04 (апрель), 2023
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Сания ӘХМӘТҖАНОВА. Гел сөенче көтәм... Шигырьләр. ...........................3
Марат ӘМИРХАНОВ. Яугирә. Роман. .............................................................8
ГЫЙЗЗӘТУЛЛИНА. Күрше хакы – тәңре хакы. Шигъри дастан. ...................64
Хисаметдин ИСМӘГЫЙЛЕВ. Таш Түккән – сихри боҗра. Роман. .................74
Рәфкать ШАҺИЕВ. Гамәл дәфтәремне тикшерәмен... Шигырьләр. .............137
Халисә МӨДӘРРИСОВА. Калхуз хикәятләре. ................................................141
КАРДӘШ ХАЛЫКЛАР ӘДӘБИЯТЫ
Гаврил АНДРОСОВ. Кырыымпа моңнарына тоташ күмелүебез... Шигырьләр.
(Рүзәл МӨХӘММӘТШИН тәрҗемәләре.) .......................................................155
«СЕЗ ИҢ ГҮЗӘЛ КЕШЕ ИКӘНСЕЗ!» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Фәгыйлә ШАКИРОВА. Гөлчәчәкнең яңа тормышы. Хикәя. .............................159
Фотоархив: Ибраһим Нуруллинның тууына – 100 ел.
(Сәхифәне Айдар ШӘЙХИН әзерләде). .........................................................162
2023 ЕЛ – ДАСТАННАР ЕЛЫ
Илсөяр ЗАКИРОВА.Татарда дастан бармы? ....................................................164
ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЬ Тәлгат ГАЛИУЛЛИН. Йолдызларга гашыйк шагыйрә
(Рәсимә Гарифуллина иҗатына бер караш). ...............................................................................................................................171
ФӘН
Дания ЗАҺИДУЛЛИНА. Азәрбайҗандагы тукайчы-галим. ................................177
Һүсәйин БАРГАН. Яңарыш чоры төрек әдәбиятының 1860–1917 еллар арасында Идел-Урал татар әдәбиятына йогынтысы.
(Төрекчәдән Ринат СӘФӘРОВ тәрҗемәсе). ........................181
ГАЗИЗ ТАВЫШЛАР
Түбәтәйле әдип (Мәхмүт Хөсәеннең тууына – 100 ел). ...........................185
Шигырьләре көйгә ятып тора... (Рамазан Байтимеровның тууына – 100 ел).
Сәхифәне Нәсим АКМАЛ алып бара. ......................................................186
Рамазан БАЙТИМЕРОВ. Шигырьләр. .......................................................187
ЗАМАНДАШЫБЫЗ
Ландыш НӘСЫЙХОВА. Җиләкле гомер. ..................................................188
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. ......................................................190
-
Апрель җиле
Апрель җиле зәгыйфь курай булып гыжлый: Калмагыз, ди, туган телсез, бәгырьсезгә... -
Мин хатынны мактыйм
Акыллылар атын мактасыннар, Мин – хатынны мактыйм. -
ГӨЛЧӘЧӘКНЕҢ ЯҢА ТОРМЫШЫ (хикәя)
Гөлчәчәк документларга караган килеш көне буе мәктәбен күз алдына китереп утырды. Шау килеп чабучы укучыларны, хезмәттәшләрен күз алдыннан үткәрде. Тиздән беренче сентябрь җитә, укулар башланыр. Мәктәптә ул гына булмас... -
Ерагаймас ара
Мин авылга кайттым әле үзем генә, Кояш баеп бара иде үз көенә. -
Уйласам...
Көчсезлегем йөзгә төкергәндәй, Ил хәсрәтен әгәр уйласам. -
Кыш. 2023
Яшь аралаш догасында көн-төн Газиз улын көткән аналар. -
Бер башы бит, бер башы! (хикәя)
– Ояты бетте Әсхәтнең, тере хатыны өстеннән уйнаш итә, китсен, – дип кычкырды арттан кемдер. – Җибәрмибез, эшләсен, әллә кемне тәгаенләгәнче, белгән кеше яхшырак! Ә Әсхәтнең үз хәле хәл иде. -
Авыр уйлар баскан чакта боекмасын кеше...
Акрын гына бата кеше, аңышмый да, белми: Суырып ала тормыш аны – төпсез сазлыкмыни... -
Мин – мин түгел...
Кешелектән генә язма, әй кешелек! -
Кеше булып!
...Бу дөньяда зур йә кече түгел, Кеше булып килә яшисе! -
Татарда дастан бармы?
Дастаннарда дөнья сурәтенең чагылуы, бабаларыбызның йола, гореф-гадәтләре һәм төрле ышанулары, дөньяга карашының ни рәвешле гәүдәләнүе фольклорның чынбарлыкка мөнәсәбәтенә бәйле. -
ТАШ ТҮККӘН – СИХРИ БОҖРА (роман)
Аның күз алдында томан куерганнан-куерды. Алга барыргамы? Әллә кире кайтыргамы? Нәрсә эшләргә дә белмичә аптырап, кыя башында басып торганнан соң, ул кырдагы зур гына бер таш өстенә барып утырды. -
ТАШ ТҮККӘН – СИХРИ БОҖРА
Ринат та үзалдына: – Бәхетле, – дип сөйләнеп куйды. Кай арада кырына килеп баскандыр, үзе белән теге көнне чокырда яткан карт солдат: – Кеше үтерү – бәхет түгел, – дип төрттереп алды. – Нинди кеше булсын, рух бит ул. Син аны үтермәсәң, ул сине үтерәчәк. Дошман ул. -
Беренче кар яуган болынлыкта...
Агачлардан йолкып минем җанны, Таратмакчы әллә кайларга... -
АЗӘРБАЙҖАНДАГЫ ТУКАЙЧЫ-ГАЛИМ
Көтмәгәндә таныштык без. 2018 елны Бакуга, Азәрбайҗан милли фәннәр академиясенең Низами Ганҗәви исемендәге Әдәбият институты юбилеена багышланган халыкара фәнни конференциягә килгән идек. Иртән пленар утырышка дип, Академиягә аяк басуга, элекке танышлар белән күрешү, яңа дуслар табу, белешү-сөйләшү башланды. -
ТАШ ТҮККӘН – СИХРИ БОҖРА (дәвамы)
Тыннары бетеп егылыр чиккә җитеп, лагерь урынына килеп җиткәндә, анда буп-буш иде. Тик кухня дип атап йөргән палатка булган урында бер өем буш консерва банкасы һәм пакет өеме, катыргы кисәкләре генә аунап ята. Бергәләшеп, буш лагерь биләмәсен җентекләп карап чыктылар. Сержант тешләрен кысып: – Вәт кабахәтләр! Ичмаса бер-ике коры паек калдырсалар, ни булыр иде. Тагы бер атналык запас бар иде бит, – дип куйды. -
Гел сөенче көтәм...
...Гел сөенче көтәм... Бу тормышлар Торса иде имин булыплар! -
ТАШ ТҮККӘН – СИХРИ БОҖРА (дәвамы)
Тау түбәсеннән алга карады. Каравы булды, барча тәненнән ток булып, курку хисе йөгереп үтте. Чынлап та еракта астан юл үтә, һәм иң куркынычы – юлда ике БТР янып бетеп бара. Ара ерак кына булса да, ул БТР тирәсендә үлеп яткан солдатларны ап-ачык шәйләде. Болар безнекеләр иде. -
Сакла, диләр туган телне...
Кулланмасаң коралны да Тутык каплый якын көндә. -
ТАШ ТҮККӘН – СИХРИ БОҖРА (дәвамы)
Ул дөбер-шатыр килеп, ишек ачылган тавышка уянып китте. Үзенең кайда һәм ни эшләп ятканын аңлый алмый торды. Селкенергә тырышып карады. Юк, булмый икән, тәне таш булып каткан. Борылып ятарга чамалады. Борылырлык та түгел. Ике кул ике якка каерып, чылбыр белән стенага тарттырып куелган. -
Үземә әйтәм, син ишет...
Сүзсез калдың, дисез, бу арада, – Туктап торып, бер тын алуым. -
ТАШ ТҮККӘН – СИХРИ БОҖРА (дәвамы)
Теге тагы ниндидер төймәләренә басты. Шунда Ринатка космостан төшерелгән видео күрсәтергә тотынды. Анда хәтта аларның БТРлары ничек шартлаганына чаклы күренә иде. Иптәшләренең ничек һәлак булганын күрү Ринатның бу иргә тора-бара ачуын кабарта башлады, һәм ул, үзе дә сизмәстән, кулындагы матур ручканы урталай сындырып ташлады. Ручка сынды һәм ул ничектер җиңел сулап куйды да. -
Бир фатиха...
Газиз атам, Бир фатиха миңа... -
ТАШ ТҮККӘН – СИХРИ БОҖРА (дәвамы)
– Монда куркырга кирәкми. Һәм бу куркыныч нәрсә түгел. Күреп тор, азактан рәхмәт кенә әйтәчәксең. Мин сиңа начарлык эшләргә теләмим. Бу каһәр суккан Әфган илендә бер-беребезгә ярдәм итмәсәк, безне берәм-берәм кырып бетерәчәкләр. Мин дә сөннәтле, үлмәдем бит менә. Әзрәк авыртыр инде. Укол кадаганнан да нык булмас. Курыкма, мин дә кеше бит. Син ахмакны коткарырга телим. Югыйсә аталар бит үзеңне. -
Ике азан арасы
Догаларым белән бәйлим ике азан арасын. Килми туктап каласым... -
Җиләкле гомер
Кешенең гомер озынлыгы аның кылган гамәлләре, изге эшләре белән бәяләнә. Нинди генә һөнәр сайласа да, кешелеккә, җәмгыятькә файда китерергә омтылучы кеше үзе дә бәхетле була. Бүгенге героебыз да шулай ди. -
Уен-дуен
«Көрәшче» дип, ир баланың маңгаена язылгандыр. -
ТАШ ТҮККӘН – СИХРИ БОҖРА (дәвамы)
Бу соңгы контузиясеннән Ринат әйтерсең лә яңадан туды. Һәм аның бик тә гаҗәеп сәләте ачылды. Ул инде миналарның кайда урнаштырылганын һич ялгышсыз әйтеп бирә башлады. Әйтерсең лә ул аларны телевизордан күрә иде. Шушы сәләте белән тиз кызып китүчәнлек тә барлыкка килде. Кызып китсә, нәрсә эшләгәнен аңламас хәлгә җитеп үзгәрә дә куя. -
Йолдызларга гашыйк шагыйрә
РӘСИМӘ ГАРИФУЛЛИНА ИҖАТЫНА БЕР КАРАШ -
ТАШ ТҮККӘН – СИХРИ БОҖРА (дәвамы)
Басуда эшләп йөргән чагында ул гүләү тавышын ишетте. Бу безнең БТР һәм КАМАЗлар тавышы иде. Аны каравыллап йөртүче сакчы әллә берәр якка киткән, әллә тагы әфьюн тартып миңгерәүләнеп ята, үзенең куышы янында күренмәде. Ринат, барча көчен җыеп, кышлакка таба торып йөгерде. -
Асрамага туган телем бирәм
Халкым арасыннан яңа Апуш Күкрәгенә кысып иркәләде Ана сөте сеңгән туган телне. -
«Уау-уау» Шакир
Ир күрмәгән хатын түгел Мәдинә, күргән, бик күргән, дияргә була. Тик шул затлар аркасында нужасын да шактый татырга туры килде аңа. Җитмәсә менә бу звеновод Шакир итәккә эләккән тигәнәк кебек теңкәгә тиеп бетте. Уңаймы, уңай түгелме, төрле сәбәпләр белән очрашып, сүз катарга форсат эзли. -
Яшел туй
Яз учында йоклый бөре кызы, Ул гөл булып туар таңнарда. -
Тансык бәхет
Бәхетнең була күрми калганы, Гомерләр буе көтеп алганы.