3 (март), 2020
Бу санда
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Шәмсия ҖИҺАНГИРОВА. Яшәү дәрте, шөкер, сүнмәгән. Шигырьләр. ....................................3
Нәбирә ГЫЙМАТДИНОВА. Уйламаган көнем юк... Повесть. ......................................................8
СӨЛӘЙМАН. Диңгез җилләрен иярлим... Шигырьләр. ..............................................................57
АХИР. Ышанма... күз яшьләремә. Бәян. .....................................................................................61
Фәрит СУФИЯРОВ. Офыкларда таңнар балкышы. Шигырьләр. ..............................................84
Равилә ШӘЙДУЛЛИНА-МУРАТ. Карт шомырт хатирәсе. Роман. ..............................................87
Шәфикъ ИМАТДИНОВ. Йөрәк – давыл... Шигырьләр. ............................................................140
Ркаил ЗӘЙДУЛЛА. Соңару. Хикәя. ............................................................................................143
Шамил Закировның тууына 75 ел: фотоархив. ........................................................................150
ЯҢА ИСЕМНӘР
Энҗе ХӨСӘЕНОВА. Чәчәгеңнең һәр таҗында — сөю исе. Шигырьләр. ...............................152
Җәһәт тәнкыйть: сәхифәне Дания ЗАҺИДУЛЛИНА алып бара. .............................................155
«ИЛЕҢ ТУРЫНДА УЙЛА» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Фәрит ЯХИН. Әткәй сугышны сөйли. Хикәя. ............................................................................157
Римма ГАЙНАНОВА. Акчәчкә. Хикәя. .......................................................................................160
КАЙТАВАЗ
Саимә ИБРАҺИМОВА. «Ватан» онытылмый. ...........................................................................163
Гомәр ДАУТОВ. Нәрсә язабыз? Ничек язабыз? ........................................................................175
ХӘСӘН САРЬЯННЫҢ ТУУЫНА 90 ЕЛ
Айгөл ГАНИЕВА-ГЫЙНИЯТУЛЛИНА. Зыялы һәм затлы мирас. ..............................................166
КИТАП КҮЗӘТҮ
Ирек САБИРОВ. Рәхмәт сиңа, җырым-канатым... ....................................................................171
Эльмира ШӘРИФУЛЛИНА. Бубыйлар иленнән... .....................................................................173
IX БӨТЕНРОССИЯ ТАТАР АВЫЛЛАРЫ ЭШМӘКӘРЛӘРЕ ҖЫЕНЫ
«Дуга кергән йортка дога керә». Фәнир ГАЛИМОВ белән Ландыш ӘБҮДӘРОВА әңгәмәсе..178
Замандаш: Фирүзә ҖАМАЛЕТДИНОВА. Яхшылыкка омтылып яшәгәндә. ............................181
Лилия ЗАҺИДУЛЛИНА. Гадилекнең даһилыгы бар аның... .....................................................183
Кызыл кара белән: сәхифәне Рамил ХАННАНОВ алып бара. ................................................185
Шаян сәхифә: Уены-чыны бергә. Сәхифәне Зиннур МАНСУРОВ әзерләде. .........................187
«Казан утлары» архивыннан. .....................................................................................................164
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. .......................................................................................190
-
Әбием догасы
Үпкәләп карый күк яшь тулган күземә Әбием тәсбихе намазлык өстендә... -
Әткәй сугышны сөйли (хикәя)
– Немец, дигәч тә, аның да әтисе, әнисе, туганнары бар. Әнисе аны сабый бала вакытында төннәрен йокы күрмичә, бишектә кадерләп, тирбәтеп, күкрәк сөте биреп үстергән. Бары тик бәхет, озын гомер теләгән. Ничек инде кешене үтерергә мөмкин?.. -
Кирәкмәс окраска
Татар театры төрлесен күргән... -
Шигырьләрем
Кайсы шигырь – җан мичендә пешкән бәлеш. -
***
Без хушлашкан урын... -
Халкым минем
Хөрмәт артыр татар халкына!.. -
Аш белән ату
Сәйранда табын корып утыргач кына, кемдер ашъяулык уртасына таш ыргыта... -
Замана
Мин яшәгән заман – ул минеке... -
Кыйбла барлау
Онытмыйбыз микән балалардан «Кыйблаң кайда?!» диеп сорарга. -
***
Аллаһка ялварам: сагыштан арала... -
Акчәчкә
«Яшәсә, бер ел яшәр» дигән сүзләре искә төшеп, чарасызлыктан күзләремне яшь томалый... Гариф та көннәренең санаулы икәнен аңлый иде... -
***
Чүпрәкләр күп. Кеше генә юк... -
«Меңнәр арасыннан сине күрәм...»
Мин җанымны мәңгелеккә урталайга бүләм... -
Дедукция
– Үзегездә калсын дедукциягез! Чукынып китегез!.. Туры төтенле Мөдәррис Әгъләм, шулай чәпчеп, тиз-тиз алачыгына кереп шылды... -
***
Күңел ул – кыр. Кайчак бушап кала... -
***
Мин ялгызым, әнкәй. Син дә ерак. Мендәр кочып елыйм төннәрен... -
Керим әле урманнарга
Уйга талып, эшкә килдем. Кабинетыма узгач, китте шалтыратулар! «Сезне аңлап булмый, урманнарга кермәскәме, әллә керергәме?» дип сорый сизгер пенсионерга охшаган бер кемсә... -
Барысы да кирәк кешегә
Җирдән башка һич тә яши алмам... -
Энҗе Хөсәенова. «Чәчәгеңнең һәр таҗында – сөю исе»
Энҗе шигырьләрендә үзенә җәлеп мөһим сыйфат – күзгә бәрелеп тормаган кичерешләр турында сөйләү. -
Сүтеп җыю
Адәмнең кабыргасыннан яралтылган таифә вәкиле, техника белән вакланып тормыйча, ире Камил Кәримовны... сүтеп җыйган... -
***
Йөзеңдәге елмаю түгел ул һәрвакыт күңелең көзгесе. -
Диңгез тирәнлеген күрәм
Диңгезләрнең тирәненә кызыгам... -
Табигый бизмәннең тигез тибрәнеше
Әдәби телебезнең сафлыгына хилафлык китерергә әзер торган күренешләр һәрвакыт уяу. -
"Йокыга талдыңмы, милләтем?"
Йөрәгең шулкадәр битараф! -
Пайтәхет
Яшә диеп, Казан, дога кылам, -
Мин
Йөрәк дулый, йөрәк – давыл... -
Зыялы һәм затлы мирас
ХХ йөзнең 60-70 еллар прозасына яңа фикер-караш алып килгән Х.Сарьян – шундый тыйнак язучыларның берсе. -
«Кояш нурларыннан тоярсың син җылылыгын күңелемнең...»
Сандугачлар аша юлладым мин тавышымны. Таныдыңмы?.. -
"Шагыйрьләр бит төнлә йокламыйлар..."
Корал белән түгел, каләм белән Хәл итәләр җиһан язмышын. -
«Дуга кергән йортка дога керә»
Фәнир Галимов белән Ландыш Әбүдарова әңгәмәсе. -
Тәүбә
Тәүбә кирәк! Тәүбә кирәк! -
Горурлык хисе
Барыр юлыбызны барлыйк... -
Кайтасы бар
Туган җиргә соң кат кайтасым бар... -
Бубыйлар иленнән...
Гыйлем вә талант Туган ягының туфрагыннан да, һавасыннан да сеңгән Роза Мулланурова-Камалетдиновага. -
Яхшылыкка омтылып яшәгәндә
«Бөтенесе дә Аллаһы Тәгаләдән. Ачыласы юлың бар икән – ачыла, ачыласы булмаса, нишләсәң дә – юк...» Бер башка ике язмыш юк, диләр бит – хактыр. Шулай да тормышта үз-үзеңне җиңү иң зур җиңү икәнен белеп яшәгән ул. Тормышка да, акчага да фәлсәфи карарга өйрәнгән... -
Соңару (хикәя)
Халидәнең өстенә түшәм ишелеп төшкәндәй булды. «Кызым...» – дип пышылдады ул. Кыз-ы-ым... Ташладыңмы шулай?.. Ташлап киттеңме газиз әнкәеңне? Хәзер ничек яшәрмен мин синнән башка? -
Әткәй, әткәй!
Әткәй, әткәй! Син бар килеш ятим, Үксез булып үтте гомерем... -
Уйламаган көнем юк (дәвамы)
- Авылдашың әрәм. Син аны миңа бер мокыт итеп сурәтләдең, ә ул – әкиятләрдәге пәһлеван! Юкка гына арагызны боздырдым, их! Мондый егетләр дефицит, «итәк колы» Миндиярлар ишәйде әнә. Алай-болай килсә, кума! -
"Ватан" онытылмый
Шунысы игътибарга лаек: романда автор җәлилчеләрнең башыннан кичкән хәлләрне, аларның уй-фикерләрен, акылларының көчен, фәлсәфи карашларының киңлеген ача алган, үзенең зур гомумиләштерүләр ясарга сәләтле автор икәнен күрсәткән. -
Адаштырма, буран... (дәвамы)
...Баштарак, алдагы елларда, әтисе фатир алгач, барысы да җайланыр дип көткәннәр иде. Тик киресенчә килеп чыкты. Ызгыш-сугыш тынмады. Пыяласы кителеп төшкән тәрәзәгә әнисе ертык одеал элеп куйды. -
Күңел ул – кош...
Күңел – ишек. Ярымачык чагы... -
Уйламаган көнем юк... (дәвамы)
Әйе, кичә генә чәчәкләр патшасы идем. Бүген мин аларны яклый да, саклый да алмыйм, чөнки мин – йортыннан куылган фәкыйрь хатын. -
Уйламаган көнем юк... (дәвамы)
Сул колагымда яшәүнең тамырын өзәрлек икенче хәбәр: - Минем бурыч унике миллион, шуны йорт белән бәхилләттем, безгә иртәгә төшкә хәтле моннан китәргә куштылар. Алар белән судлашсак, икебезне дә асалар, матурым. -
Уйламаган көнем юк... (дәвамы)
Тикшерүче Африкада да тикшерүче дигәндәй, казынмаса-чокынмаса, Разиянең җаны тынычланамыни, суктырыпмы, туры бәрепме, тәки Халит хакында сорашкан: - Казанда, ди, хикмәт бай, ди. Хатыны яшь, ди. Аралашмыйбыз, ди апаң. Кунак гомере – өч көнлек, диләр. Ләкин без иртән үк юлга кузгалабыз. -
Уйламаган көнем юк... (дәвамы)
- Хуҗа әз түлимени, Гариф абзый? - Марска рәхмәт, якшы түли, сеңлем. Пинсәм белән хезмәт хакын малайның ипатика дигән аждаһасы һапылдата. Хуҗабыз читтә чакта вокзаллардан халык ташып, ничауа гына шабашка эшлидер ием, җен Кылауа белән үзчирка Гөлни кул-аягымны богаулады. Син, сеңлем, гаҗәп кеше, өнсез-тынсыз, артык сабырмы соң син? Тегеләр изеп юашлаттымы? Җавабым кыска: - Миңа да яхшы түлиләр... -
Уйламаган көнем юк... (дәвамы)
- Сине уйламаган көнем юк, Тәслимә. - Ә син исемдә дә юк. - Үлем белән тартышканда да, күз алдымда идең. Син – минем өчен шифалы дару. - Син минем өчен агу. -
Уйламаган көнем юк... (дәвамы)
Өч ишеккә - өч ачкыч. Өйдә тып-тыныч. Исәнме ул? - Халит! Йа, монысы нинди әкәмәт тагы: «аякланган» ир кулы белән өстәлгә таянган: - Кызларны «смирно» басып каршылыйбыз, Тәслимә, – дип, ул миңа табан өч кенә адым атлый да төптән үк киселгән агач кебек йөзтүбән ава... -
Уйламаган көнем юк... (дәвамы)
- Ужас, Гөлнира, минеке аякланды. Врачлар гомерлек гарип, дигәннәр иде. Кайтуыма тамчы да сөенмәде, әллә бар мин, әллә юк. - Минеке ещё хуже, Марочка. «Сагындым, кочагымда иркәләп йоклатыйм», ди. Йоклаганнар, ди. Фу, сасы! - Партнёрларны яңартыйк, Гөлнира. Тегеләр искерде! -
Уйламаган көнем юк... (дәвамы)
- Үтенәм, Тәслимә, тагын өч кенә атнага кал! Син намуслы кеше, шуңа Гөлнираны сиңа ышанып тапшырам да. Мин югында ятимә баланы синнән гайре кем кайгыртсын, Тәслимә акыллым. Әй, ярыплармы ярып саласы иде: «Иркәҗаныгыз ятимә түгел, аның әнкәсе исән-сау». -
Уйламаган көнем юк... (дәвамы)
- Загранпаспортым онытылга-а-ан! Регистрация башлана, живо китереп җиткер! Берүк кире борылмасыннар, берүк очсыннар! -
Уйламаган көнем юк... (ахыры)
«Кичерегез, кичер...» Без кайчандыр барыбыз да кемнәндер кичерү сорарбыз. Миллионлаган аваздан җиһан тетрәр. «Бөеклек чире белән авырып, гап-гади язмышлардан борын җыерма икән. Гадилек бөеклектән олырак та, биегрәк тә икән». -
Рәхмәт сиңа, җырым-канатым
Халисә Мөдәррисованың иҗатын үзем өчен моннан бер чирек гасыр чамасы элек ачтым. Иң әүвәл – аның шигырьләрендәге хиссият диапазонының киңлеге мине шушы шигъри дөньяга алып кереп китте. -
Гадилекнең даһилыгы бар аның
Зөфәр Зиннәт улының даһилыгы – гадилектә. -
Дөнья ямен җибәрмик
Корал тотып, яу кырына чыкмыйм, Сәлам бирәм, кереп, күршемә. Илем, имин-тынычлыгың кирәк, Хезмәт сөйгән барлык кешегә. -
«Ватан» онытылмый
Без балалар шагыйре дип белгән Рафис барыбызны да таң калдырып, проза әсәрләре язарга кереште. Аның да әле гади хикәяләреннән түгел, катлаулы, тәҗрибәле каләм ияләренең генә хәленнән килердәй роман жанрында каләмен сынады һәм уңышка иреште. -
Мин музейда кебек өемдә...
...Беркөн килеп, минем балалар Минем әйберләрне барларлар. «Нигә җыйган?!» – диеп, шаккатып, Беришесен утка ягарлар. -
Син кирәк
Җаным кайнар учак булсын сиңа, Ялгызлыктан куркам мин бигрәк. Шушы иркен, чиксез дөньялыкта Бер сөенер өчен син кирәк! -
Нәрсә язабыз? Ничек язабыз?
Ни генә әйтмә, талант – талант булып кала. -
Без хушлашкан урын...
Сөюеңдә бүтән ялгышма, дип, Ачы алма(м) миңа эндәшә. -
Уңнан-сулдан машиналар...
Диңгез җилләрен иярлим, Иделдә җигәр өчен... -
Уңда – диңгез, сулда – таулар...
Диңгез тыныч. Бәргәләнә Моң канатлы уйларым...