генә мөрәҗәгать итәләр. Ул сигнал позывной дип атала. Мәсәлән, «Алёша» – командиры Рәсим Баксиков булган экипажның позывное. -
Күңелләрдә якты өметләр
Без – мәңгелек халык! Күңелләрдә Киләчәккә якты өметләр. -
Мисыр дәфтәреннән
Дәрьяларны кичәр өчен Кирәк җилкән. Дөнья-дәрья гарасатлы Диңгез икән. -
ӘЛЛҮКИ (романның дәвамы)
Ни булса, шул булды, ул җәйне Денис атлы көтүче малай чиркәү нигезеннән бер чүлмәк алтын казып алды... -
Газиз кешем
Йөрәгеңә тик мин генә сыялган җан – Кадерле кешем! -
ТАНКИСТЛАР (документаль повестьның дәвамы)
Леваков шунда урман полосасы буеннан үзләренә каршы килеп чыккан танкны күреп алды. Алар каршына туп-туры Т-72Б танкы килә иде. – Танк! Командир! Каршыга танк килә! Рәсим шул секундта ук наводчикка: – Алексей, ут! – дип, атарга әмер бирде. -
ЯНЫП-БАЛКЫП ЯШӘҮЧЕ ФӘРИД МИҢНЕӘХМӘТОВ
Татар халкы, кайда гына яшәсә дә, милләтебез йөзенә тап төшерми, аның киләчәге өчен көч-хезмәт куеп, сокланырлык эшләр башкарып, башкаларны да шул эшләргә илһамландырып яши белә. -
Ромашкалы туйлар җәйләрдә...
Көләч ромашканың ак чуклары – Бу тормышның якты шатлыклары. -
ТАНКИСТЛАР (документаль повестьның дәвамы)
– Алайса, Людага ияреп барып кайт Биләргә. Үзеңә ошаган берәр йортны белеш. Шулай итеп, алар әнисенең җиңел кулыннан Биләрдә яши башладылар. Бу 1993 ел иде. Рәсимгә ул елның беренче декабрендә биш яшь тулды. -
ӘЛЛҮКИ (романның дәвамы)
Шулай дип уйлады Мирсәет. Шикләнде. Шактый кыю документлар килеп чыгып, Башкала алдында уңайсыз хәлдә калырбыз дип курыкты... Ләкин тора-бара үз гаиләсендә булган фаҗига карт коммунистның барлык курку-шикләнүләрен юкка чыгарды... -
Кыш чыгу
...Балачакның озын-озак кышы Истә калды булып төш кенә. -
ТАНКИСТЛАР (документаль повестьның дәвамы)
Дамир Исламов исемендәге батальонда Рәсимнең танышлары, аның белән бер училищеда укыган егетләр күп. Алар арасында «Батырлык» орденына гына түгел, Россия Герое исеменә лаек булучылар да бар хәтта. Россия Герое Раил Габдрахманов белән дә Рәсим бергә укыды. -
ӘЛЛҮКИ (романның дәвамы)
Егерме еллап кайтканы юк иде Сәрдәрнең туган ягына. Ул киткәннең икенче елында әтисе вафат булды, аның артыннан әнисе китеп барды. Сәрдәр йортны сатып җибәрде дә авылны «онытты». -
Бүген яшә икән!
Томан сарган күлгә керми генә, Бүген яшә, бүген яшә икән! -
Озын-озак язмышлар (повесть)
Гомер тиз уза. Гомер ул үткән көннәр түгел, гомер ул истә калган көннәр дип әйтәләр. Минем истә калган көннәрем күп икән. Шуларны барлый башлагач, кара әле, мин бит бик кызыклы тормыш юлы үткәнмен икән дип куйдым. Нәрсәсе белән кызыклы дигәндә, тормышымда гаҗәеп кешеләр белән очраштым, алар әле һаман да очрап тора. Ачышлар гаҗәпләнүдән башлана диләр. Яңа кешеләрне табу, танышу, тормышның могҗизаларын күреп гаҗәпләнү – болар ачыш түгелмени? -
Бер күрешик әле, туганнар!
Бер сәбәпсез, тора салып кына, Бер күрешик әле, туганнар! -
Адашкан яз
Тынлыгында көзге кичләрнең. Адашкан яз кебек бөтерелеп, Әйләнә дә кайта хисләрем. -
Озын-озак язмышлар (повестьның дәвамы)
Илгиз белән очрашабыз, киноларга барабыз, Мәскәүнең кызыклы, тарихи урыннарында йөрибез. Ләкин Илгизнең гаиләсе белән мин әле һаман да таныш түгел. Чөнки өч ай тирәсе узганнан соң гына, бер дусларына кунакка баргач, аның Мостай Кәрим улы булуын ишеттем. -
ТАШ
Тоташ Таш, Таш Җирдә – Бөтенесе: Эре йә вак – Кая карама. -
Озын-озак язмышлар (повестьның дәвамы)
Ничәнче кат икәнен хәтерләмим инде. Ул вакытта ишекләр ачык, консьержлар юк. Менә без фатир каршында. Кыңгырау төймәсенә басабыз – җавап юк. Тагы баса Илгиз... Көтәбез... Тик әтисе ишекне ачмый әле. Илгизнең дә китәсе килми. Ул вакытта телефоннар да юк бит. Әтисе безнең киләсен дә белми. -
Өметләр була ак
Юк аның карасы, сорысы – Өметләр һәрвакыт була ак. -
Офыкларга шәфәкъ нуры тамган
Эңгерләрен томан сарган көз бу, – Адаштырмас ләкин бу томан. -
Озын-озак язмышлар (повестьның дәвамы)
Шулай итеп, хәзер генә түгел, инде күптән аңлаган нәрсәм – мин гомер буе үземнең кем икәнлегемне исбатлап яшәргә мәҗбүр булганмын, ахры. -
Дөнья матур...
Сакла Кояшыңны, Сүндермә! -
Бер мизгел бар...
Бер мизгел бар Хыялымны янган уттай ялмаучы. -
Әтигә
Вакыт-выкыт сиңа илтә, әти, Балачакның якты сагышы. -
Озын-озак язмышлар (повестьның дәвамы)
Менә шуннан соң инде китапларны үзем язарга тотындым. Дәфтәрдән энә белән тегеп, кечкенә китаплар ясадым да аларга хикәяләр, шигырьләр язарга тотындым! Тик менә беренче китапларымда нәрсәләр булганын хәтерләмим. Сакланмаган. -
Озын-озак язмышлар (повестьның дәвамы)
Без тулай тораксыз укырга мөмкин булмаячак дип, документларны кире алырга карар кылдык. Әй, Асия сөенде инде. Кадрия белән Миннебикә генә кара кайгыга баттылар. Юк, алар болай да укырга дип килмәделәр, паспорт алганчы гына укыйбыз да паспорт алгач таябыз дип авылда ук сөйләшеп куйганнар иде. -
Тур тавында
Тауларга мендем. Тауларның Күрдем мин төрлеләрен, – Ак чалмалы биеклеген, Томанга төренгәнен. -
Төшенү
Оҗмах Җирдә юк һәм булмаячак Икәненә бик соң төшендек. -
Ана теле
Синең аша әйттем бары сүземне Ана телем – алга әйдәр байрагым! Ана телем! -
Озын-озак язмышлар (повестьның дәвамы)
Без яшьлек белән уздырып җибәрдек ул нужаларны. Мин менә шушы елларда бөтен гомеремә җитәрлек сабырлык, түземлекне туплаганмындыр, ахры... Нужалары кабат кайтмаса да, соңгылары бик кирәк булды тормышта… -
Сөю орлыгы
Тыңла әле, кызым, мине бераз, Әбиеңнең әйтер сүзе бар! -
Яздан – көзгә
Алтын көзнең соңгы җылы көне. Түбә кыегына посып, җил тынган. -
Озын-озак язмышлар (повестьның дәвамы)
– Әйтсен, миңа ошый Нәзифәнең безгә «сез» дип дәшүе, нишләп кыен булсын инде аңар, – диде. Әткәй кабат сүз кузгатмады, мин аларга «сез» дидем. Чөнки хөрмәтем зур иде. Белмим, әнкәйнең бу сүзгә нинди мәгънә саласы килгәндер, ләкин мин үземчә эшләдем. -
Яшәү барда
Яшем атлый көзгә, бер дә күңел күнми. Алҗыса да йөрәк, яшәү уты сүнми. -
ТАНКИСТЛАР (документаль повестьның ахыры)
Рәсимнең Казанга кайтып төшүе журналистлар өчен зур сенсация булды. Телефоннан шалтыраулар өзелмәде. Аның белән очрашырга, әңгәмә үткәрергә, интервью алырга ашыктылар. Барысын да «Алёша» экипажының Запорожье юнәлешендәге Новодаровка бистәсе янындагы бәрелеш кызыксындыра. -
Гомеркәе көрәшләрдә үткән
«Шәрәф Мөдәррис куркып, партия түрәләре каршында калтырап яшәмәде, ул үзенчә хөкем йөртте, үз иманынан тугры булып иҗат итте. Шуның аркасында байтак кына кыен да ашады» -
УЛ ЯЗМЫШЫН ТЕАТРГА БАГЫШЛАДЫ
Татарстанның халык артисты, заманында Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театрында сәхнә тоткан актерларның берсе Тимергали Зиннуровның (1949–2017) тууына 75 ел -
Халәт
Төпсез тирән, күгелҗем күк. Табигатьнең бу халәте, Минем шигьри күңелем күк. -
Озын-озак язмышлар (повестьның дәвамы)
Бу вакыйга турында хатирәсен үзенең көндәлекләрендә Мостай Кәрим болай дип тәмамлый: «Гәҗәеп нәрсәләр булып ята бу тилергән дөньяда. Кан түгәләр, якыннарын таптыйлар. Пастернак хөрмәтенә дип, Переделкино чиркәвендә дини мәрәсимнәр башкаралар, башка сыймаслык, шаккатыргыч туйлар уздыралар... Туй озак барган диделәр. Мин ахыргача калмадым. Туйда Рәшит Сүнәев, аның хатыны Гүзәл, Сәгъдиевның туганнары Ренат белән Руслан мине үзләренең игътибарында тоттылар». -
Нәваине уйлап
Хөрлек белән тарлык, Хыял һәм чынбарлык Тарткалаша һаман Шагыйрь каләмендә. -
Озын-озак язмышлар (повестьның дәвамы)
«Кызым, бу хатны Мамадыштан язам. Мин Әлфияләрдә (сеңлем) утырам әле. Ике кич кундым инде. Миннуллаларга бармакчы идек. Өйдән чыкмаслык, яңгыр коя. Сукыр тычкан юлга чыкса, аршин ярым кар явар, ди. Атаң тиз кайт дип калган иде. Ике көн узды, әле юлга чыкмаган. Кызым, үзем дә картайдым инде быел. Үзегез нихәлдә? Гөлфәния әнисен Алабугага алып китте. Торырга. Газизә апа сиңа сәлам әйтте. Сау бул, кызым. Бик сагынам сине, бала җимешем».