11 (ноябрь), 2020
Бу санда
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Гөлүсә БАТТАЛОВА. Тәгәрмәчләр һаман әйләнәләр... Шигырьләр. ..........................................3
Равилә ШӘЙДУЛЛИНА-МУРАТ. Карт шомырт хатирәсе. Роман. .................................................8
Рифат СӘЛАХ. Асылын дөньяның кем белә?.. Шигырьләр. ......................................................61
Ркаил ЗӘЙДУЛЛА. Ильяс Алкинның соңгы мәхәббәте. Роман. .................................................65
Флёра ГЫЙЗЗӘТУЛЛИНА. Ул сугышта без дә... без дә катнаштык. Шигырьләр.....................103
Лира ИБРАҺИМОВА. Кәккүк баласы. Хикәя. .............................................................................108
Халисә МӨДӘРРИСОВА. Җаны арык – алып булмас. Шигырьләр. ........................................120
«ИЛЕҢ ТУРЫНДА УЙЛА» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Фирдәвес ХУҖИН. Штурман язмалары. Повесть. ....................................................................125
ЯҢА ИСЕМНӘР
Лилия НИЗАМОВА. Бу дөнья – искиткеч! Шигырьләр. .............................................................153
Җәһәт тәнкыйть: сәхифәне Дания ЗАҺИДУЛЛИНА алып бара. ..............................................157
ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЬ
Тәлгат ГАЛИУЛЛИН. Камиллекнең чиге юк. ...............................................................................162
Миләүшә ХӘБЕТДИНОВА. Татар әдәбиятында Мохтар Мутин образы.
(М.Мирзаның «Мохтар» драматик поэмасына рецензия). ........................................................173
ЗАМАНДАШЫБЫЗ
Фәнил ГЫЙЛӘҖЕВ. Мәңгелек комсомоллар... (Наил Яһудинның тормыш мәктәпләре) ......179
ХӘТЕР
Рифә РАХМАН. Югалту ачысы. ..................................................................................................182
Кызыл кара белән: сәхифәне Рамил ХАННАНОВ алып бара. .................................................186
Укучыларыбыз иҗаты: Фәридә ШАКИРОВА, Рәфыйк ӘХМӘДИЕВ шигырьләре. ..................188
Газиз тавышлар: сәхифәне Нәсим АКМАЛ алып бара. ............................................................189
«Казан утлары» архивыннан. ......................................................................................................160
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. ........................................................................................190
-
Ай – иманың
Төн карасы ятса, беләсеңме, үзеңне дә тереләй җирлисен... -
Әткәй күлмәге
Озатканын ирен зур сугышка Әнкәй искә ала бүген дә... -
Бәхет
Бу җирдә ник яши кешеләр? — Бәхетле булырга нибары. -
Көрәшү
Мин көләм, мин елыйм, кычкырам, һич тынмыйм... -
Сөембикә аһы
Ватан хакын, иман хакын хаклап, Мин сөргенгә киттем берүзем... -
Сугыш чоры балалары монологы
Әтиле яшьтәшләр янында кимсенеп өзелә үзәгем... -
Кәккүк баласы (хикәя)
Матур гына яшәп ятканда, аларга Казакъстаннан гаиләсе белән абыйсы кайтып төшә. Авылда бераз торгач, ни сәбәпледер абыйсының кечкенә малае үлеп китә. Мәгафурнең өлкән кызы бик елак була. Аның елавы, яңа гына баласын җирләгән абыйсының үзәгенә үтә. Ул аны гел куенында йөртә. Китәр вакыт җиткәч, абыйсы энесеннән кызны үзе белән Казакъстанга җибәрүен сорый. Ләкин кыз шушы китүеннән туган нигезенә башкача әйләнеп кайтмый... -
Кәккүк баласы (дәвамы)
– Кичер, Мәрхәбә. Кичер, балам... – дип ишетелер-ишетелмәс ыңгырашты карт. Мәгафур агарынып, кибеп калган кечкенә кулын өстендәге юрганы буйлап кызына таба шудырды. Мәрхәбә аларны кулларына алып, җылы иреннәренә тидерде дә иелеп, аның күкрәгенә, юеш битләренә салды. – Мин кайттым, әти. Мин гафу итәм сине... -
Үземә киңәш
Мәхәббәткә ышан, һәм дөнья гел балкыр. -
Биктимер чишмәсе
Гомер буе булыр, дидек, гел безнеңчә дөньялар... -
Барыбер
Тимәгез җаныма, керсен дә бикләнсен... -
Дөнья сиңа гашыйк
Бу дөньяда тик син бар кебек... -
Югалту ачысы
Мин аның хастасы нык көчәйгән соңгы көннәрен күрмәдем, әмма үлеме алдыннан гына кызым гаиләсе белән барып кайткан һәм бик матур күренә дип сокланган, сөенгән иде... Аның арабыздан вакытсыз үлеме шуңа да бик үкенечле булды. Һәр узган ел җаныма бик кадерле дусларымны алып китә... -
Утыз өч яшь
Әллә мин дә бу дөньяда бары читтән торып кына яшимен? -
Мәңгелек комсомоллар...
«Ата коммунист бит ул!» – дигән гыйбарәне күпләребезнең ишеткәне бар инде. Ә без язарга ниятләгән шәхес – Наил Габделхәй улы Яһудинның «ата комсомол» дигән даны булган. Ул – КамАЗ автогиганты һәм Яр Чаллы шәһәре төзелгән елларда әле өйләнмәгән дә яшь егет җирле комсомолларның штабы белән җитәкчелек итә... -
Коткар!
Минем өчен иң куркыныч җәза – бу тынлыкта синсез ялгыз калу... -
Бергә булыйк
Кем онытса туганлыкны, бәгырендә бушлык тояр... -
Штурман язмалары (повесть)
Күрше егете җыйнак, зифа буена килешеп торган ак күлмәкле яшь кенә кызга төртеп күрсәтеп, аны танцыга чакырырга кыстарга кереште. Дөресен әйтим, мин аңарга, кичә оештырылган җәйге мәйданчыкка аяк басуга ук игътибар иткән идем. Бер күрүдә гашыйк булу дигәннәре шулдыр инде... -
Колагың җиңел түгелме?..
Әле генә табадан төшкән бер хикәядә ике зәгыйфь җөмләгә юлыктым да гаҗәпкә калдым: нилектән килеп чыга мондый хаталар? Авторлар язганнарын укып чыгарга вакыт таба алмыймы? Әллә укып та күрмиләрме? -
Штурман язмалары (дәвамы)
Безнең полкта, яңа төр самолётларны сынаганда, бәхетсезлек очрагы килеп чыкты. Сынауларны һәрчак яхшы уздырган экипаж төшеп утыру полосасына юнәлгәч, күз алдында ялгышлык җибәрде, шассилары нарат агачларына бәрелеп, самолёт әллә-кайларга мәтәлеп төште. «ТУ-4»нең ватылып-яньчелеп беткән төп корпусы бер урында, канатлары икенче җирдә, ә койрыгы тагын читтә ята иде... -
***
Китте... китте... бер мизгеллек дөнья гомер булмаганча сагышлы... -
Карт шомырт хатирәсе (романның дәвамы)
Зөһрә озын юл килеп арыган, шешенгән аяклары белән арбадан төшә алмыйча азапланып торган арада, әвен хәтле бер ир заты килеп, арбадан сөйрәп төшерде. – Тизрәк кыймылда, Алла ишәге! Нәрсәгә дип бозаулый алмаган сыер кебек кыймылдыйсың?! – дип акырып, хатынга төбәлде. – Әле бу имгәге буаз икән. – Ул Зөһрәнең җилкәсенә шапылдатып сугып алды. – Контрлар, әле дошман арттырып үрчеп яталар! Зөһрә, аяк астына мең энә кадалгандай кычкырып җибәрде, күз аллары караңгыланып китеп, чак егылмыйча калды, тик Рәшитне кулыннан ычкындырмады... -
Сына, Казан
Сына мине, Казан, учыңа ал, назла башта, соңрак бөгәрлә... -
Бүре улый
Улый бүре... Әллә бүре түгел, Шайтан үзе улый бүре булып... -
Карт шомырт хатирәсе (романның дәвамы)
Котдус картның балалары Габделәхәт, Габделкаюм, Зәкиябану, биштәрләрен асып, Казан ягына таба атладылар. Әллә салкыннан, әллә өйләрендә булган шундый тамашадан, әти-әнисенең сәкенең ике ягына утырган килеш елашып калуларыннан балаларның үзәкләре өзелде. Исән-имин күрешүләр насыйп булырмы? Алда нинди язмыш көтә? -
Синең хакта
Синең давыл миңа бер кагылса, мин чыдамам, моңа түзалмам... -
Син шакыйсың хәтер тәрәзәмне
Йөзләремдә, әткәй, синең йөз чалымың... -
Карт шомырт хатирәсе (романның дәвамы)
– Габдрахман абзый, башланды, Зөһрәнең тулгагы башланды! Зөһрә тир белән бер-берсенә ябышкан керфекләрен көч-хәл белән ачты да хәлфәсенә карады. Габдрахман калтырана-калтырана елый иде. Хатынның җанын, йөрәген айкап, хәләлен, ятим калсалар дип, балаларын кызгану хисе, үзен шушы хәлгә төшергән, кем икәнлекләрен дә аңламаган кабахәт бәндәләргә булган ачу-нәфрәт, барысы бергә кушылып, кинәттән аның җанына, тәненә яшисе килү көче кайткандай тоелды... -
Карт шомырт хатирәсе (романның дәвамы)
Тоткыннарны санап, бараклар саен бүлеп чыктылар. Габдрахманнар уртадагы баракларның берсенә туры килде. Такта ярыклары ачылып беткән, буй-буйлап сәндерәләр тезелгән. Баракта сасы аяк чолгавы, җир исе, тәмәке исе, тагын әллә ниткән сасы исләр килеп тора. Зөһрә, укшып, куллары белән борынын томалады. Ай-һай, монда кешеләр яши микәнни?! -
Карт шомырт хатирәсе (романның дәвамы)
Инде вагон ишеге янына килеп җиткәннәр иде, менә-менә шыгрым тулы вагонга атлап керәбез дигәндә генә, әзмәвердәй берәү хатынны этеп эчкә кертеп җибәрде дә... Гәрәй хатын кулыннан өзелеп калды. Шул ара вагон ишекләре шапылдап ябылды. – Гәрә-әй! – дип кычкырды Асылбикә, үзәкләре өзелеп. – Балакаем Гәрә- ә-ә-й! – Тик аның иңрәп кычкырганын ишетүче булмады. Поезд, китәсен белдереп, өзеп-өзеп кычкыртты да акрын гына, иренеп кенә шуышып кузгалып китте... -
Карт шомырт хатирәсе (романның дәвамы)
Иртән дә, кич тә, бер ай элек тә, бер ел элек тә өшегән бәрәңге йөзеп йөргән балык шулпасы һәм җир кебек кара дүрт йөз грамм ипи... Адәм баласы түзсә дә түзә икән. Шулай дип уйлый хәлфә. Түзәргә, ничек тә түзәргә кирәк! -
Кара көз
Мин шулай һәр көздә үләм дә, Һәр көздә яңадан тереләм! -
Җомга юк
Әллә соң чирлиме җаныбыз, Әллә соң чирлиме бу галәм? -
Лилия Низамова шигырьләре
Лилия Низамованың «Бу дөнья – искиткеч!» дигән циклга тупланган шигырьләре эчтәлегенең самимилеге, ихласлыгы белән игътибарны җәлеп итә. Лилия традицион шигырь формасына да иярә, интонацион һәм ирекле шигырьдә дә көч сынап карый; романтик, фәлсәфи-модернистик мотивларга мөрәҗәгать итә... -
Сәгать чылбыры
Санасын, әйдә, сәгатьләр, чүпләмик ватыкларны... -
Күлмәк фәлсәфәсе
Ак биләүме? Кәфенлекме? Өстебездә шул бер күлмәк... -
Татар иле
Колач җитмәс иркен Татар иле, Бу гүзәллек балкый бер синдә! -
Чишебе
Балачак иленнән көзгедә шикелле чагыла кыз бала... -
Карлы көн
Бер гомердә күпме буран үтәлган икән баштан? -
Мин бары тик бәхет теләдем
Җансыз шәүлә идем. Син киткәндә... -
Ильяс Алкинның соңгы мәхәббәте (дәвамы)
Ул тагын үз уена чумды. Луиза да бүтән эндәшмәде, нинди уйлар өермәсе бөтереп алганын аңлады бугай, өйгә кайтып җиткәнче сүз катмады, күңеленә тыкшынмады... -
Кичке шәфәкъ
Күк түренә якты баскыч булып, Җирдән күккә йолдыз үрелгән. -
Туган телем
Күпме хикмәт, күпме михнәт, Күпме моң белгән телем, Кайгысыннан, шатлыгыннан Елаган, көлгән телем. -
Ильяс Алкинның соңгы мәхәббәте (дәвамы)
Ләкин... Ильяс авырттырып, аскы иренен тешләде. Карт ихласмы икән соң? Кызы белән аның алдында спектакль уйнамыйлармы икән? -
Ильяс Алкинның соңгы мәхәббәте (дәвамы)
Бердәмлек тантанасы иде бу корылтай. Билгеле, бәхәсләр дә булды, якалашулар да. Әмма дәүләтнең нинди булачагын тикшергәндә, миллионнар өчен юл билгеләгәндә башкача булмыйдыр да ул. -
Кабат буран...
Йөрәкләргә кайчак давыл кирәк, Җаннар пышылдавын тояр өчен! -
Ильяс Алкинның соңгы мәхәббәте (дәвамы)
Бу үз-үзебезне алдау гына. Сыйныфлар бар икән, алар арасында көрәш тә бар. Әлбәттә, сыйныфларга аерылу җәһәтеннән без урыслардан да, яһүдиләрдән дә, әрмәннәрдән дә калышабыз. -
Ильяс Алкинның соңгы мәхәббәте (дәвамы)
Ильясның йөрәге өшеп китте – ничек кенә сандугачтай сайрасаң да, нәни улын аңа бирергә риза булмаячак! -
Олы юл
Иярләп барам дөньяны, Сак кына ага вакыт. -
Ильяс Алкинның соңгы мәхәббәте (дәвамы)
Колагына Луизаның ачыргаланып кычкырганы ишетелде. Ләкин ике яктан боргычлап тоткан төссез бәндәләр аңа борылырга да, хәтта кул болгарга да ирек бирмәде. -
Камиллекнең чиге юк (дәвамы)
Кешеләр белән атлар арасындагы мәҗүси чорлардан килгән гаҗәеп, хәтта эзотерик якынлык турында күпләр уйлый икән. -
Ничек, Үктәй, хәлләрең?
Ничек яшисең, Үктәем, Ничек синең хәлләрең? Ничек кичәсең дөньяның Хәзер «рәхәт» мәлләрен? -
Китү микән, кайту микән соң бу?..
Кайтавазы калды: югалтсагыз – Йөрәкләрдән мине эзләгез... -
Вакытлы
Тик телим язмыштан сорарга: Кабатла ул төнге буранны! -
Гафу сорыйм
Кит, дидем дә (үз сүзләрем дошман) Җан илереп, сине чакырды. -
Кәккүк баласы (ахыры)
Аның сүзләренә җавап итеп зират ягыннан күке тавышы килде. Бу хәлгә Мәрьям дә, Мәрхәбә дә елмаешып куйдылар. Кем белә? Бәлки, бу аталарының сәламедер?! «Күп итеп сана, кәккүк, елларымны күп сана. Мин дә бит, ташланган күке баласыдай чит ояда озак яшәдем. Өметләндер мине. Син дә, үз ояңны юксынасыңдыр. Сагынып узган елларыңны саныйсыңдыр. Мин әле синнән бәхетлерәк, кәккүк. Менә, кайттым бит. Көткәннәр бер кайта ул».