09 (сентябрь), 2022
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Флёра ГЫЙЗЗӘТУЛЛИНА. Ком бураны. Поэма. ....................................................3
Равил САБЫР. Фәхрине үтереп ташладылар. Роман. ..........................................11
Рифә РАХМАН. Идел буе – минем йортым ул. Шигырьләр. ................................56
Алмаз ХӘМЗИН. Кабул итәсезме?.. Роман-фарс. .................................................61
Фәүзия СОЛТАН. Сал хәсрәтең тирән дәрьяга... Шигырьләр. ............................108
«МӘЙДАН – БАТЫРЛАР ӨЧЕН!» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Ландыш ӘБҮДӘРОВА. Кара каплан. Хикәя. ...........................................................112
Атлас ГАФИЯТОВ. Чуен аю. Документаль хикәя. ..................................................121
Яңа исемнәр: Ландыш РАВИЛОВА. Балакошлар инде белми хөрлек төсен. Шигырьләр. ...125
Кардәш халыклар әдәбияты: Венер ИСХАКОВ. Дуслар. Хикәя. ............................128
ЕРАКТАГЫ УТЛАР
Рафис КОРБАН. Таныш булыгыз: Нижгар шагыйрьләре. .......................................132
Ришат РАМАЗАНОВ. Хәтер буйлап кайтам егет чакка. Шигырьләр. ...................133
Хәйдәр БӘДРЕТДИНОВ. Кер син миңа төннең уртасында... Шигырьләр.
(Рафис Корбан тәрҗемәләре). .................................................................................134
Юбилейлар: Гөлфия ГАЙНУЛЛИНА. «Чорләр туа үз җырчысы белән». .................136
Миллият: Эльмира ШӘРИФУЛЛИНА. Күренекле мәгърифәтченең җан авазы. .....140
ТӨРКИ ӘДӘБИЯТЛАР ҺӘМ ЗАМАН
Шәүкәт КУНТАЙ. Бер заманнар юллары Анадолудан кичкән татар хатыннары... ....145
Айзирәк ГӘРӘЕВА-АКЧУРА. Айнелхәят һәм аның хатирәләре. ............................149
Рәҗаи САНАЙ. Кызыл Россиядә бер төрек хатыны. Романнан өзекләр. ...............152
Китап күзәтү: Марсель ИБРАҺИМОВ.
«Һичбер вакыт бездән «татар» дигән сүз алына алмас». ..........................................................................................................................161
Идел буе Болгар дәүләтендә Ислам динен кабул итүнең 1100 еллыгы: Илдус ЗАҺИДУЛЛИН.
XVI гасырның икенче яртысы – XVIII йөзнең уртасында Идел-Урал төбәгендә ислам дине. ...164
Замандашыбыз: Ландыш НӘСЫЙХОВА. Олы юлның... узылганы. ......................176
Газиз тавышлар: Ул кабызган утлар сүнмәс алар... (Кәрим Тинчуринның тууына – 135 ел).
Сәхифәне Нәсим АКМАЛ алып бара. ........................................................................178
«Ак җилкән»: Риман ГЫЙЛЕМХАНОВ. Бәләкәй Риман. ..........................................180
Шаян сәхифә: Зиннур МАНСУРОВ. Уены-чыны бергә. ............................................183
Печән базары: Илдар ХӘЙРУЛЛИН. Юмористик хикәяләр. ....................................188
«Казан утлары» архивыннан. ......................................................................................174
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. .......................................................................190
-
Йорт арты йорт юкка чыга урамнардан...
Урам арты урам китә – күрү авыр. Авыл үлә карт кешедәй акрын гына. -
Баллы миләш
Суык баллаган миләштәй каршылыйм гомер көзем. -
ТАНЫШ БУЛЫГЫЗ: НИЖГАР ШАГЫЙРЬЛӘРЕ
Укучыларыбыз күрәдер, журналыбыз республикада гына түгел, бөтен Россия буенча да үз ишләре арасында, әдәби басмаларны күз алдында тотып әйтүем, иң зур тираж белән – сигез меңгә якын данәдә нәшер ителә. -
Күренекле мәгърифәтченең җан авазы
Әйе, иксез-чиксез җиһанда серләр дә, хикмәтләр дә күп. Безнең буын, Рүзәл Абдуллаҗан улы Юсупов кебек, намуслы, гадел, көчле рухлы, халык бәхетенә туган шәхесләр белән бер елларда, күрешеп, аралашып, тел-лөгать алышып яшәве белән бәхетле. -
Тәрәзәмә сарылган да кемдер елый...
Тәрәзәмә сарылган да кемдер елый, Яман сыкрый йөзлекләрне тырный-тырный. ...Тарих икән. -
Югалтулар
Югалттым мин хәтта югалтулар санын. -
Ил кирәк!
Ватан диеп! Ник йоклыйсың, Татар? Алар әнә барсы уянганнар. -
Уенчыга
Ничек итеп, ун сүз белгән башың белән, Татар телен әнкә теле саныйсың син?! -
КАРА КАПЛАН (хикәя)
Үзе горур, Хәсәнне ошатып йөри-йөрүен, әмма сер бирмәгән була. Гәрчә бөтен авыл Нурияне Хәсәнгә ярәште инде... Ә бәла көтмәгәндә килде. Хәсән армия сафларында туган илгә бурычын үтәп йөргәндә, алар авылына колхоз рәисе итеп, бөтенләй чит-ят бер кешене китереп куйганнар. -
Акны – кара, караны ак итә заман...
Акны – кара, караны ак итә заман. Бушлык тутыралмас сүзләр яңгырый һаман. -
Телем
Акыл әйтә: тукта, сабыр ит, ди, Уйлап әйт, ди, әйтер сүзләрең. -
Күл
Тамчылардан күл җыела, диләр, Яшь җыела кайчак еларлык. -
Ә мин күрәм!
Җил күренми, диләр, ә мин күрәм: Кара күлмәгенә киенә дә Йөгерә ул һәр көн таң белән! -
Бер заманнар юллары Анадолудан кичкән татар хатыннары...
Анадолу җирләре һәр заман төрле җирләрдә яшәгән төрки халыкны җәлеп итү үзәге булган. Истанбул хаҗ кылырга барганда тукталып, дога кылырга кирәкле урын, дини гыйлем ала торган шәһәр, капкасы һәрчак ачык йорт, һәр төрле эштә мөрәҗәгать итә, ярдәм сорала торган абый сыйфатын саклаган. -
ДУСЛАР (хикәя)
Машина тигез юлдан мәрхүмнең туган ягына кузгалды. Барасы юл ерак кына. Кәримнең миендә йөз төрле уй буталды. Адәм баласының төрле кыяфәткә керә алуын ул башына сыйдыра алмады. «Мәрхүмнәр сайлый алмый шул», – дип кабатлады ул эчтән генә. -
Чуен аю (хикәя)
Әйе, бар андый аю! Гап-гади бер авылда, мәгъсум карашын көнгә төбәп, басып тора ул... Сүземне Сабантуйдан башламакчы идем. Көтмәгәндә, шушы аю күз алдыма килеп басты. -
«ЧОРЛАР ТУА ҮЗ ҖЫРЧЫСЫ БЕЛӘН»
Чорыбыз җырчысы, шагыйрә, каләм иясе, талантлы киң колачлы галимә Рифә Фатхрахман кызының түгәрәк юбилее якынлашып килгән көннәрдә әдибәнең шул сүзләре күңелгә килә. Рифә апаны Казан федераль университетының татар әдәбияты кафедрасы исеменнән чын күңелдән туган көне белән котлыйбыз, фәнни һәм иҗади уңышлар телибез. -
Әти
Сине сагынуым шул кадәрле көчле! Ишетәсем бик килгәнгә, тавышыңны... ишетәм дә төсле... -
Горур бул, дип үстерделәр мине...
Мин иректә үстем, иректә! -
Чәйнең төрлесе була
Сибгат Хәким исә тәмам тәкатьтән яза. «Миңа кирәкле йөзенче үлән синең чәеңә салынмаган икән». Шушындый нәтиҗә чыгарган шагыйрь, кыстаудан котылуына сөенеп, Кече тирән күлгә юнәлә. -
Айнелхәят һәм аның хатирәләре
Миңа калса, аның кайбер истәлекләрен Төркиядә мәгълүм шәхесләрнең биографияләрен өйрәнүдә файдаланганнар, шулай ук бездә татарларга, русларга, әрмәннәргә, кырым татарларына кагылышлы мәгълүматлары кызыксыну уятырга мөмкин. -
Батулла алымы
Әмма татар баласының хәтеренә сеңдерәсе килә: иҗтиһат сорый торган әлеге җаваплы эштә Рабит Батулла үрнәген кабатлау киңәш ителми. -
Миңеште
Яшь шагыйрә ариясенең эчтәлеген ишеткәч, автобуста көлешү дулкыннары йөгереп узды. Көчәя барган тавыш егәрлеге, ихтимал, югарыгы децибел бүлеменә җиткәндер. Менә сиңа рифма, менә сиңа ярыш!.. -
ШАГЫЙРЬ (ЮМОРИСТИК ХИКӘЯ)
Хәзер кичләрен чүп түгәргә чыкмый башладым. Артык хисле күршемнең берәр танылган шагыйребезнең озын поэмасын укып чыканын тыңлап торасым килми әле. -
«Һичбер вакыт бездән «татар» дигән сүз алына алмас».
(Г.Ибраһимовның «Без – татарбыз» китабы чыгуы мөнәсәбәте белән) -
Ахирәтләр сөйләшүе
Әмма Рафаэль Сәхәбиев шунысын аңышмыйча кала: кесә телефоны аша йөк машинасы табуга бәйле гозерен җиткергән чакта Разил Исмәгыйлевич Көньяк Америкадагы Боливия Республикасы башкаласы Ла-Паста йөри иде. -
Мунча исеме
Адәм баласының шәхси исеме искиткеч зур әһәмияткә ия. Үсеш чорында ул кешегә шулкадәр йогынты ясый, аның нәтиҗәләреннән инде беркем дә арына алмый. -
Җаның барда сөю калыр
Сөюеңне йөрәгеңә күмеп, Озак яши алырсыңмы? -
Олы юлның... узылганы
Тормышта кеше һәрдаим, кайчак үзе дә аңламастан, ике юл чатында – сайлау алдында кала. Андый чакларда дөрес юнәлеш алу өчен үз тәҗрибәң, белемең, сизгерлегең белән беррәттән, читтән килгән киңәш тә бик ярдәм итә. «Юлга чыксаң, юлдашың үзеңнән яхшы булсын», ди бит халык. -
Кабул итәсезме?..
– Эзенә төшәләр, ләкин ул байлыкка инде пионер сарае төзелгән була. 1923–1927 нче еллар бу. Хәзер дә менә шуңа охшаган чорлар бездә. – Һаман аңламыйм, синең-минем моңа ни катнашыбыз бар? -
Кабул итәсезме?.. (дәвамы)
Ул бит әле бернинди начарлык эшләмәгән һәм эшләмәячәк тә. Бары тик партия акчасын гына эзли... Югалмый калганын гына... Тапса, бәлки, халыкка өләшергә уйлар... Үзе дә белми бит әле аның белән нишләсен... Менә табар – хөкүмәткә тапшырыр... Аны мактап гәҗитләргә язарлар. -
Чакыру
Кер син миңа төннең уртасында, Уртасында җәйнең йә кышның. -
Кабул итәсезме?.. (дәвамы)
Аны бит инде, филармониядәге кебек, реставрация дигән булып актартып булмый. Андый хәлләр турында шәһәрдә күп сөйлиләрдер. Килеп керүең булыр, сүз кузгатырга өлгермәссең, һап, кулыңнан тотарлар да богау салып куярлар. Монда башкача эшләргә кирәк, башкача. -
Ярый әле
Ярый әле, син бар бу дөньяда, Яшәү өчен өмет бирәсең: Авыр сулап йоклап яткан чакта, Төшләремә килеп керәсең! -
Кабул итәсезме?.. (дәвамы)
– Зиннәт абый, син түгелме соң? – дип күреште. – Үзең кем буласың, таныш кешегә охшагансың. Ул озак кына аңа карап торды. Кайдадыр күргәне дә бар кебек. -
Кабул итәсезме?.. (дәвамы)
Боларның сәер сөйләшүе Гаделҗанга аңлашылды булса кирәк. Ләкин ул бернәрсә дә аңламаган булып кыланды. Әмма Фәрхәтов янаган сыман: – Кара аны! Бер болтигына да тиясе булма! – диде. -
ФӘХРИНЕ ҮТЕРЕП ТАШЛАДЫЛАР
– Скорый чакырыгыз! – диде шунда кемдер, илереп. Егет соңгы көчләрен җыеп, башын күтәрә төште, тавыш килгән якка күз ташлады. Җаны күккә ашарга бер мизгел кала: «Әнигә әйтмәгез, үтерә ул мине!» – диде һәм нишләптер елмайды. -
ФӘХРИНЕ ҮТЕРЕП ТАШЛАДЫЛАР (дәвамы)
– Мин яңа килгән әфәндемне сәламләдем. Ялгышмасам, сез Илгизәр буласыз? – Әйе, Илгизәр. Исәнмесез! -
ФӘХРИНЕ ҮТЕРЕП ТАШЛАДЫЛАР (дәвамы)
Илгизәр кесәсеннән телефонын чыгарды, ниндидер фотоны табып ачты: – Диләрә дә килә, димәк... – Без барыбыз да аңа гашыйк идек, – дип, авыр сулады Галимҗан. -
ФӘХРИНЕ ҮТЕРЕП ТАШЛАДЫЛАР (дәвамы)
«Санчо, син ничә тапкыр урлаштың, ничә тотылдың?» – ди. Кем санаган инде аны, мин әйтәм, үземне белгәннән бирле урлашам инде, – дим. -
ФӘХРИНЕ ҮТЕРЕП ТАШЛАДЫЛАР (дәвамы)
– Кадыйрның гомере ничек өзелде? – Бик аяныч булды аның үлеме. – Һәркемнең үлеме аяныч инде, аяныч булмаган үлем юк, – диде Галимҗан калтыравык тавыш белән. -
Әткәй керә төшемә
Әткәй бик еш керә төшләремә, Ир уртасы – матур чаклары. -
Шул рәсемгә баккан уйларым
Өстәлемдә – сурәт. Шуңа багам. -
Ирләр
«Юньсезем», дип сагынырга да ир-ат кирәк. -
Үлчәү
Хисне үлчәүләргә салып, сүндермичә яшәү кирәк. -
Парлылар
Пар күгәрчен үз итте дә оя корды кыекта.