10 (октябрь), 2019
Бу санда
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Рәшит БӘШӘР. Сыена уем кошлар җанына. Шигырьләр. .............................................................3
Камил КӘРИМОВ. Исемсез хат. Роман-элегия. .............................................................................8
Ләбиб ЛЕРОН. Һәрвакыт иңдә йөк... Шигырьләр. .......................................................................53
Рөстәм СҮЛТИ. Ком күчә, бархан күчә... Шигырьләр. ................................................................94
Айдар ХӘЛИМ. Искитмәле Исмәгыйль. Хикәя. ...........................................................................98
Рәсимә ГАРИФУЛЛИНА. Туры сүз дә кайчак яралый. Шигырьләр. ........................................120
Максим ШИКАЛЁВ. Мулла кызы. Хикәя. (Русчадан Нурия Хәйруллина тәрҗемәсе.) .........124
ДРАМА ӘСӘРЛӘРЕ
Илгиз ЗӘЙНИЕВ. Туганнар-тумачалар. Татар тормышыннан сәхнәләр. .................................58
ЯҢА ИСЕМНӘР
Надия ВӘЛИЕВА. Яшәүдән туймагыз! Шигырьләр. .................................................................129
ГҮЗӘЛӘ. Мин чиксезлек кадәр синдә. Шигырьләр. ..................................................................132
Җәһәт тәнкыйть: сәхифәне Дания ЗАҺИДУЛЛИНА алып бара. ..........................................135
«ШИФАЛЫ КУЛЛАР» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Зәбир ГЫЙМАЕВ. Кендек бабай. Хикәя. ....................................................................................137
«Сабантуй»га (элекке «Яшь ленинчы» газетасы) – 95 ел: фотоархив. ..................................148
«ТАТАРСТАН. ТАРИХ. ШӘХЕСЛӘР» ӘДӘБИ ОЧЕРКЛАР КОНКУРСЫ
Айсылу ЗӨФӘРОВА. Күңел кушканны тыңлап... .....................................................................150
Кайтаваз: Илһам ФӘТТАХОВ. Язмыштан узмыш юк... ..........................................................151
БАЛАЛАР КИТАПХАНӘСЕ
Илсөяр ИКСАНОВА. Сәпит. Хикәя. .............................................................................................152
МОСТАЙ КӘРИМНЕҢ ТУУЫНА 100 ЕЛ
Роберт МИҢНУЛЛИН. Кадерле истәлекләрем... .......................................................................156
ЮБИЛЕЙЛАР
Венера ӘМИНЕВА. «Язу – акыл һәм йөрәк эше...» ...................................................................162
«Якутлар табыладыр вакыт белән...»: Кәрим СӘГЫЙД. Атаклы татар әдибе
Фатих Әмирханның авыруы, үлүе, күмелү мәрәсиме. ...............................................................168
Бәләкәйләр: Әлфәт ЗАКИРҖАНОВ. Бәләкәй Әлфәт. ................................................................182
Музейларыбыз: Халидә ГАБИДУЛЛИНА. Мөхәммәт Мәһдиев музее. ...................................187
Шаян сәхифә: Уены-чыны бергә. Сәхифәне Марсель ГАЛИЕВ алып бара. .............................188
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. ........................................................................................190
-
Бөек Дала рухы
Күз күреме җитмәс далалар Килеп керә минем төшемә. -
Тәгәрмәчле халык
Сиксәненче елларда Уфаның бер төркем галимнәре шау кузгаттылар. Имеш, дөнья цивилизациясен башкортлар башлап җибәргәннәр... -
«Зәңгәр шәл»не мин карадым кичә...
Онытылып һәм йотылып, кабат, «Зәңгәр шәл»не мин карадым кичә... -
Мулла кызы (хикәя)
Кинәт кенә бөтен дөньяны яктыртып, түбәдән көчле ялкын күтәрелде. Мин әтигә борылдым, ул исә, йөзен читкә борып, тавышсыз гына елый иде. Безнең йорт та мәчеттән ерак түгел. Кулымны сузып, түбәләрне саныйм. Бер, ике, өч... Безнең йортыбыз да яна! -
Бедгә ярамай...
Бер төркем Уфа һәм Казан язучылары шагыйрь Рафаил Сафинның авылдагы өендә кунак булып утыралар. Арада бер Рафаил Сафин гына, һу-һыулап, башкортча сөйләшә икән. -
Телем калсын
Түзәр бу җан, түзәр бу тән, Мәхрүм итмә бу милләттән! -
Кендек апа (хикәя)
Уйлап торырга вакыт юк иде. Фельдшер, Руфиянең күзләренә карап: “Бергә табабыз, мине тыңласаң барысы да яхшы булыр”, - диде... -
Сүз
...Йоклыйм күк бик озак, Сәбәпсез көенеп. -
Мөхәммәт Мәһдиев музее
Арча районы Гөберчәк авылы – бөтендөнья татарлары өчен таныш авыл. Чөнки бу авылда Татарстанның халык язучысы Мөхәммәт ага Мәһдиев туган. -
Рәхмәт фәрештәсе
Үлгәндә дә гафу итмәм сезне... -
Хаҗи дозасы
Батулланың хаҗ сәфәреннән кайтып төшкән көннәре. Сыгылып торган табынлы мәҗлескә эләгә бу. -
***
Табан астын – Казан комы, ә күңелне хис кытыклый. -
Колакбай
Батулланың кече улы Байбулат зур колаклы булып туа. -
Казанда урыс теле бәйрәме
Пушкинга баш ия, валлаһидыр, Бу дөньяның бөтен түрәсе. -
Аерма
Язучылар җыелышында Әхәт Гаффар кәгазьгә нидер язып утыра, үзе язганыннан аерылмыйча гына кем беләндер сөйләшеп ала... -
Безнең халык
Безнең халык, Җүнне эзли ничә еллар, Тапмый әле... -
Тукайча яшим, дип...
Бик авыр чакта да Күрсәтмәм күз яшен... -
Исемсез хат (дәвамы)
Тагын ике атнадан хәбәрсез югалуыма 21 көн була. Үзбәк җизни мине эзләп килмәячәк. Әни гүр сәдакасы бирәчәк тә йөрәген тотып авачак. Фатыйма әби Коръән чыгачак... -
Язмыштан узмыш юк...
Роза ханым Туфитуллованың бу романын Акчуриннар истәлеген мәңгеләштерү юлында сүздән салынган һәйкәл буларак кабул иттем. -
Дөнья – тоташ сынау бугай...
Син чиксезлек кадәр миндә... -
Исемсез хат (дәвамы)
Әтинең бер фотосы исән калган, мин үземне шуңа карап кына төсмерлим. Ә холкын әнием теленнән генә ишетә идем... -
Дөнья бу
Үзгәрә тора залим, бетми тик золым гына... -
Исемсез хат (дәвамы)
Төзелеш оешмасының тулай торагына Казан дәүләт Мәдәният институты дигән баш астында белдерү элдек, билет бәясе – 50 тиен, кичке алтыда башлана, катнашучыларның исемлеген төзедек... Коеп куйган компромат! Концерт куясы көнне... -
Мәскәүгә туры юл
Россиядәге җинаятьчеләрне Чукоткага, Камчаткага, Колымага сөрәләр... -
Биләрдә
Тагын бер гасыр узгачтын Безнең татар ни кичерер? -
Кадерле истәлекләрем
Төп-төгәл әйтә алам: Мостай ага Кәрим белән беренче тапкыр якыннан күзгә-күз очрашуым 1970 елны Казан университетында булды. -
Каклаган хатын
Берничә язучы хатыннарның юанлыгы, нечкәлеге хакында фәлсәфә куертып торалар икән. -
Исемсез хат (дәвамы)
Стипендия алганда, алиментчы буларак оялып, мин гел чиратның ахырына басам. Бер ведомостька кул куйганнан соң, кассирша миңа тагын бер кәгазь сузды, анысына да имза салдым. Сөйләсәң, кеше ышанмаслык инде... -
Гүзәлә шигырьләре
Татар шигъриятенең, шигыренең зур үзгәрешләр кичерүе барыннан да бигрәк яшьләр иҗатында күзгә ташлана. -
Буран аша яз ияртеп кайтып киләм...
Кайтып-кайтып гашыйк булам... -
Исемсез хат (дәвамы)
Сәясәт – ул бик хыянәтчел өлкә. Анда уң як күршеңә керсәң – сул як күршеңнән ерагаясың, бер дустыңа йөрсәң – икенче дустыңны югалтасың! Сәясәттә сыйнфый дошманнар юк, сыйнфый дуслар гына бар. Ә дуслар белән көрәшүе җиңел түгел... -
Аккош яктылыгы
Аккош яктылыгы – күңелемдә... -
Күңел кушканны тыңлап...
Тәвәккәллек кеше өчен кирәкле сыйфат шул. Хыяллар артыннан иярү дә кирәк гамәлдер. Рәшит Хәмәтшинның эшләнәсе эшләре башта хыял гына булып тоелса да, гомер барышында аларның барысы да тормышка аша... -
Көз мәллә?..
Әллә соң минем дә Көзләрем җитәме? Күңелем ник елый, Ютәлли-ютәлли? -
Атаклы татар әдибе Фатих Әмирханның авыруы, үлүе, күмелү мәрәсиме (дәвамы)
Фатих Әмирханның авырый башлаган көнендән (15 нче февральдән) 26 нчы февральгә чаклы хәлен белә килүчеләр арасында кардәшләрендән башка кешеләр юк. -
Урман яна
Тау-тау утын, ә Ибраһим аста – «Яндырырга!» -
Җаныңны өзелмәс өметем ышыклар...
синең дә җаныңда кар-бозлар кузгалган... -
Исемсез хат (дәвамы)
- Бөтен фотоларың яшь кызлар арасында, бер дә әбиләр кочагына кереп төшмисең. – Базарда кемнеңдер карт үгез йә карт сыер ите сораганын күргәнең бармы?!. Шушы урында күңел өчен генә булса да елмаерга кирәктер бит инде... Нуриәхмәт кызы кем белән яшәгәнен яхшы белә... -
Исемсез хат (дәвамы)
Без Фатыйма әбинең хәер-фатихасын һәрдаим тоеп яшәдек. Ләкин ул догалар аның үз кызын афәттән йолып кала алмады. Хаҗәр апа Казанга китеп урнашты. Тизрәк фатир бирсеннәр өчен таң алдыннан урам себерде, трамвайда кондуктор булып эшләде... -
"Язу – акыл һәм йөрәк эше..."
Д.Заһидуллинаның галим – әдәбият тарихчысы һәм теоретигы, фәнни традицияләргә нигез салучы, аларны үстерүче, яхшы оештыручы, югары мәктәп укытучысы... -
Кулыңа егылыр көч тапсам...
Ул мине очратыр, уятыр һәм сөяр, күтәреп кулына. -
Исемсез хат (дәвамы)
Әтинең каберен үтеп киткәнбез. Дөресрәге, югалтканбыз!.. Йолдызлы мәрмәре исән, чардуганы гына... сукмак турайтучылар аны көньякка борып куйганнар. Һәм әтинең бозлы Днестр суында өшегән аяклары таш тротуар астында калган. Әтинең рухы рәнҗиме – рәнҗи! -
Исемсез хат (дәвамы)
Гөлҗамал апа бала күтәреп чыкты, аңа ак халатлы, ак калфаклы, ап-ак чырайлы бер шәфкать туташы ияргән иде. Ике яшьлек кызын ник күтәргәнен аңлыйбыз, күзен дә ачмыйча, туктаусыз елый теге, суга төшкән күбәләк канаты ише, керфекләре ябышкан бугай... -
Исемсез хат (дәвамы)
«Ах, хәсис! – дип, миңа ябырылды әни кеше. – Әминәмнең башын әйләндереп утырды да хәзер кече кызыма үрелә! Бармагында балдак эзе дә бетмәгән килеш, бабник! Сине өйгә кертсәң?! Вон, общежитиеңә!» Ике кызы ике бүлмәгә йөгерде. Ә мин туфлиемне капка төбенә чыгып җиткәч кенә киеп өлгердем... -
Исемсез хат (дәвамы)
«Мин көтә беләм. Сиңа гел хат язып торырмын...» Әнә шулай, Гөлназлы киләчәк «юк»ка чыкты. Каз өмәләре башлангач, көзнең буранлы төнендә, түрле чанага толып белән каплап тәки урлаганнар үзен... -
Исемсез хат (ахыры)
Бу дөньяда Иң зур Матурлык – бишегендә йоклап яткан Онык икән! Аны күреп, калебең чистара; аңа ияреп, яңадан яши башлыйсың; әрәм үткән көннәрең, чын күңелдән кылган хаталарың өчен кемнәрдәндер гафу үтенәсең килә... -
Кендек бабай (хикәя)
Эче авырта башлаганга күпме вакыт үтте икән? Ул вакыт төшенчәсен югалтты. Һәр авырту өянәгеннән соң хатын «бусы соңгысы булыр» дип өметләнә. Әмма авырту яңадан кабатлана... Хатын ояла, кыенсына, бу халәтен бүтәннәргә күрсәтмәскә тырышып иреннәрен тешли... Бу дөньяда бөтенесе көтмәгәндә килә икән... -
Бәләкәй Әлфәт
Бу ноябрь башы: беренче кар явып үткән, бераз катырган чак була. Бозлавык юлда машина дамба астына тәгәри, әниебез, сигез баласын ятим калдырып, шунда вафат була. Әйтеп бетергесез зур хәсрәтне мин, билгеле, бөтен тулылыгында аңламаганмын... -
Туганнар-тумачалар (татар тормышыннан сәхнәләр)
Әйе, ялгыз хатын булгач, төрле сүзләр дә ишетергә туры килә, явыз телләр ни әйтмәс... Син борчылма... Тынычлан... Малайлар да, үзем дә башкалардан ким-хур түгел. Азмыни безнең кебекләр... Син борчылма... -
Табан астын – Казан комы...
Казан комын кытыклыйм дип, бармакларым сүз тудыра. Ул сүз – караш. яңа сер бу. -
Хат
Кеше дә. Бик кирәк. Кешегә. Ник беркем шакымый? Түз, йөрәк. -
Атаклы татар әдибе Фатих Әмирханның авыруы, үлүе, күмелү мәрәсиме (дәвамы)
Барлык халык мең ярым – ике мең чамасында иде. Бу халык Фатихне фәлән яки төгән төрле күмү ягында булганлыгы өчен түгел, бәлки ничек булса да аны олуглаб ихтирам итеб озату өчен җыелганлар иде. Һәрхәлдә митинг ачылды. -
Идел
Тукта, шагыйрь, куй каләмең, аһ-зарларны язма син, Аһ-зарларны тыңлый-тыңлый, халык күңеле сызмасын! – Дим дә мин янә ашыгып үреләм каләмемә, Әрнүле яңа бер җырым сулкылдый калебемдә. -
Күк түбәсе
Күкләр түбәсендә кояш янсын, Таңнар алсу булсын һәрдаим. Адәмнәрдә шәфкать нурын сакла, Иман нурын сакла, Ходаем! -
Ак төннең көмеш аты
Әкияти төн бу. Юк бер өн. Төнне нурлый йолдыз көлтәсе. Үләннәргә кереп югалды Тын болынның көмеш кәлтәсе. -
Тере нокта
Тапкан алтын кемгә бәхет, кемгә ләхет – яшәү язган ак-карага бергәләшеп, мәңге туймас карун сыман комсызланып, ай үзенә тартып алган җир кәләшен. -
Тотып алам да мин урман җилен...
Тотып алам да мин урман җилен, Шарф итеп урыйм муеныма. -
Кәрван
Гомерем буе килгән һиҗрәтне – Хәсрәтне шулай бетерер кәрван, Үз Ватаныма кара табутта Ак кәфен белән китерер кәрван... -
СОҢГЫ ТУРАНЧЫ... (дәвамы)
Һади Атласи бу әсәренең жанрын «Тарихи хикәя» дип куйган, ханбикәнең исеме дә без өйрәнгәнчә «Сөембикә» түгел, ә «Сөен-бикә». -
Аякларны җиргә тарта...
Аякларга күчә хисем, аякларны тарта җиргә. -
Кала йөзе – тоташ кершән
Кала йөзе – тоташ кершән, бураннары җанга үтә.