11 (ноябрь),2021
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Эльмира ҖӘЛИЛОВА. Гомернең төш кенә булуы ихтимал... Шигырьләр. ........3
Рифә РАХМАН. Татар кызы. Роман. .....................................................8
Мөхәммәт МИРЗА. Адәм баласы. Бишьюллыклар. ............................70
Амур ХАН. Сабакташлар. Хикәя. .........................................................74
Ләбиб ЛЕРОН. Күңелемә шигырь оялады... Шигырьләр. .................84
Гөл МИРҺАДИ. Гитара. Хикәя. ............................................................88
Алинә ХИСАМИЕВА. Ак кәгазьдән нәни очкыч ясыйм... Шигырьләр. ..............93
«КАЗАН УТЛАРЫ»НЫҢ 100 ЕЛЛЫГЫН КАРШЫЛАП
Фәүзия БӘЙРӘМОВА. Милләтнең әдәби авазы. ....................................96
«КАЗАН УТЛАРЫ» – МИНЕМ ЯЗМЫШЫМДА
Марат ӘМИРХАНОВ. «Мичкәдә дары бетмәгән әле». ..............................99
ЯҢА ИСЕМНӘР
Илшат БИЛАЛОВ. Мәдинә тавы. Повесть. ............................................101
«АҺ, ТУГАН КАУМЕМ ГАЗИЗ!» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Халисә РӘЙХАН. Прасковья. Хикәя. ....................................................147
Юбилейга барышлый: фотоархив. .....................................................156
ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЬ
Тәлгат ГАЛИУЛЛИН. Бәхетне эзләп табалар... .....................................158
Миләүшә ХӘБЕТДИНОВА. «Чүп базары»нда яңгыраган шагыйрь тавышында нинди аһәңнәр ишетелә?.. .........................................................................................166
Ерактагы утлар: Альбина ХӘЛИУЛЛИНА. Өзелгән кыллар моңы. ...........170
Кардәш халыклар әдәбияты: Борис УКАЧИН, Бронтой БЕДЮРОВ, Кулер ТЕПУКОВ шигырьләре (алтайчадан Разил ВӘЛИЕВ, Рафис КОРБАН тәрҗемәләре). .............................................175
«Чолбон» журналына – 95: Рафис КОРБАН. Саха кардәшләребезнең таң йолдызы. .......180
ГАЗИЗ ТАВЫШЛАР
Милли музыкаль драманың атасы. (Мирхәйдәр Фәйзинең тууына 130 ел). ..........182
Күңелдән җуелмас моң иясе. (Мәрьям Рахманкулованың тууына 120 ел).
Сәхифәне Нәсим АКМАЛ алып бара. .............................................183
Фән: Дания ЗАҺИДУЛЛИНА.Татарның фән йолдызлары. ...................184
«Казан утлары» архивыннан. ..............................................................157
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. ................................................190
-
Кая калды соң ул керфек какмый...
...Дөньясыннан яшерердәй булам – кочаклыйсым килә сине! Кысып-кысып!.. -
Сизәсезме, салкыная көннәр...
Сизәсезме, салкыная көннәр – Учак эзли күңел көзләрдән... -
Татар кызы (романның дәвамы)
Татар хатыннарының мондые да була икән хәзер. Яхшы ата-анадан да баланың ниндие тумый икән. Ник соң нәкъ шундые аның Галинурына туры килгән?! Зәмниха бик аптырады, бик аптырады. Картлык көнемдә ничек кеше итәрмен аның баласын ялгызым, дип тә кайгырды. -
Йөзгә җиткәндә
Мең сабырлык телим әниемә Тәрбияләр өчен әнкәсен... -
Мәдинә тавы (дәвамы)
Чанада утырып кайткан Гөлшат йокыга киткәнен сизмичә дә калды. Ул битенә салкын кар бәрелгәннән уянып китте. Үзе карда ята, чанасы капланган, тирә-якта берни дә юк, котыра-котыра буран улый. Чананы әйләндереп куярга аның көче җитмәде. Ерак китте микән, юкмы, аңларлык түгел. Якын-тирәдә агачлар да күренми. Нишләргә? -
Сары яфрак булып, җиргә ятып...
Әйдә, ноябрьне календарьдән сызып ташлыйк?! -
Түбәсен коруга ...
– Иртәгә, – дигәне Бер елга соңарыр. -
Мәдинә тавы (дәвамы)
– Мәдинә тавында яшьләр вәгъдәләшсәләр, гомер буе бергә булалар, дигән идең бит. – Ул бит, кызым, халык уйлап чыгарган бер матур әкият кенә. Тормыш үзенчә бара. Менә бүген дә, хастаханәдән чыккач күрешербез, дип сөйләшкән идек тә, насыйп булмады, тагын китеп барган. – Син аны һаман яратасыңмы? – дип, Гөлшат Наилә апасының каршысына ук килеп утырды. – Әй, кызым, безнең яшьтә нинди ярату булсын? Ничә еллардан соң очрашкач, яшьлек искә төшеп китте. Тагын бер тапкыр күрешеп, сөйләшеп утырасы килгән иде, ләкин барып чыкмады. -
Әтиле әтисезләр
Дөнья рәхәт! Кеше – гаепсез... Тын галәмдә җылы табалмыйча, Әтилеләр үкси әтисез. -
Кәгазь очкыч
Очкыч кына, канатсыз кош кебек Талпына да... Җиргә кадала. -
Мәдинә тавы (дәвамы)
– Хәзер мин дә ярдәм итәрмен. Гөлшат торып басмакчы булды. – Син эшлисен эшләгәнсең инде, артыгы белән, калганын без Фәимә апа белән эшләп бетерербез. Прокурорга нәрсә әйтәчәгең турында уйла, бар, – дип, Илдар Азатович коры кына әйтеп куйды. Гөлшат акрын гына, операцияләр бүлмәсеннән чыгып, үз бүлмәсендәге диванга кереп утырды. -
Милләтнең әдәби авазы
Минем әдәби язмышымда «Казан утлары» журналы, мөгаен, хәлиткеч роль уйнагандыр... Утыз яшьләремдә, Монголиядә яшәп кайткач, мин шушы журнал редакциясенә эшкә урнаштым. Корректор булып. -
Кеше булу
Тик үземә кайгы төшкәч кенә, Кешеләрне аңлый башладым. -
Татар кызы (дәвамы)
– Йөрмә инде янымда, Буранбай, – диде Рәгыйдә бервакыт, кертмәс өчен ишек тоткасын тотып торган егеткә ялынып. – Ничек каршы торсаң да, барыбер үземнеке итәм! – Әле миңа гаилә корырга иртәрәк. – Шушы яшьтәме? – Әнине карыйсы бар. Галинур энемнең улын үстерәсе, укытасы... Үз борчу-мәшәкатьләремне кеше сыртына салырга яратмыйм. -
Бүген иң соңгы мәртәбә...
Ни диим?! Кайчандыр шулкадә-ә-әр кадерле кешегә: ...Җәйге төн суынды. Өшемә! -
Мәдинә тавы (дәвамы)
– Наилә, улларым алдында синең кулыңны сорарга килдем. Миңа карата әз генә мәхәббәтең сакланган булса, чык миңа кияүгә. Гомеребез күпме калгандыр, актык елларыбызны булса да, бергә уздырыйк. Шулчак Гөлшат чыркылдап көлеп җибәрде һәм үзе дә оялып, бүлмәгә кереп китте. Закир абый белән егетләр бернәрсә аңламыйча аның артыннан карап калдылар. -
Шигырь оялады күңелемә...
Бер-бер хикмәт килеп чыкмагае – Шигырь оялады күңелемә. -
Тулган ай әкияте
Чит телләрдә адаштым... Кошлар килеп таптылар. -
Татар кызы (романның дәвамы)
Рәгыйдә алдан болай моңсу булыр дип уйламаган да иде, китә башлагач, күңел үзгәрә икән. Үзен гашыйк иткән, яраткан Буранбай хакына бик күп нәрсәләрне монда да калдырганлыгын аңлады ул. Йөрәге өченче кисәккә бүленгән кебек булды. Аның бер өлеше әнисе белән хушлашканда, әтисе утырткан пар наратлар янында өзелгән иде инде. -
Мәдинә тавы (дәвамы)
– Гөлшат, яшь булсаң да, үз эшеңнең остасы икәнсең. Син миңа дөресен генә әйт әле, ялганламыйча, миңа тагын күпме калды? – диде Рәмзия, кинәт борылып, Гөлшатның күзләренә карап. Гөлшат Рәмзиянең күз карашыннанмы, әллә көтмәгәндә яңгыраган сорауданмы калтыранып куйды. -
Бәхетне эзләп табалар...
Р.Җамалның шигырьләре, ихласи күңел күчтәнәчләре, бер яктан, тормыш сөземтәсе булулары, икенчедән, кафия, вәзеннәренең, эчке аһәңнәренең төгәллекләре белән, укучыны битараф калдыра алмаслар, дип уйлыйм. -
Дисбеләр
Ит алырга кайткан шагыйрь яшьти Авылына – ике дус белән. Итен белмим, әмма авылдан ул Алып килгән иске дисбеләр! – -
Сабакташлар (хикәя)
– Ба! Кемне күрәм мин! Чанга, синме бу?! Хәзер күңелем тыныч – машина чиста булачак! «Бишле»гә генә укыган кеше үз куллары белән югач, минем чибәркәй чынлап та тәртиптә булачак! – диде ул мыскыллы көлемсерәп һәм машина юучыга якынрак килеп басты. -
Кызым
Синле дөньям! Кабат сабыйлыкның, Ләззәт-намын татып гомер кичәм. -
...Шундый авыр булып калды сине күрү
Шундый авыр булып калды сине күрү: әллә үле инде, әллә тере. -
Әннәй
...Әби дә юк бүген, әни дә юк – Берсе дә юк инде сорарга. -
Сагынам, дисең...
Яшәвебез үзе әле – Әллә ниләр булган кебек. -
Җил ега аяктан...
Чәч төбемә батырасың бармакларың: «мин беркайчан, мин беркемне болай яратмадым!» -
«МИЧКӘДӘ ДАРЫ БЕТМӘГӘН ӘЛЕ»
«Казан утлары» журналы төрле елларда үз укучыларына минем 8 романымны, 10 повестемны, уннан артык хикәя һәм очеркларымны; иҗатым турында әдәбият белгече Хатыйп Миңнегулов, тәнкыйтьче Мансур Вәли-Барҗылы, язучы Рашат Низамиевларның бәяләмә мәкаләләрен тәкъдим итте. -
Мәдинә тавы (дәвамы)
Гөлшат төне буе мендәрен кочаклап, әнисен күмгәндәге төсле елап чыкты. Фәимә апаны озатырга бөтен авыл гына түгел, ярты район халкы килде. Барысының да йөзләрендә кайгы иде. Аны Ефим Михайлович янына җирләделәр. -
Мәдинә тавы (дәвамы)
...Иртән торулары хәзер авыр. «Тор, самавыр кайнады, эшкә барасың бар», – дип әйтүче дә юк, өйдә яңа гына әзерләнгән тәмле ризык исләре дә чыкмый. Бүген Гөлшат торалмыйча озак ятты. Ул үзенең тагын япа-ялгыз икәнлеген сизде. -
Алтаем
Алтай илем! Мин бит синең улың! Син җырымда – күңел түремдә! -
Прасковья
– Фатыйма әби, синең чын исемең Прасковья диләр, ачуланма инде соравыма, син әллә урысмы ул? Әниләр сөйләшкәндә ишетеп калган идем балачакта. Юк, начар итеп түгел, сине гел мактап торалар иде бит... Әби елмаеп куйды... – Аның сере юк, минем урыс кызы Прасковья икәнемне барысы да белә иде... Һәрхәлдә, ирем, балаларым белә иде... -
Татар кызы (романның дәвамы)
Поезд Свердлауга таң алдыннан китереп җиткерде. Перронда салкынча иде. Вокзалга уздылар. Саклау камерасы эшли икән. Акчаларын Рәгыйдәнең кечкенә сумкасына салдылар да, әйберләрен шунда тапшыргач, кассага бастылар. Билет монда да юк икән. Инде нишләргә белмичә торганда... -
Өзелгән кыллар моңы
Гөл Мирһади – бүгенге көндә үзен Башкортстанның татар әдәби барышында оста прозаик итеп таныткан язучыларның берсе. -
Елдан-ел илдә таныла ...
Елдан-ел илдә таныла Барса да туган ягым, Белмиләр әле халыкта Күп салаларын аның. -
Мәдинә тавы (ахыры)
Урман эченнән чыгып, бер ир-ат боларга каршы килә башлады. Гөлшат күзләренә ышанмыйча торды – аның каршысына әтисе килә иде. Бер ел буе күрмәгән әтисе беренче карашка бераз картайган кебек тоелса да, шул ук элеккеге бик яраткан әтисе иде. Араларында күпме аңлашылмаучанлыклар булса да, Гөлшат бөтен дөньясын онытып, әтисен барып кочаклады. Икесенең дә күзләрендә яшь тәгәреп чыкты. -
Татар кызы (романның дәвамы)
Инде үз илендә тормышлары җайланды дип кенә торганда, хатынны югалтасы килми иде ирнең. Әле бит Рәгыйдәнең бала булмауны сылтау итеп тә анасы йортында калуы бар... Буранбайның бу уе тагын йөрәген китереп кысты. Күпме тапкыр нәзерләр итеп – угыл димәм, кыз димәм, дөньяга китерешкән Киндик-энегә дә, баланы исән-имин саклап калган Җир Алиһәсе Умайэнегә дә бүләкне мулдан бирермен, дигәне бар... -
«Чүп базары»нда яңгыраган шагыйрь тавышында нинди аһәңнәр ишетелә?..
Флёра Гыйззәтуллинаның «Казан утлары» журналының быелгы сентябрь санында басылган «Коллык зинданы» поэмасы игътибарны җәлеп итте. -
Татар кызы (романның дәвамы)
– Менә мин абыйны аннан да катырак жәллим. Хатыны белән яшәсә, кафе-рестораннарда ашап йөрер идемени ул?! Ялларын өйдә уздырыр иде. Баласын карашып. Исән дә калыр иде. Әзмәвер кадәр ир чыпчык кадәрле милиционер аткан пулядан үлсен әле! Әнәйгә нинди хәсрәт. -
Татар кызы (романның дәвамы)
Кузгалдылар. Рәгыйдә тагын наратлар ягына күз салды. Әнисе шунда иде әле. Күрмәсен белсә дә, ул күзеннән югалганчы, кулын болгагандай итте. -
Татар кызы (романның дәвамы)
Рәгыйдә яңадан өйгә керде. Алар кайтканлыктан, туганнары иптәшкә төн кунганлыктан, кеше тыны сизелә икән. Ул киткәч, инде бу йорт бөтенләй бушап калачак. Бусагасын кем дә атлап кермәс, ишегалдындагы йомшак чирәмнәренә кем дә аяк басмас. Соңгы ашта ук инде үзләре дә, төтүләре дә булмас. Ятим бала белән бер икән бу әнисез калган йорт. -
Татар кызы (романның дәвамы)
Камил, чемодан кесәсеннән ниндидер фоторәсемне алып, күкрәк кесәсенә тыкты да, башка әйберләрен ташлап калдырып, җизнәсен күтәреп, пансионатка таба китте. Кайларда гына югалды дип, ут йоткан Рәгыйдә, инде хәлсезләнеп егылган ирен күргәч, тынсыз калды. -
Саха кардәшләребезнең таң йолдызы
Бу язманы 95 ел буе Якутия (Саха) язучыларының әсәрләрен бастырып дөньяга танытучы журналлары «Чолбон»ның олуг юбилее уңаеннан, якут дусларыбызны тагын бер кат искә төшереп, аларны шушы бәйрәмнәре белән котлап язарга ниятләгән идек. -
Татар кызы (романның ахыры)
Рәгыйдәгә нәкъ менә шул ялгызлык авыр иде дә! Буранбайсыз гомер итү авыр иде. Ире исән булса, инәгә тагылган күндәм җеп кебек, ияреп йөрер иде ул аңа. Кыргызы да, татары да бердәй якын булып, җырлап-көлешеп яшәрләр иде. Таулар иленнән күңеле бер кайткандай булса да, ярата иде ул аны барыбер! Торган җире итеп, үзен хөрмәтләгән җир, иренең Ватаны итеп ярата иде! -
ТАТАРНЫҢ ФӘН ЙОЛДЫЗЛАРЫ
Лауреатның татарча сөйли башлавы алкышларга күмелде... -
Һәм мин сиңа сүзләр таба алмыйм...
Сиңа баккан (Син яраткан) күзләремдә күк төсендә Зәп-зәңгәр ике боз. -
Соңгы патриот
Беркая да китмәс ул бу илдән, Башка илне аңа тиң күреп.