№10 (октябрь), 2017

Язучылар кемгә кирәк?

Майра ишегалдына чыкты да хәлсезләнеп йомшак утыргычына таба юнәлде.Кәнәфи култыксасындагы кызыл лампа янып торган ноктага баш бармагын тидерде. Шунда ук табло яктырды, саннар биешеп, аның кан анализын, химик составын күрсәтте.

«Мине әсәрләремнән эзләгез», – дигән бер акыл иясе. Мин дә үз героемны аның «Алмазбулат», «Сукбай артистлар», «Әллә өйләнергә инде?», «Ләйсән ире Хәсән», «Йөзек һәм хәнҗәр», «Идегәй» әсәрләреннән эзлим.

Гомерем минем ком бөртеге...

«Казан утлары» журналының 5-6нчы саннарында (2017) Вахит Имамовның «Карабәк» исемле тарихи романы басылып чыгуга, ул тарихчы галимнәр арасында гына түгел, ә киң катлау укучылар арасында да зур кызыксыну уятты, бәхәсләр тудырды.

Татар режиссура сәнгате мәйданында ХХ гасырның икенче яртысында ат уйнаткан олуг шәхесләр арасында актёр, режиссёр, педагог, инсценировкалар авторы, Татарстанның халык артисты (1981), ТАССРның һәм Россия Федерациясенең атказанган сәнгать эшлеклесе (1967, 1986) Празат Нәкый улы Исәнбәт (1927-2001) исеме иң беренчеләрдән булып аталырга хаклы.

Бөек Ватан сугышы елларында театрны яшәтү, саклау да, авылларда йөреп, тылдагыларның күңелен юату да аларның бурычы була, алай гына да түгел, фронтта катнашып, сугышчыларга да концерт-спектакльләр куялар.

И балачак! Синдә калган инде Чебиләгән ялан тәпиләр. Синдә калган яшел болыннарда Печән чапкан япь-яшь әтиләр.

Кызны күргәч, абзый бөтенләй шашкандай булды, үзен-үзе белештермичә: «Нәзилә-әм!» – дип кычкырып, тәрәзәгә таба омтылды. Кызның бу матавыкка исе китмәде, кулын болгап елмайды да юкка чыкты. Шул минутта ук тәрәзәдә ут сүнде. Абзый, башын иңемә салып, сулкылдый-сулкылдый елый иде...

Җил, яңгырдан уңган Көзге яфрак өздем үрелеп.

Ул капылт уянып китте. Өй эченә шыплап ай яктысы тулган. Түрдә ниндидер кыштырдаган тавышка колагын торгызды. Әтисе йоклый алмыйча борсаланып ятамы соң? Бастырылган мәллә? «Аһ» та «уһ» килә түгелме... Малай, башын күтәреп, әтисе караватына таба карады...

«Әтием! Әтием! – дип сулкылдады бичара йөрәк, – зинһар, ризалашма, бирмә шул сасы авызга газиз кызыңны, бәхетсез итмә»

– Кертмим! – дип чәрелдәде хатын. – Туйдым мин синнән. Булдыксыз, эшлексез татар! Тагын күпме ашатып ятарга була сине... – Ишек шапылдап ябылды. Йорт төбендә беравык аңгыраеп басып торгач, Вагыйз әкрен генә тимер юл вокзалына таба юнәлде...

Төн уртасында карчык янтыгыма төртеп уятты. Өй эче яп-якты! Йокыдан кинәт айнып тәрәзәгә капландым. Маузер йорты дөрләп яна иде. Аяк астында буталган карчыкны читкә этеп, чалбарны да кимичә урамга йөгердем...

Авыз күтәреп авыл диярлеге булса, аның бер диванасы булырга тиеш! Бездә дә бар берәү. Аны бөтенләй үк юләр дип тә булмый. Ләкин кеше тек кеше дияргә дә тел бармый. Әллә нинди генә иде ул, сәер иде, кыскасы...

Авыл, авыл... Өсләреңдә давыл – Яңа тормыш сине туздыра.

Бу язмам – тормышымның, халкымның эчендә яшәгән тарихи хатирәләрнең бер мантыйкый нәтиҗәсе буларак кабул ителсен

Әллә кайнар «кибән башы» ашап, Авыз суым кибеп беткәндерме...

Агачларны ап-ак бәскә төреп, Кышкы салкын йөри төнне бизәп.

Ни көч бирә, дисең, замандаш? Тойгансыңдыр. Минем җавабым да Синең соравыңа аваздаш. Ул – ышаныч.

Яшьлегемдә иң якын дусларымнан авылыбыздагы җәгәнем (пләмәннигем) Нурмөхәммәд белән күрше Макар авылындагы бер имамның углы Газиз һәм урысча башлангыч мәктәп мөгаллиме Мифтахетдин углы Әмир Карамышев иде.

Кемгә төбәп атылса да уклар, Шагыйрь йөрәгенә кадала.

Ни уйласам, шуны сөйлим, Җитмештә тел ачылды...

Кадерләрен туып үскән җирнең Читтә өзгәләнгәч аңлыйсың.

Август аеның ахырларында Ирәмәл дип аталган җирдәге көтүлектә печән чабу, чапкан печәнне киптерү һәм җыю өчен атам өмә оештыра торган иде. Өмәләрдә кабиләбезнең «Илчек-тимер» ыруына насыйп авылларның күбесе катнаша, бик күп мал чалына иде.Бу – гаиләбезнең олы бер бәйрәме кебек иде.

– Урысларның яхшымы, әллә начармы икәнен өйрәнгәннәреңне сөйлә! – диде. – Урысның яхшысы аягы астына чаптырыр, яманы муеныбызга камыт тактырыр, – дидем.

Бер ал чәчәк үсеп чыккан Олы юл читләрендә. Кояш нуры балкып тора Ягымлы битләрендә.

Утларда, суларда чыныккан Мәңге яшь сулыкмас күңел шул. Иң зур сер – гомерем... Тик никтер Яшәгән кебек тә түгел шул.

Өч сүз беләм мине җирдә Дөрес яшәтә торган.

Хатамны күрүгә тиргисең, Ә үзең, кадерлем – син, дисең.

Туксан төрле сәбәп табып, Чиста татар авылыннан Түрә кайта мәктәп ябып...

Зур хәрефләр белән язу тиеш Шундый уллар биргән милләтне!

Киләчәкнең ачык капкасыннан Барыбер Сүз керә иң алдан!

«Сүз иреге» дигән сүзләр Кайта кабат, Набат булып. Хокук кайта! Тик йөрәкләр Никтер һаман сулык-сулык... Сулык-сулык...

Язып карыйк шул сүзләрне, Калын хәрефләр сызып!

Көннәр инде башка, Төне кара, Йолдызлары аның яктырак.