№3 (март),2017

Баскыч белән бергә Ришат та түбәнгә очты.

Өлкән язучының, аксакалыбызның сүзләрендә тирән фәлсәфи мәгънә бар иде. Чыннан да, журналыбыз халык белән бергә бара, аңа хезмәт итә, укучыларны ленинчыл рухта тәрбияли, аларны бөек коммунистик җәмгыять өчен көрәшкә өнди, чакыра.

Әмма бераздан күрше кызы янә сөрән салды. Мут песинең тагы тыпырдап торган балык эләктереп кайтышы икән. Инде дә тәмам хәйран калдык бу әкәмәткә.

Утызы да тулмый, февраль киткән... Урамнарга шыплап март тулган. Агачларның саллы җәясенә Ук түгел лә... яфрак тартылган...

Кушаматлар эмоциональ-экспрессив тирәлектә барлыкка килә һәм кулланылыш ала. Матур әдәбият тукымасында кушаматлар язучылар тарафыннан отышлы файдаланылып, әдәби алым буларак кулланыла.

2016 елда дөнья күргән шигъри дәрьяны тулы иңләү мөмкин түгел. Милләт гамен, яшәү үзәнен чагылдырган, С.Хәким әйтмешли, «җиз иләк» аша үткәрелгән иң камил үрнәкләре әдәби барышның барометры, йөзек кашы «Казан утлары»нда басылып чыгуларын истә тотып, шул мәҗмуга битләренә күз салу мәслихәт, максатка ярашлы булыр дип «юлга чыктым».

Салдың ялкын... тик ник үзең калдың салкын?..

Кызганыч! Сиксән ел гомернең шушылай бетәчәге кызганыч иде! Алар бит икесе дә ап-ак түшәкләргә ятып, балаларына акыллы сүзләр әйтеп, яхшылап бәхилләшеп, матур үлем турында хыялланганнар иде...

Мин, Н.Ш.Хисамовның элекке аспиранты буларак, фәнни җитәкчем турында аның остазлык һәм кешелек сыйфатларына бәйле сүз алып барырмын.

Безнең әткәйне син урладың! Син!

Безнең алда җәйрәп ята юллар... Булсын алар тигез һәм якты!

Татар мәдәнияте үсешендә сизелерлек эз калдыручы һәм киңкатлау милләттәшләребезгә яхшы билгеле шәхесләр арасында шагыйрь һәм тел галиме Мостафа Ногман да бар.

Без үзебез яшәгән чордагы вакыйгаларны, фактларда теркәп калдырмыйча, бары тик матур сүзләр белән генә чуарлап, кылынган гамәлләргә карата мөнәсәбәтебезне белдермичә, «куык очыртып» кына яшәсәк, киләчәк буыннар безнең хакта ни уйлар?

Күрәм: татарча биргән сорауларымны аңлый бала, әмма ни татарча, ни русча җавап бирергә фикере юк..

«Егылганны түбәләмиләр» кебек бик мәгънәле мәкале бар халкыбызның. Әмма «син хайван да син фәлән-төгән» итенгәләп, өерләре белән аста калган бичараны канга батырып типкәләү һич бетәргә охшамаган бездә...

Әткәй эскерт төбен йолкып иркен генә куыш ясады. – Кайтып йөрсәгез арырсыз. Йокыгыз да туймас. Йоклагыз шушында гына. Мин иртүк килеп җитәрмен, – диде. Куыш эчендә бик рәхәт. Ястык йомшак, молотилкадан яңа гына чыккан салам җылы, хуш исле. Кәеф күтәренке. Инде йокыга китәбез дип оеп барганда гына, өлкәнрәк бер малай, куыш янына килеп: – Әнә бүре килә, - диде.

«И гомер, бигрәк тиз үтәсең, әле язын бәрәңге утыртканда гына әнисе исән иде… «Җиңәсезме, бетәсезме әле?» – дип кереп-чыгып йөргәннәре әле дә күз алдында тора. Быелгы җәйге челлә көннәрнең берсендә китте дә барды шул әнисе. Нәфисә, бик кыен булса да, әнисенең васыятен аяк астына салып таптамады...

Яңа көнгә яңа кеше кирәк...

Хәер, кыз аңа кечкенәдән күз атты. Егет кенә, бер чәчәктән икенчесенә кунган күбәләк шикелле, әле бер кыз белән сөйләшә, әле икенчесе белән көлешә, әле чишмәдән кайтып килүчесе янына йөгереп барып, аның чиләкләрен күтәрешеп кайта. Ачуы килә иде лә соң Кәшифәнең...

Рафил бу сүздән тагын да ярсыды. Кай арада Кәшифәнең иңнәреннән сөлгесен тартып алды да Сәлимнең муенына салды соң?!.

Тизлек белән тизлек бәрелешә – Гафу сорап тору юк күптән!

Кәшифә гомере буе шул сандыкның бигенә кызыгып, йөрәкне дә сандык кебек бикләп куясы иде, дип яшәде.

Тик матур хисләр белән искә алыныр Тәкъвараклар калдырган якты гамәлләр...

Без дөньядан нидер өметләнеп көттек, Ә дөнья бездән берни көтмәде...

Кем ул хыял илең буйлап Атлап килә вак кына?

Мөхлис чарлакта ялгызы гына утырып калды. Аны әллә нинди авыр уйлар биләп алды. Нишләргә? Шайтанга сатылу аны менә нишләтте! Иблис белән мондый килешү төзеп, сүз куешканчы үлеп котылуың артыграк булган икән.

Һәм янә тәүбәгә, Чистарынуга өзлексез Чакыра...

– Тормышмыни соң бу? Тә-муг. Бердәнбер улы атасына мылтыктан ата, ә яраткан хатыны ире каршында зина кыла. Нәрсә соң бу? Ахырзаманмы? Кемнең каргышы төште соң миңа? Әйт, Тәңрем, аңлат, мин синнән җавап көтәм, җа-а-а-вап...» Балкон артында кемдер ямьсез итеп кычкырып көлде.

– Әти, син шуны аңла: һәр кешенең күңел түрендә ике «мин» утыра. Ул «мин» менә миндә дә бар... – Анысы нәрсә тагын? – Менә шул «мин» минем исемнән коточкыч җинаятьләр ясый, ә мин шул җинаятьләр өчен җавап бирергә тиеш. Тик ул свулыч үзе һаман да читтә кала. Ул минем уң канатым, дус-төстәшем генә түгел, ул әле минем зур дошманым да, көндәшем дә, беләсең килсә...

Үткәннәрем хатирәсе Йөртә хәзер мине юлда.

Әйе, ул әллә кайда еракта түгел, ул һәрвакыт якында, янда гына, ләкин Мөхлис тә, Мөхлиснең атасы Гаян да бу дөньяда шайтанны, иблисне җиңәрлек көч барлыгын яхшы беләләр, ул – бердәнбер илаһи көч – иман.

Ничәнче ел инде бу йөрәгем Җир тирәли ялгыз әйләнә.

«Берсе-берсен кичерсәләр иде...» – дип теләк теләп, Күкләр укый төсле кешеләргә шигырьләр...

Утызы да тулмый, февраль киткән... Урамнарга шыплап март тулган.

Әнисеннән ул елмаю көтте, Әтисеннән – киңәш, Дошманнардан иң көчлесен көтте, Дусларыннан – тиңдәш.

Давыл купты шулчак минем җаннарымда,– Син урладың ул давылны җилкән булып.

2016 елда Р.Фәйзуллин, Р.Харис, Р.Вәлиев, М.Мирза, И.Гыйләҗев, Р.Миңнуллиннарның яңа шигырьләре бер хакыйкатькә инандырды: иҗатчының һөнәре, яшәү рәвеше, иҗтимагый тормыштагы вазифалары аларның зиһененә, хиссият дөньясына юнәлеш коды сала һәм бу «бәйлелектән» алар, бик теләсәләр дә, кул селтәп кенә котыла алмыйлар.

Тукай елында хатын-кыз шагыйрәләребез поэзия үсешенә җитди өлеш керттеләр.

Хәзерге татар шигърияте күпкырлы, киң колачлы. Сүзен өздереп, чаң сугып, халык мәнфәгатьләрен югары өслүб белән калкытып куйган, тарихилык рухы өстенлек иткән шигырь янәшәсендә тыныч, салмак, самими хисле әсәрләрнең йөрәге тибә, ягъни олы дөнья мәшәкатьләрен, зурдан купкан хыялларны бер мизгелгә булса да оныттырып торган, эчке уйлануга, үз-үзеңә хисап бирүгә, психологик күзәтүгә корылгын медитатив лирикада яши һәм үсә.

Адәмгә хас ул комсызлык, Тик башына җитмәсен...

Дошманнар гайбәт сөйләде… Мин бары җыр көйләдем.

Тик бөек Аллаh-Әл-Рәхиим безгә миhербанлы булгач, Үсемлекләр белән бергә кояшка янә үрелдек...

– Гәрәй, син мине аңламадың, илле итеп бастырсак, укучы бу төгәллеккә шикләнебрәк карар, булган-булган илле бер булсын инде...

Бу урман тау өстендә утыра. Шул урман тавына килеп чыкканнар да урман күрмәгән халыклар, шаккатып, кулларын әле бер, әле икенче кашлары өстенә куеп, тирә-якка карап торганнар, ди.