№8 (август), 2017

Чорлардан син йолкып ташлап кара...

"Син ике ел әти була алмадың. Һич югы, ике көн әти булып кара инде. Хатынның баланы кочаклап нидер аңлатканын мин шыр аек исереклек аша гына абайлап калдым..."

Рөстәм гаиләдә бердәнбер бала икән. Әти-әнисе аны бик яраталар. Тик менә ничек ярдәм итәргә генә белмиләр: уллары кечкенәдән үк йөри алмый...

Наис Гамбәр – фәлсәфи лирика жанрын үстерүче, аны яңа мотивлар, аһәңнәр белән баетучы шагыйрьләребезнең берсе.

Ниләр көтә бу көнемне?

Мин Илһамны тыңлыйм. Моңга сусап, Җаным иңрәп, җирсеп куйсам да, Иксез-чиксез җиһан эчләрендә Үз-үземне ятим тойсам да...

Шагыйрьнең тормыш юлын беләсең килсә, аның дүрт томлыкка тупланган иҗаты белән тулысынча танышып чыгарга кирәк. Кулы ныгыган саен, ул тагы да авыррак ташлар актара, иҗаты үскән саен, эзләре тирәнәя, адымнары киңәя.

Миңнехан әфәнде, мамадышлар өчен сирәк хәл, русча яратыбрак сөйләшә, ә җәмәгате – саф татарча. Шулай бервакыт балалар бакчасында кызларына ятлап килергә татарча шигырь биргән булганнар...

Әллә ничек кенә үтә гомер...

Кайтмам диеп китәмен дә, Мөслим, Әфсеннәрең тартып кайтара.

Каян беләсең, дисезме, Шулкадәр күп эшләрне?

...бүлмәгә хуҗалык агрономы ярсып килеп керә...

"Син миңа ошамыйсың, син куркыныч. Минем янга бүтән килмә..."

Хатын-кыз булган җирдә күз яше булмый калмый инде ул. Елыйсы килгәннән дә түгел ул, болай, дөньяны төрләндереп алыр өчен...

Кабер ташымнан да авыр Бер соравым сезгә калыр: Дөньялар кая барыр?

Атам-анамның эчке уйларын мин фәкать 1918 елда Муллаголның атам-анам кулындагы дәфтәреннән вә ян-якларга атам тарафыннан язылган искәрмәләрен якыннан өйрәнгәч кенә аңладым.

– «Дин» илә «тормыш» эшләрен аеры тота белергә вә «хәят» эшләренә шәригатьне катнаштырмыйча, бары тик йолаларыбызча гына яшәргә кирәк, – дигәне исемдә калган.

Үземнән соң ышанычлы Буыннар калсын иде. Минем нигә яшәгәнне Алар аңласын иде.

Анамның сәясәттән һичбер хәбәре юк иде. Килгән гәзитәләргә карамый да. Аларның сәхифәләрендә Аллаһның исеме булмагае, дип, ул аяк астында калмасын өчен яки гәзитләргә берәр нәрсә төрмәгәйләре, дип, бер читкә җыеп куя. Бик диндар иде.

Уйларымны юллар тоташтыра. Озаткан да, каршы алган да – ул, Рәхмәт сиңа, рәхмәт, изге юл!

– Кычкырып сөйли торган өлеше бетте шул, – дип куя.

Ул – минем дәвамым, минем каным. Ул – үлемсезлеккә дәгъвам. Ул – улым...

Кеше ярган эздән йөрмим, Үз-үземә юл салам.

Еллар үтеп, сулар аксалар да, Фикри офык калыр югары. Алар яшәр һәм дә чәчәк атар, Юкка чыккан язма юк әле!

«Әдәбият» сүзенең нигезендә «әхлак» төшенчәсе ята. Әдәбият укучыларны тормышка, яшәргә өйрәтә. Тел һәм әдәбият укытучысы, бернинди мораль укымыйча гына, балаларның үзләренә дә сиздермичә, тылсымчы кебек оста алымнар белән алар күңеленә әхлак кануннарын яза ала.

Зиннур гел әнисен күзәтте. Ул яшәреп киткәндәй булды, битләренә алсулык йөгерде, йөзеннән елмаю китмәде, Зиннурны өзлексез җылы карашы белән иркәләде. «Их, без таш бәгырьләр, әнкәйне сагынудан саргайтканбыз, авылга алып кайтып килмичә тилмерткәнбез икән», – дип кайтты самолётта очканда.

– И, Фатыйма апа, җаным, мине бит син генә кеше иттең! Бәхетемә ярый сыйныф җитәкчебез син идең. Мин бит бик юбалгы идем. Минем умырткам юк иде, әле монда, әле тегендә, кулга ни эләксә, шуны эшләп йөрдем. Мин бит минут та тик тормадым. Син ничә мәртәбәләр безнең өйгә килдең, әйбәтләп тә, ачуланып та эзгә керттең.

– Мин сезнең эшне бик тынычтыр, дип уйлый идем. – Тере җан белән эш иткәндә, беркайчан да тыныч булырга ярамый. Тере җан ул – тетрәп торган илаһи әйбер. Тыныч кына, акрын гына маташсаң, ул «келт» итеп өзелергә генә тора. Ә бер өзелсә, ялгап булмый аны...

Зиннурның йөзе җитдиләнде: – Нинди борчулы нәрсә ул? – Арслан бик каты авырый икән. Мин Казанда очраклы гына белдем. – Авырса, миңа әйтер иде бит... – Бөтен хикмәт тә шунда... Беркемгә дә, хәтта балаларына да әйтмәгәннәр. – Ул миңа сәламәтлегемнән зарланмыйм, диде. – Соң син, Зиннур, аны беләсең бит. Авызы тулы кан булса да, кеше алдында төкерми ул.

Таң шәүләсе... Кулым сузам, Кулыңны бир миңа да! Синең Йортның кунагы мин – Ярала Көн, өр-яңа!

Зиннурның да бар үзенең хыяллары. Ә хатыныма, әниемә, балаларыма, оныкларыма дигән хыяллары бармы? Аңарда җылы бармы? Ул коточкыч бер хакыйкатькә якынлашканын тойды. Ул хакыйкатьтән куркуы сәбәпле аны үз-үзенә икърар итүдән тыелды. Тик аңардан качуны күпме сузарга була?

Төп шөгыле булды аның Бер Аллага табыну. Кая ул ураза тотмау, Намазларын калдыру?!

Күз алдымда календарь, – Үткән елның көннәре. Шатлыклы да төсле алар, Ямансу да үзләре.

Балаларга, оныкларга Үрнәк итеп гамәлем, – Шулай яши алсам иде Алда калган кадәрен.

Күзләремне йомдым. Кояш нуры Керфек арасында оя тапты.

Атлар утлаган киң дала, Шунда Ватаным минем. Уйнап аккан инеш яры – Шуннан башлана илем.

Розаларым быел иртә сулды... Август кына әле. Август кына... Карыйм да шуларга – күңел тула...

Әгәр без дөнья көтмәсәк, Аны кем көтәр иде? Көтелмәгән дөнья бик тиз Таралып бетәр иде.

Аның җаны бит күптәннән инде Халык җаны белән тоташкан.

Һәркөн уйнарга чыкканда, Әти бирә киңәшен...

...Таллары да шул ук сандугачлы, Әрәмәләр тулы бөрлегән. Егетләре батыр йөрәклеләр, Ә кызлары чибәр, бер дигән.

Туган телен, балаларны, Якташларын яраткан. Шуңа да ул үз бәхетен Туган җирендә тапкан.