03 (март), 2022
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Лилия ГЫЙБАДУЛЛИНА. Иңнәремдә көн талпынып куйды… Шигырьләр. ...................3
Факил САФИН. Бәхетлеләр үз илендә яши… Шигырьләр. ........................................34
Фирдүс ГЫЙМАЛТДИНОВ. Буа. Роман. .....................................................................38
Энҗе ХӨСӘЕНОВА. Мин сиңа ошарга тырышмам. Шигырьләр. ............................108
Ләйсән НИЗАМОВА. Тиле. Хикәя. ...........................................................................112
Илдар КЫЯМОВ. Мин – бары тик гади кеше генә... Шигырьләр. .......................121
Рафига УСМАНОВА. Ярлыкану бәхете. Повесть. ...............................................124
«МӘЙДАН – БАТЫРЛАР ӨЧЕН!» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Нәбирә ГЫЙМАТДИНОВА. Остаз. Документаль повесть. ....................................8
«КАЗАН УТЛАРЫ»НЫҢ 100 ЕЛЛЫГЫН КАРШЫЛАП
Вакыйф НУРИЕВ. Кыска юлның дәвамы яки мәңгелек сер. ...............................145
«КАЗАН УТЛАРЫ» – МИНЕМ ЯЗМЫШЫМДА
Тәлгат ГАЛИУЛЛИН. «Казан утлары» – татарның «визит карточкасы». .............148
ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЬ
Равил РАХМАНИ. Чын шагыйрь... Һаман да шагыйрь! ........................................151
Юбилейга барышлый: фотоархив. .....................................................................158
ФӘН
Дания ЗАҺИДУЛЛИНА. Чикләрне тоташтыручы. ................................................160
Юлай ШАМИЛОГЛЫ. Минем тормыш тарихым. .................................................162
ЯКУТЛАР ТАБЫЛАДЫР ВАКЫТ БЕЛӘН
Бакый УРМАНЧЕ хатирәләре (Зөфәр Мөхәммәтшинның кереш сүзе белән). .....169
ИДЕЛ БУЕ БОЛГАР ДӘҮЛӘТЕНДӘ ИСЛАМ ДИНЕ КАБУЛ ИТЕЛҮГӘ 1100 ЕЛ
Илдус ЗАҺИДУЛЛИН. Алтын Урда дәүләтендә ислам мәдәнияте. ....................178
Газиз тавышлар: Безнең көннәрне дә язган әдип (Галимҗан Ибраһимовның тууына – 135 ел). ...........................................................................................................................186
Мәңге тузмый торган «башмак» («Башмагым» музыкаль комедиясе премьерасына – 80 ел).
Сәхифәне Нәсим АКМАЛ алып бара. ..................................................................187
ХI БӨТЕНРОССИЯ ТАТАР АВЫЛЛАРЫ ЭШМӘКӘРЛӘРЕ ҖЫЕНЫН КАРШЫЛАП
Ландыш НӘСЫЙХОВА. Нәфис затның көчле җилкәсе... ............................................188
«Казан утлары» архивыннан. ........................................................................................159
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. ..........................................................................190
-
Кош юлы
Кошлар юлы – фәкать күк иркендә. Иңнәремдә Көн кагынып куйды. -
ЧИКЛӘРНЕ ТОТАШТЫРУЧЫ
Юлай Шамилоглы – дөнья тюркологлары, гуманитар фәннәр белгечләре арасында танылган галим. -
И хатын-кыз!
Мәхәббәтле гомер биргән өчен Без мәңгегә Сезгә бурычлы! -
Кыска юлның дәвамы яки мәңгелек сер.
Рәхмәт төшкере, эшне озын-озакка сузмыйча шалтыратты Камил Кәримов: «Укыдым. Әйбәт! Киләсе санга ук тәкъдим итәм». Шатлыгымнан күккә очардай булдым. Тик шатланып, канатланып йөрүләрем озакка бармады. Бер-ике атнадан кичен телефон тагын шалтырады. Журналның баш мөхәррир урынбасары Рәфикъ Юныс: – Вакыйф! Бу повестеңны журналга биреп булмастыр... -
Җиңеп чыгар
– Сез – беткәннәр! – диде миңа берәү, – Сезнең инде юктыр киләчәк! -
«Казан утлары» – татарның «визит карточкасы»
«Казан утлары» халкыбызның «визит карточкасы» булуы белән беррәттән, язусызуга һәвәс шәхесләр өчен осталык мәктәбе, милләтебезнең тормышын, гореф-гадәтен, моңын, сыкрануын чагылдыруда, тел-сүз байлыгын саклауда ныклы терәк тә икән. -
Көн коела уйчан тәрәзләргә...
Көн ягыла тәрәз читләренә, Көн ябыла бишек челтәренә… -
Чын шагыйрь... Һаман да шагыйрь!
Татар поэзиясенең җитмешенче-туксанынчы еллар үсешендә якты һәм тирән эз калдырган иң талантлы шагыйрьләребезнең берсе – ул, һичшиксез, Зөлфәт. -
Ак күбәләк
Шушы тәрәзләрдән шушы дөньялыкка Ак күбәләк төсле балачагым бакты. -
Манекен
Бик охшаган безнең дөнья Кибеттәге манекенга. -
Ярый әле кодрәт чикле...
Ярый әле кодрәт чикле, Акыл саташыр иде... -
Ераклык
Син мине чакыргансыңдыр... – Була сагынган чаклар. -
Минем тормыш тарихым
Мин 1958 елның 2 маенда Нью-Йорк шәһәренең Бронкс районында дөньяга килдем. Минем әтием – Мөхәммәд Шамилоглы, әнием – Фаилә (Фагыйлә) Аги Шамилоглы. -
Кара Чишмә кыйбла якта булыр...
Медаль итеп тагып йөрим менә «Читкә китте» дигән ярлыкны... -
....Җыерчыклы җылы кулларына...
Сүз сөйләүче күп тә, тыңлаучы аз. -
Бәхетлеләр
Бәхетлеләр яз илендә яши, Кар-буранлы кышка керсә дә, -
Буа (романның дәвамы)
– Бик катлаулы эш көтә безне, иптәш майор, – диде ул, маңгаена бәреп чыккан тирне сөртеп. – Бер генә дә шигем юк... – Безнең әле проект та юк, җирләр өйрәнелмәгән, карталар да аннан-моннан гына сызылган. Моңа, гадәттә, берничә еллап вакыт кирәк. – Безнең максат кышка кергәнче тимер юлны сафка бастыру. -
Кучкарында шырпы торыр иде...
Кучкарында шырпы торыр иде, Чыра телер иде балта белән… -
Тибәрделәр мине...
Дога кылдым: «Раббым, ярлыка!» – дип, һәм куәтлә, диеп, иманын. -
Тиле (хикәя)
Иренең авызыннан үз улына әйтелгән әлеге сүзне ишетеп, катып калды Алия. Мизгел эчендә күз алдына үзенең кайчандыр Фирдүскә ачыргаланып, нәкъ менә йөрәгенә үткәрердәй итеп, шулай дәшкәне хәтерендә сызылып үтте... -
Буа (романның дәвамы)
Ләкин тузан бөртегенең дә Кеше булып каласы килә... – Беркемгә дә тимәгез, иптәш Шерстнёв. Безгә алар белән эшлисе дә бар бит. Шуңа күрә карцер турында сүз дә булырга мөмкин түгел. -
Әнкәй хакында уйлану
Бар җанымны бирер булып хәзер Улым көтәм үзем тупсада... -
Буа (романның дәвамы)
– Әллә безне армиягә алалармы, Хәмидулла абый? – дип сорады аңардан куркынган тавыш белән авылдашы Шәмсекамәр. – Армиягә алалар, сеңлем, армиягә. Тик сугыш армиясенә түгел, хезмәт армиясенә... – Анысы ничек була? – Анысы, сеңелем, бөкрең чыкканчы эшли торган фронт була. Шәмсекамәр бүтән дәшмәде. -
Гөрләвекләр
Җырлап-уйнап ага, килеп җанга кага Кояш нурын эчкән гөрләвек. -
Саклар әле...
Салдырылган челтәр-пәрдә, шаулап үскән гөлләр шиңгән. -
Җәйге яңгыр
Болыннардан күксел күкрәү узган, Соңгы тамчы тетри өрәңгедә. -
Син көн дә берүзең
Юлыңда очраган йөзләрне гамьсезлек битлеге бизәгән... -
Буа (романның дәвамы)
Вакыйф башын күккә күтәреп, көнбатышка күз салды. Күргәненнән имәнеп китте. Офык кап-кара, ул Сталинградка таба юнәлгән нимес самолётлары белән капланган. Йөзләрчә генә түгел, меңнәрчә самолёт. Һәм һәрберсе шәһәр өстенә үлем алып килә. Бомбалар сызгыруы ишетелде кебек. Аннан көчле шартлаулар яңгырарга тотынды. Җир дер селкенеп куя иде. -
Киләчәккә кайтам
Туган йортка кайту нинди рәхәт, Сулышлар да китә киңәеп. -
Каршылык
Бер агайның кәрзинендә ята Аракы һәм... хәләл казылык. -
Хәтер болыны
Тәгәрим. Хәтер утыннан Исән чыгалмам, беләм. -
Буа (романның дәвамы)
Хәмидуллаларның бригадасы тоткыннарга якын ук килеп җитте. Тоткыннар дәшмиләр, башларын иеп эшлиләр. Өстән мылтыклы солдатлар иренеп кенә күзәтеп тора. Солдатларсыз булмый – качып китүчеләр шактый. Кинәт аңа ниндидер таныш йөз күренде кебек. Текәлебрәк карады. Бөкрәйгән, карачкы хәленә калган кешене ул кайдадыр күргән төсле иде. – Эрнест, – диде ул кинәт үз-үзенә. -
Күзләр
Бар җылыны җыйган шушы күзләр үбәр була синең эзләреңнән. -
Мин сиңа ошарга тырышмам...
Бер мәлне биләр дә ят хисләр, көн белән төнең дә буталыр. -
Бер кабер янында
Акча киткән... үзе хәтле ташка. -
Буа (романның дәвамы)
Ничә көн барганнардыр – чутын югалтты Сәгыйдулла. Шунысын гына белә: юлда очраган станцияләрдә платформа читендә аларның вагоныннан унбиш кеше мәете ятып калды. Шулай акрын гына кырылып бетәрләрме икән?! -
Остаз (повесть)
Малай туды, малай! Әйдә, малкай, тоякларыңнан ут чәчрәтеп юырт инде син. Сәгытдин хуҗаң бишенче тапкыр әти. Бишенче, димәктән... Өченчесе белән дүртенчесен сабый чагында ук күкләр алды шу-ул... «Нәсел җебе шулай киселерме икән?» – дип, и, өзелде үзәк, и, сызлады бәгырь. -
Чәчемне яңадан үр әле
Үр әле чәчемне яңадан, гомергә сүтелмәс иттереп... -
Буа (романның дәвамы)
– Бик әйбәт хәлләрдә, аларны сөрмәделәр бит. Бер коммунист Зөбәйдәгә гашыйк булып йөреп, аларны коткарып калган, диделәр. Аннан соң Зөбәйдә бер угры-карак белән зина кылып, бәбигә узды. Мулла кызы дип тә тормады... Менә шулай, Сәгыйдулла абый. Йоклыйк әйдә, төн кыска, вакыт тар. – Таһир сузылып ятты. -
Остаз (повестьнең ахыры)
Әй, Шәйхетдин картлач! Әгәр бүген көрәшче оныгың белән гәпләшсәң – шаять ул сүзләреңнең мәгънәсенә төшенер иде. Кайгырма, нәсел дәвамчысының арбасы төзек, алтмыш сигез елда анда ниләр генә төялмәде! Ул нинди генә кыен чакларда да өмет белән яшәде. -
Буа (романның дәвамы)
Таһирны әле беркая да чакырмыйлар. Ләкин чират аңа да җитәчәк бит. Ничек итеп котылып калырга?! Моның бер генә юлы бар иде... – Герр офицерга әйтегез, миндә файдалы мәгълүмат бар, – дип сүз кыстырырга өлгерде Таһир. -
Онытылыйк
Әйдәле, күзләрне йомыйк та уйламыйк бернәрсә хакында. -
Буа (романның ахыры)
– Беләм, Вакыйфым. Кеше газаплары, күз яшьләре, әрнү-борчулары залимнәр тарафыннан корылган ясалма буа эченә җыела да җыела. Ләкин ул буаның да чикләре бар. Һәм, вакыты җиткәч, аннан чыккан ерганаклар ташу булып агып китәчәк. Ул ташуны беркем дә туктата алмас. Дөреслек шул чакта һичшиксез ачылыр! -
Егерме биш иде ул чакта...
Егерме биш иде нәкъ ул чакта – барсын аңлыйм кебек тоелды... -
Ярлыкану бәхете (повесть)
Ятимнең күңеле сынык була, билгеле: соңыннан исә малай көлмәс, еламас, хәтта сөйләшмәс булды. Ә кайнар яшьләре исә күзләрендә пәрдә булып, озак эленеп торды. Үксез ятимлек йөрәген талкыды аның... -
Ярлыкану бәхете (дәвамы)
Тик ул үзенең Фаинасы белән бала тудыру йортында сабыен калдырган Фисә Әхмәтнур кызы арасындагы уртаклыкны, ә Зиннәт исә фоторәсем аша үзен якты дөньяга китергән биологик әнисе белән беренче танышуын исләренә дә кертеп чыгара алмадылар... Аллаһ әле һаман бу серне яшереп саклый иде. -
Шигырь ташый миннән...
Бер сәерлек чәчәк ата миндә – мин яратам бугай... аз гына. -
Ярлыкану бәхете (ахыры)
Бәлки, Җәмил аны үзе эзләп килгәндер? Нәфрәтен белдерергә, битенә төкерергә? Тәүбә! Нинди гарьлек! Ул, димәк, тагын киләчәк әле. Өзелеп: «Әнием!» – димәячәк, аны табуына шатлыктан елмаеп көлмәячәк, кочып сөймәячәк. Ә Фисә күпме хыялланды шул хакта. -
БАКЫЙ УРМАНЧЕ ХАТИРӘЛӘРЕ
Б.Урманче үзенең хатирәләрен әдәби әсәр буларак күз алдына китермәгән, әлбәттә. Ул бары аерым-аерым шәхесләрне барлау, язмасында язганча, үзе белгән кадәрле вакыйгаларны әйтеп калдыруны максат иткән. Шул ягы белән башка төрле мемуарлардан аерыла да инде ул. -
НӘФИС ЗАТНЫҢ КӨЧЛЕ ҖИЛКӘСЕ
Бүгенге көндә хатын-кызларның җитәкче урыннарда эшләве беркемне дә гаҗәпләндерми. Киресенчә дә әле. Дилбегәне үз кулларына алып, тормышның төрле өлкәләрендә уңышка ирешкән туташ-ханымнарга сокланып карыйбыз.