№9(сентябрь),2016

Түбән Кама шәһәренә беренче тапкыр аяк баскан кеше яшеллеккә күмелгән урамнарга, матурлыгы белән күзне камаштырган дүрт манаралы Җәмигъ мәчетенә, Тукайның әкият геройлары белән каршы алган гаҗәеп ял паркына игътибар итми калмый.

Яшьлек каласы Түбән Камада шушы шигъри исем белән аталган әдәби-музыкаль берләшмә оештырырга безне халкыбызның теле, мәдәниятенең киләчәге өчен җаннарыбызның әрнүе этәрде.

…Метафораларга бай сәхнә теле, үзенчәлекле кую алымнары, музыкаль һәм пластик бизәлеш, ансамбль куелышында актёрларның тормышчан дөреслеге режиссёрның да, шулай ук бөтен коллективның да иҗади өлгергәнлеге турында сөйли.

Бүген монда мин берүзем...

Сагышларга мандым күзләрем...

Кайвакытта яңгыр булып Килә явасы. Мәңге сиңа гашыйк булып Килә каласы.

Күптән инде, күптән очрашкан юк...

Чал урман күк сабыр гына Керәбез көзебезгә.

Балыкка төшкәндә ничек итеп кармакны еракка атарга кирәклеген өйрәнеп барабыз. Болай итеп аталар, юк, менә болай итеп, дип осталык күрсәтеп бара торгач, берсенең кармагы минем борынга килеп эләкмәсенме!

Узган гасырның 60нчы еллары уртасында, миңа алты-җиде яшь булгандыр, бездән өч чакрымдагы Келәтле авылы тарафыннан төнге якта ялкын күтәрелгәнне күреп котсыз калган идек.

Кыскасы, 35 еллык тарихы булган педагогика көллияте, бай тәҗрибә туплап, яңадан-яңа үрләргә омтылып яши.

Ашыктырып этә иңнәремнән Туган якка буран...

Ул – шахматчы, телләр өйрәнә, велосипедта йөри, парашюттан сикерергә хыяллана, сәяхәтләр ярата (Америкага баргач, Сан-Францискода прокатка машина алып, бөтен Калифорнияне аркылыга-буйга әйләнүләрен, серпантин юлларны, гаҗәеп хайваннар дөньясын көлә-көлә искә төшерергә ярата ул. Исландиядә бензин беткәч, нинди маҗараларга очраулары хәзер көлке тоела...)

Һәр минутның кадерен белеп Яшәүләргә ни җитә.

Узды явып җылы яңгыр – Аңлады, көттермәде. Артыннан ук килә чыгып Салават күперләре.

Максат куеп, Ауропага алып чыгарга кирәк Татар операсын. Безнең дөньякүләм танылган җырчыларыбыз бар: Альбина Шаһиморатовалар, Аида Гарифуллиналар, Эльмира Кәлимуллиналар, егетләр арасыннан санап бетерерлек түгел талантлар, тагын-тагын әллә кемнәребез!..

Гомер – сүтелгән йомгак...

Төн үткәнче күңлем бакчасының Шиңә калса бары бер гөле...

Туган тел һәрбер татарга Озын юлның юлдашы.

Мөхәммәт Мәһдиевтән башлап Фатих Хөснигәчә тезелгән утыргычларда берән-сәрән генә язучылар күренә.

Бүген бар да начар, дибез, Өйрәндек зарланырга.

Тормыш, Аллага шөкер...

Нигә без һаман хокуксыз?

Хәйран калам бу тизлеккә Һай, чыдармы?! Күккә менеп, җиргә карыйм – Вәт, пәрәмәч! Әйләнә дә әйләнә бит Шул тәгәрмәч.

1

Егерме ел вакыт узганын алар бер-берсенең күзенә карагач кына сизделәр. Икәүдән икәү калганнары юк иде әле. Сәкинә сүз башлады: – Син мине гафу ит, тик балаларны бер-берсеннән аерырга кирәк. Чөнки Дамир – синең улың...

Әткәң иңе кирәк таянырга. Әнкәң сүзе кирәк – исәндә, Йөзгән ярың бик тә ерак булса, Йөзгәнеңдә хәлең киткәндә.

Без татарлар – алтын йөзек, Туган тел – йөзек кашы.

Ә с ә д . Гаеп эзләмәде инде. Әйтте генә. Моңарчы Сафияне гел мактадык, башкалар да күккә чөйделәр. Тәнкыйтьне дә кабул итәргә кирәк. Хәер, тәнкыйть тә булмады бит әле монда.

Н а д и р . Кызык бу дөнья – кешеләр бөтен җирдә гармония табарга телиләр, тәртип эстиләр. Ә үзләренең кылган гамәлләре – гел диссонанс кына. Бөтен нәрсә структуралы булырга тиеш дип, кеше һәрнәрсәне тәртипкә китерергә, көйләргә тели. Әмма үзенең яшәеше – гел диссонанс.

Ә с ә д . Музыкага мәхәббәтне исбатларга маташасың син. Алай булмый ул, алай фәтвасы юк аның. Дулкын булып, җил булып коендырып кына алырга тиеш ул. Ә шуның турында уйлап, инструмент төзеклегенә кадалып, имтихан турында уйлап, фестивальдә нинди күлмәк тектерим дип... Белмим, белмим.

Н а д и р . Бер акыл иясе әйтмешли, системага омтылу теләге намус аз булудан килә. Намуссызлар һәрвакыт системага омтылалар. «Воля к системе есть недостаток честности», – дигән ул. Ә с ә д . Шәп әйттең! Ай шәп әйттең! Менә кем белән сөйләшәсем килә.

Н а д и р . Син, бәлки, хаклыдыр. Әмма үз-үзеңне аңлар өчен дә, тормышта урыныңны барлар өчен дә казынмыйча булмый. Кеше, кирәкме-юкмы, гомере буе казына, төпченә, әмма барыбер ни дөньяның, ни үзенең асылына төшенә алмый. Ахырына кадәр үзеңне аңлау – үлү дигән сүз.

Ялгыз чакта җанлы йолдыздай без, Бергә чакта – шанлы «Җидегән».