12 (декабрь), 2021
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР
Гөлнур КОРБАНОВА. Кышларның төннәре бик озын... Шигырьләр. ...........3
Айгөл ӘХМӘТГАЛИЕВА. Бик. Повесть. ......................................................8
Рәшит БӘШӘР. Бозлык чорын исән-сау кичәсе бар... Шигырьләр. ..............68
Фирдәвес ЗАРИФ. Киләчәккә кем соң юл салыр?!. Шигырьләр. ..................129
Шәмсия ҖИҺАНГИРОВА. Кышкы бер төн. Хикәя. .........................................133
Гөлзадә ӘХТӘМОВА. Өмет уты балкып торсын җанда. Шигырьләр. .................139
«АҺ, ТУГАН КАУМЕМ ГАЗИЗ!» ӘДӘБИ КОНКУРСЫ
Асия ЮНЫСОВА. Хатыннар сүрәсе. Бәян. ...........................................................72
«КАЗАН УТЛАРЫ»НЫҢ 100 ЕЛЛЫГЫН КАРШЫЛАП
Разил ВӘЛИЕВ. Яктырак яна «Казан утлары». ...................................................142
«Казан утлары» – минем язмышымда: Хатыйп МИҢНЕГУЛОВ. Гомерлек юлдашым. ......146
ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЬ
Равил РАХМАНИ. Еракка китүләр... сагындыра (Мөдәррис Әгъләмовның тууына – 75 ел). ..150
ХӘТЕР
Рафаил ХӘКИМОВ. Сибгат Хәким урамында (Сибгат Хәкимнең тууына – 110 ел). ...........155
Рафис КОРБАН. Шигырь эзләп китте (Фәиз Зөлкарнәйнең тууына – 70 ел). .........................161
КАРДӘШ ХАЛЫКЛАР ӘДӘБИЯТЫ
Диләвәр ОСМАН. Татарлыкны дәвам иткән егет, кызлар туармы? Шигырьләр. (Ркаил ЗӘЙДУЛЛА тәрҗемәләре)..............................................................................................163
Сәйран СӨЛӘЙМАН. Мәдхияләр язды шагыйрь... Шигырьләр. (Фәнил ГЫЙЛӘҖЕВ тәрҗемәләре). .........................................................................................165
Фән: Дания ЗАҺИДУЛЛИНА. Бер кеше – берәгәйле кеше! ........................................167
Китап күзәтү: Равил ФӘЙЗУЛЛИН. Әманәт ителгән дәфтәрләр. ..............................172
ГАЗИЗ ТАВЫШЛАР
Батырларны данлаган каләм иясе (Габдрахман Әпсәләмовның тууына – 110 ел). ........176
Якты яшен булып язылды... (Зәки Нуриның тууына – 100 ел).
Сәхифәне Нәсим АКМАЛ алып бара. ........................................................................................................................................177
Шаян сәхифә: Әхәт САФИУЛЛИН. Уены-чыны бергә. ................................................178
Печән базары: Зиннур МАНСУРОВ. Парчалар. ..........................................................180
2021 елда «Казан утлары» журналында басылган әсәрләр исемлеге. . ...................184
«Казан утлары» архивыннан. ........................................................................................148
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан. ..........................................................................190
-
Декабрьнең бере
Юк бакчада гөлләр, юк агачта бөре. Урамымда – ак кыш. Декабрьнең бере. -
Бозлык чоры
Алда нинди ут икән? Җан җылытыр ут микән ул, Бер алдавыч ут микән? -
СИБГАТ ХӘКИМ УРАМЫНДА
Сибгат Хәким урамы минем катнаштан башка гына барлыкка килмәде. Татарстан Министрлар Кабинетының әтиемнең исемен мәңгеләштерү турындагы карарында мэриягә Казанның бер урамын аның исеме белән атау бурычы йөкләнгән иде. -
Уйланырга иде
Кайда соң син, бөек Татар Иле, Тарлыккамы калды татарлык? -
Гомерлек юлдашым
Мин инде тугызынчы дистәне ваклап баручы шактый өлкән яшьтәге кеше. Үз-үземне белә-белгәннән, уку-язу таныганнан бирле ул вакытларда «Совет әдәбияты» исемен йөртүче бу журнал миңа теге яки бу дәрәҗәдә таныш. -
Ява карлар, куна карлар иңнәремә...
Ява карлар, куна карлар иңнәремә, шөкер итәм бу карларны күргәнемә. -
Бер кеше – берәгәйле кеше!
Журналдагы фән эшлеклеләре турындагы сөйләшүебезнең бүгенге сәхифәсе шундый шәхесләрнең берсе – мәшһүр галим, дипломат, үз халкының асыл улы Тасин Таһир улы Җәмил хакында булыр. -
Хатыннар сүрәсе
Ул безгә, укучыларына, өстәмә дәресләр оештырып, искиткеч матур эчтәлекле китаплар укып, коточкыч авыр тормышыбызны вакытлыча булса да оныттыра иде. -
Заман
Батырлары белән макталса да, Гади кешеләрдән тора заман. -
Хатыннар сүрәсе (дәвамы)
Газиземнең хатларын сезнең белән бергә укыйсым килгән иде. Инде мин дә гомеремне очлап киләм. Нинди тансык хатлар иде алар! Никадәр наз, җылылык иде ул хатларда. Авыл кызының бөтен гомеренә җитәрлек иркә сүзләрне каян табып бетерә алган икән ул ярлы авыл малае? -
Бүре баласы (баллада)
Кыргыйлыкка кемнән өйрәнәсен бүре хәзер белер иде дә... ...Өзәр булып тимер чылбырларын әрнүеннән ярсып, эт өрә... -
Исәнме сез?
Көйле тел ул, бик ихлас тел Туган телем минем! -
Бик (повесть)
Артык сүзләр сөйләмәсәләр дә, әти белән әнинең дә карашларын беркадәр чамалыйм. Аларның да бу ил турында күзаллаулары фашизм темасыннан ерак китми кебек... Һаман бер сорау башымда бөтерелә әле: артка әйләнеп карау кирәкме соң ул, кем өчен кирәк? Йозакка биклә дә куй, ачкычын ыргыт. Кая ташлаганыңны оныт. Үткәннәр тик калсын шунда бикләнеп... -
Бик (дәвамы)
Хуш, туган җир! Хуш, кендек каны тамган, үз куенында сөекле әткәй-әнкәсен, газиз улын җылыткан туган туфрак! Газизулла синнән бәхиллек сорап, ерак сәфәргә кузгалды. Ишекләр дә, юллар да вакытлыча гына бикләнерме, әллә гомерлеккәме – фараз кыла торган түгел шул... -
Шулкадәр тын ага елгалар...
«Су үргә акмас», дип җырларлар. Тыңлама беркемне, тыңлама! -
Әманәт ителгән дәфтәрләр
Әхсән хатлары... Китап киштәләремнең кул сузымы кадәр якын җирендә өем-өем булып тора алар. Һәрберсе – тулы бер дәфтәр. Араларында амбар кенәгәсе калынлыгындагылар да бар. Җәмгысы кырыклап хат. Беренчесе үткән гасырның 70 нче еллары ахырында язылса, соңгысы 2000 ел белән тәмамлана. -
Бик (дәвамы)
– Европа галимнәрен беренче дияргә яраталар яратуын, безнең төрки дөньясында алардан күпкә иртәрәк ачыш ясаган шәхесләр бар! – Йөземә акыллы һәм һич кенә дә алдан планлаштырылмаган горурлык хисе чыгарып, Сәйф Сараиның шигырь юлын алманчага тәрҗемә дә иттем. – Дөнья тарихында иркенләп казынсаң, әллә нинди табышлар күп була! – диде Райнер, артык исе китми генә. -
Бу якларда
Уйдыкларда җиләк исле һава тәмле. -
Бик (дәвамы)
– Күлмәк белән тугансың икән, Маша! Җиде сәгать кар астында ятып бит! Керфекләремне әкрен генә күтәргән мәлдә баш очымда тагын аклык пәйда булды. Ак халат, ак башлык кигән берәү, минем өстемә иелеп, әллә кайчы, әллә пычак белән тәнемнең кай җирендер шатыр-шотыр кисә, ботарлый. Тик әллә авыртмый, әллә авыртуны сизмим... -
Күңел күзе
Кеше игелек кылмый табигатькә, Күңел күзен пәрдә каплап бара. -
Бик (дәвамы)
Карт Вернерның төсе уңып беткән күзләре коры булса да, күңеле елый иде. Сәяси уеннар, берәүләрнең гарип акылы, туймас тамагы, минминлеге, нәфесе аркасында кеше язмышларының челпәрәмә килүен аңына сыйдыра алмыйча, нәкъ минем әбием шикелле, кемне гаепләргә белми гаҗиз булуымы?.. -
Бар да яхшы булыр
«Бар да яхшы булыр!» – дип ышану Маяк бит ул кара көннәрдә. -
Бик (дәвамы)
Сезгә кадерле булмаса, менә миңа, аның исән калган бердәнбер баласына – кызына кадерле! «Хәбәрсез югалган» дип, пенсия бирүдән баш тартасыз икән, мине фронтовик баласы дип танудан куркасыз икән – анысы сезнең намуста. Мин бит сездән акча сорамыйм! Мин сездән әтиемнең исемен табуыгызны сорыйм!.. Җан әрнүем калын-калын диварларга гына килеп бәрелә дә, кайтаваз булып, әрнүле өн булып, кире үземнең аяк астына чәчри дә төшә... -
Шигырь эзләп китте
Гомере буе шигырь белән җенләнеп яшәде Фәиз. -
КЫШКЫ БЕР ТӨН (хикәя)
Әйтегез әле, минем Гөлзифам нишли анда, Гөл-зи-фа-а-ам! Күптәннән хат алмадым үзеннән!.. -Бер айлар элек кенә Гөлзифа апа бәби тапты бит! ...Таимҗан абый дәртләнеп барган җиреннән кинәт шып туктады. – Нич-чек... ничек инде... кыз бар... мин бит өч ел... – диде дә, ике кулы белән битен каплап, чемоданы өстенә сыгылып төште. -
Дөньяларым көязләнә, көязләнә, көзләнә...
Дөньяларым көязләнә, көязләнә, көзләнә. Җәй дә китәргә ашыкмый, китмәскә үзсүзләнә. -
Әнкәйнең күңеле киң күкләр сымандыр...
Әнкәйләр җанында никадәр мәрхәмәт. Барысы өчен дә, әнкәем, мең рәхмәт. -
Бик (повестьнең дәвамы)
Документаль фильм Дахау концлагерендагы әсирләрнең коточкыч тормышы турында иде. Французча барса да, андагы вәхшилекне аңлар өчен тел белү бөтенләй таләп ителми икән. Ә менә аңга кабул итү өчен күп, бик күп кирәк иде. Кеше дигән затның шулкадәр кыргый, мәрхәмәтсез, куркыныч җанвардан да җанваррак икәнен минем баш мие болай гына аңларга, бер-бер нәтиҗә чыгарырга әзер түгел иде. -
Еракка китүләр... сагындыра
Мөдәррис Әгъләмовның шигъри таланты Ходайдан бирелгән. -
Сездә ни хәл? Бездә карлар ява...
Кышны каршыларга чыккан җирдән карап калдым киткән көзләремә. -
Очасың, уйныйсың, күбәләк...
Көннәрең узалар уенда, Күбәләк, ниләр бар уеңда? -
Маркиз «А»дан башлый
Уенын-чынын аңлап алган хуҗабикә ихтыярсыз шаян дулкынга кушылды: «Ниһаять, «А»сы кайтты, Хунов кайда?» Баскычтан менүче Гариф абый «Монда, әнисе!» дип җаваплады. -
Ятышып бетмәгән аталма
Кыскасы, «аптека»ны җиңел генә «даруханә»гә әйләндерү мәсьәләнең асылына төшенмәү сыман күзаллана. Чамалыйсыңдыр, тәкъдим ителгән исемегез җисеменә ятышып бетми. -
Бик (повестьның дәвамы)
Моосбургның Шталаг VII А дип тамгаланган төрмә баракларында мин исемсез зат идем. Буйлы-буйлы әсир күлмәгенең аркасына сугылган номердан кала, миндәйләрнең исеме-аты юк иде. -
Рәхмәт яусын сиңа, кадерлем
Соң булса да – уң булсын, ди халык, Рәхмәт яусын сиңа, кадерлем. -
Бик (повестьнең дәвамы)
– Әти-әниеңнәр ничек кабул итә соң моны? – дияргә мәҗбүр булдым. Юкса, беләм инде, бик күп илләрдә балалар һәм ата-аналар арасындагы мөнәсәбәт һич бездәгечә түгел, аларда, безнең татар халкындагыча, һәр адымың өчен хисап тоту да, артык якынлык та юк. Тик барыбер авызымнан иң беренче булып шул сорау очты да чыкты. -
Телдән төшмәүче гыйбрәт
Менә шундый хәлләр, Туфан Абдуллович! Синең теге искерми торган шаккатырлык сөйләгеңне югарыгы мөнбәрләрдән һәмишә тәкрарларга туры килә. -
Бик (повестьнең ахыры)
2006 елдан бирле безнең хактагы документлар сер булудан туктап, аларны ачарга, архивларны кузгалтырга мөмкинлек бирелде. Безне эзләүчеләр генә кирәк. Без бар! Безнең Хәтер әлегә исән! Әлегә... -
Шатлыклар
Һәм китте шуннан! Ике ел дигәндә, бөтен нәрсәбез дә – үзебезгә, ә күршеләрнеке үзләренә әйләнеп кайтты. Иң соңгысы булып, бизәкле тәлинкәбез стенага менеп кунаклады. -
Офыкларга кадәр ерак әле...
...Аланнарым алсу чәчәкләрдә, Ерак әле, ерак шәфәкъларга... -
Тәүбә капкалары ябылганда...
Тәүбә капкалары ябылганда Кабул булмый, диләр, теләкләр; -
Саклыймын йөрәктә
Хисләрнең олысын саклыймын йөрәктә, Рәнҗетмә тик саксыз кагылып. -
Кырым гөлләре
Һәр җирдә тик эзәрлекләде Кырым гөлләренең исләре.