05 (май), 2022
ТР Президенты Рөстәм МИҢНЕХАНОВ, ТР Дәүләт Киңәшчесе Минтимер ШӘЙМИЕВ, ТР Дәүләт Советы Рәисе Фәрит МӨХӘММӘТШИН, Татарстан Язучылар берлеге рәисе Ркаил ЗӘЙДУЛЛА, «Татмедиа» Республика матбугат һәм массакүләм коммуникацияләр агентлыгы җитәкчесе Айдар СӘЛИМГӘРӘЕВ, «ТАТМЕДИА» акционерлык җәмгыятенең генераль директоры Шамил САДЫЙКОВ котлаулары. ........................................................... 3-8
Баш мөхәррир сүзе: Рөстәм ГАЛИУЛЛИН. Рухи ЙӨЗебез. ...........................9
ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘР: Фатих ӘМИРХАН. Чәчәкләр китерегез миңа! Нәсер. .................................................................13
Шәриф КАМАЛ. Курай тавышы. Хикәя. ..........................................................43
Гадел КУТУЙ. Тапшырылмаган хатлар. Повестьтан өзек. .............................55
Әмирхан ЕНИКИ. Кем җырлады? Хикәя. .........................................................63
Мөхәммәт МӘҺДИЕВ. Бәхилләшү. Повестьтан өзек. .....................................92
Аяз ГЫЙЛӘҖЕВ. Йәгез, бер дога! Роман-хатирәдән өзек. ............................98
Нурихан ФӘТТАХ. Тәнкыйтьче. Сатира-юмор. ...............................................101
Марсель ГАЛИЕВ. Хыянәткә – кыямәт. Эссе. ..................................................131
Әхәт ГАФФАР. Карачкылар. Хикәя. ...................................................................142
Фәүзия БӘЙРӘМОВА. Сирень чәчәге. Хикәя. .................................................145
Нәбирә ГЫЙМАТДИНОВА. «Сатлыкҗан». Хикәя. ...........................................158
Айгөл ӘХМӘТГАЛИЕВА. Кайтаваз. Хикәя. .......................................................183
ШИГЪРИЯТ. .....................................................10, 40, 52, 58, 71, 86, 126, 153, 179
ПУБЛИЦИСТИКА: Гаяз ИСХАКЫЙ. Безнең хәлләр. .......................................16
Рәфикъ ЮНЫС. Референдум: халык «әйе» диде. ........................................151
ТАРИХ: Дания ЗАҺИДУЛЛИНА. Калын журнал. ..................................18, 76, 148
ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЬ: Галимҗан ИБРАҺИМОВ. Яңа әсәрләр. .........................37
Хатларда – өлкәннәр сүзе (Хатлар Рәдиф Гаташ архивыннан алынды). ............67
ХӘТЕР: А. Шамов, Г.Бәширов, Г.Кашшаф, Ф.Хөсни, Ә.Еники, Г.Әпсәләмов, З.Нури, А.Расих, Г.Ахунов, И.Юзеев, А.Гыйләҗев, Р.Фәйзуллин хатирәләре. ..........................................103
СӘНГАТЬ: Туфан МИҢНУЛЛИН. «Әлдермештән Әлмәндәр». .....................123
«Казан утлары» минем язмышымда: Вахит ИМАМОВ. 100 еллык әдәбият бакчасы. .........172
Зиннур ХӨСНИЯР. Татар утлары. .....................................................................174
Шаян сәхифә: Зөлфәт ХӘКИМ. Уйлар уйнавы... .............................................187
Печән базары: Камил КӘРИМОВ. Мин дә булдым... Юмористик хикәя. ........189
ЗӨЛФӘТ. Яшәр безнең журналыбыз. ................................................................191
«Казан утлары» архивыннан. ....................................................................48,80,175
-
Пәйгамбәр
Эчемнән ут янып торган чагымда Күрәм: Җибрил була пәйда янымда... -
РЕФЕРЕНДУМ: ХАЛЫК «ӘЙЕ» ДИДЕ
Референдум алды көннәрендә Татарстан язучылары да актив эш алып бардылар. Аларның гомуми җыенында кабул ителгән Татарстан халкына мөрәжәгатьләрендә референдум үткәрүнең төп мәгънәсе ачык чагылдырылган иде. -
КАРАЧКЫЛАР (хикәя)
Ике карачкының бер-берсенә, ниһаять, якынаюын, кочаклашуын тулган ай гына карап торды. Җир уянып килә иде инде. -
100 ЕЛЛЫК ӘДӘБИЯТ БАКЧАСЫ
«Казан утлары» журналы үзенең 100 еллык юбилеен бәйрәм итә. Ул минем өчен дә бәйрәм. Каләмем тутыкмаган, Ходай ярдәменнән ташламаса, газиз журналыбыз битләрендә янә минем дә романнарым дөнья күрер әле. -
ЯШӘР БЕЗНЕҢ ЖУРНАЛЫБЫЗ
Исән безнең кәрван башы, – Яшәр газиз журналыбыз! -
Ничә гасыр ярларына тулып...
Тар үзәнле халык түгел лә без, Болай булу тиеш түгел лә! -
Нигә салкын бүген кояш нуры?
Төче дигән сулар тозлыланган, Әллә кеше, әллә дөнья соң бозылган? -
ЧӘЧӘКЛӘР КИТЕРЕГЕЗ МИҢА!
Ләтыйф төсләр, хуш исләр... Табигатьнең шулардан гүзәл тезеп барлыкка китергән шигъриятен үз алдымда күрергә, хис итәргә телим мин: китерегез миңа чәчәкләр! -
Фронтовик язучылар. Фотоархив.
Фронтовик язучыларыбызның истәлекле фотоларын тәкъдим итәбез. -
Күмелеп калмасын
Дусларымның хәтерен көл басмаса, Гел янармын, күмелеп калмамын. -
ЯҢА ӘСӘРЛӘР*
Казанда үткән яздан бирле тәгълим-тәрбия хакында бик яхшы журнал чыгып килә. Ләкин революциянең фаҗигале вакыйгалары эчендә бик күп гыйльми-әдәби хезмәтләр тиешле дәрәҗәсендә халыкка мәгълүм булмыйча калган кебек, Татар Социал Советлар Җөмһүрияте Мәгариф комиссариатының бу мөһим журналы үзенә лаек булган рәвештә урын алып җитә алмый. -
Өчтән бер
Мин – очучы. Парашютчы кыз ул, Минем ярдәм белән очалды; -
Көзге моңнар
Алтынланган куе әрәмәлек Үзе моңлы, үзе сөйкемле. -
Кырык бердән ашкан эсселектә...
Беренче кат күргән кеше кебек, Туймый карыйм туган илемне. -
КУРАЙ ТАВЫШЫ (хикәя)
Гүя алар бик шәфкатьле, бик матурлар... Тик икесе дә хәлсезләр... Әллә нинди, караңгылы-яктылы бүлмәдә бик әкрен, бик көчкә генә сөйләшәләр, сүзләре аңгарылмый... -
ТАПШЫРЫЛМАГАН ХАТЛАР (повестьтан өзек)
Искәндәр! Тормышыма зур үзгәреш керткән бер вакыйга булу аркасында, бу хат нәкъ 20 көн өзелеп торды. -
Кайгыртам
Безнең көннәр ансат узмадылар, Билләр биртәйделәр кайгыдан... -
АНЫҢ ЯКТЫСЫНДА...
Ничек кенә димик, кай яктан гына килмик, без – татар язучылары – гел шул үзебезнең ияләшенгән «Казан утлары» яктылыгына килеп чыгабыз. -
Мин әле тумаган
Мин әле тумаган, мин әле Үрелеп бакмаган дөньяга. -
НИГЕЗ ТАШЛАРЫН САЛГАНДА
«Совет әдәбияты»ның һәрбер саны, кимчелекләре булуга да карамастан, теткәләнеп беткәнче укыла, кулдан кулга күчә. -
«БЕЗНЕҢ ЮЛ» – «КАЗАН УТЛАРЫ»
Менә безнең хөрмәтле «Казан утлары»быз, бай традицияле җитди журнал буларак, аңа шул төрлелекне идея бердәмлеге нигезендә куәтли һәм чагылдыра алса, ул киләчәктә дә әдәбиятыбызның чын көзгece булып калыр дип ышанасы килә... Бик озын гомер телим мин аңа! -
БӘХИЛЛӘШҮ (повестьтан өзек)
Ипи салу, Ул – ничек? Аңа ниләр кирәк? Кирәк әйбер күп түгел. Иң беренче – эш ярата торган, бай күңелле хатын кирәк. Аннан кала каен утыныннан тиешле эсселек тудыра алырдай уңышлы, игелекле мич кирәк. -
«COBET ӘДӘБИЯТЫ» ЖУРНАЛЫ ТУРЫНДА СОЛДАТ ХАТЛАРЫ
Шушындый эчкерсез, ихлас күңелдән ярату белән язылган солдат хатларын тагын да күбрәк китерергә мөмкин булыр иде. Ләкин китергән кадәресе дә «Совет әдәбияты» журналының безнең сугышчыларыбыз арасында яратып укыла торган бер журнал икәнен, Бөек Ватан сугышы елларында бу журнал фронтларның иң алдынгы сызыкларына барып җитеп, сугышчыларга җан азыгы бирүен, аларны явыз дошманны тизрәк тар-мар итәргә өндәвен, ягъни бөек Җинүебезгә үз өлешен кертүен күрсәтәләр. -
Өч авылдан чыккан өч гали җан
Өч авылдан чыккан өч гали җан Биеклектән карап көтәрләр: Серле йомгак очын, югалтмыйча, Кемнәр кая алып китәрләр... -
СИРЕНЬ ЧӘЧӘГЕ (хикәя)
«Хәтерлисеңме, тeгe cиpeнь чәчәге өзгән кичне?» – дияр, еллар узгач, инде шактый олыгайган ир кеше. «Аһ, мин ул кичне мәңге онытасым юк,– дияр әле һаман сылу, һаман бәхетле хатын. Мин бит ул сирень чәчәген әле һаман саклыйм. Туй күлмәгем белән бергә». -
Өянке
Бәгыренә чабыймчы дип, Казып тамырыма төшсәң – Каберең өстендә үсәм! -
ТӘНКЫЙТЬЧЕ
– Менә сиңа Мыштымбай! – диләр. – Соңгарак калгансың шул: кичәгенәк Фәлән Фәләнечне эшеннән алдылар! – диләр. Һы, әйттеләр яңалык! Аның алыначагы турында мин инде бер атна элек белгән идем. -
ЖУРНАЛ ӨЧЕН, ЖУРНАЛ БЕЛӘН
Без, әдипләр, заман героикасы материаллары белән журналныӊ эчтәлеген тагын да тирәнәйтү, аның тематик колачы белән сәнгатьчә сыйфатын төрле яклап күтәрү өчен тагын да күбрәк тырышырга тиешбез әле. Журнал өчен ешрак hәм яхшырак язган әдип журнал белән бергә тизрәк үсәчәк! -
Җырланачак җырлар турында
Аны әле җырланмаган, Җырланачак хисләр исертте!.. -
Чегән кызы
«Сөйләп бирәм, – ди ул, – язмышыңны – Ни күргәнсең, ниләр көткәнен...» -
ӘДӘБИЯТ МӘЙДАНЫНА ЮЛ АЧУЧЫ
Ләкин, кызганычка каршы, бу вакыйгадан соң унбиш еллар чамасы мин журнал өчен мәхәббәтсез үрдәк баласына әйләндем. Ул минем «Дустым Мансур»ны да, «Язгы авазлар»ны да һәм, гомумән, язган hәр әсәремне тибәрә килде. -
Җилкән
Ярдан һаман ерагайган саен Җиңелрәк икән җилкәнгә! -
Күзләреңне кара димәдем...
Сөям сине нәкъ син көенчә. -
ӘДӘБИ МӘККӘБЕЗ ЯШӘСЕН!
Ә без, Татарстан язучылары һәм башка өлкәләрдән күтәрелә торган әдипләр, журналны сәнгатьнең югары законнарына таянып иҗат ителгән әсәрләребез белән югары кимәлдә тотарга, aңa һәр яктан булышырга сүз бирсәк икән. -
Була сүзләр – тыныч, йомшак сүзләр...
Сөйлә, дустым, мин ишетәм сине, Мин ышанам сөйгән күзләргә. -
ЖУРНАЛЫБЫЗ ТУРЫНДА
Уеннан уймак чыгып, соңрак «Совет әдәбияты» мине моңлы, дәртле, нурлы Казанга – Тукай, Такташ, Сәйдәш Казанына тартты. -
Кешегә нәрсә җитми
Бер җылы сүз – Күңел эретерлек наз җитә! -
Язлар алда
Язлар алда, синең ул язларда Яңгырыйсы җырың бар әле. -
ЖУРНАЛНЫ ТАТАР ЯШӘТӘ
Дөнья безне нык өйрәтте бит. Без яратабыз юанырга һәм бер-беребезне юатырга, хәтта ипләп кенә шомартырга, алдашырга да. Ләкин милләт язмышы бервакытта да шомартуга мохтаҗ түгел һәм безнең алдагы мәсләгебез – еракка китеп карау. -
Россия
Россия, мин – синең тугры улың – Буыннарның яңа дәвамы. -
ЖУРНАЛНЫҢ ҮЗ АРХИВЫН БУЛДЫРЫЙК
Мин үзебезнең «Казан утлары»н күп йөкләр сөйрәүче әнә шул буксирга охшатам. Ул – мәдәниятебезнең күп кырлы һәм күп санлы хаҗәтләрен хәл кадәри канәгатьләндереп бара торган бердәнбер калын нәфис журнал. -
Мәхәббәт
Мәхәббәтнең таңы – гел былбыллы, Мәхәббәтнең төне – гел айлы. -
Без икебез бербөтен
Син минем сыеныр кыям, Ә мин синең бөркетең. -
50 ЕЛ УЗГАЧ
«Казан утлары» мирасы исә – безнең рухи хәзинәбезнең төп өлешләренең берсе. Горурлык хисе уята торган мирас. -
Гафу итмәс тарих
Хаталарны гафу итмәс тарих – Дары исле җилләр елады. -
Ярымай
Минем өмет. Минем сагыш. Каргыш... Югалтылган хакның бер ташы. -
«Әлдермештән Әлмәндәр»
Әдәбиятта һәм сәнгатьтә, кешелек дөньясының нинди генә формаларга кереп яшәвенә карамастан, беркайчан да искерми, актуальлеген югалтмый торган темалар бар. -
Мин дә булдым (хикәя)
Язучы халкы һәр атнаның бишенче уку көнендә, җыелышка дигән булып, әдәби җомгаларга йөрергә күнегеп китте. Бүген тагын җомга. Иске матбугат йортының Г.Тукай исемендәге клубында аяк басар урын юк – шыгрым тулы шул ук тамашачылар, сәхнәдә шул ук язучылар... -
Синең тәрәзәләр күккә карый
Синең тәрәзәләр күккә карый, иркә сабый булып, ярым үпкә белән – күккә... Шыгыр-шыгыр кыргый шәһәр чаганнарын, шул чаганда көздән калган таган барын син белмисең. -
Авылда туй...
Киереп ач урыс капкаларны! Керсен кунак безнең өйгә дә. Авылда туй. Тракторчы егет Сыер савучыга өйләнә. -
Сайлаган юлымнан барыбер ваз кичмәм
Сайлаган юлымнан барыбер ваз кичмәм, атлавы җиңелме, авырмы? -
Бер уч печән
Юлдан олау узды. Шул олаудан Бер уч печән алып иснәдем. -
Картлар
Җиңел чагы туры килмәгәнгә, онытылмаган әле авыр чаклар. -
Ул чакта
Алда нинди олы бәхет булган, Кем уйлаган аны ул чакта, Яңакларны куеп яңакларга. Сөйләшербез диеп шул хакта. -
Малай чакны искә төшергәндә
Өзелдең безне бәйләгән Син, мәхәббәт зынҗырым, Беренче садә шигырем, Минем беренче җырым... -
Татар утлары
Милләт нигезендә һәрчак берничә асыл таш була. “Казан утлары” журналы шуларның берсе дип исәплим. Хәер, аны журнал дип атасыйсы да килми, һәр саны затлы Китап аның! -
Юл
Юллар чуалган чорларда, Чуалып зиһен, акыл да, Хыялый булып, саташып Җирдәге җәннәт хакында, Безнең юл, менә безнең юл! -
Җиргә нигә килгәнемне белдем
Җиргә нигә килгәнемне белдем – Күзләреңә бары бер бактым. Сөю – эзләп килгән, сине эзләп,– Яшәү серен ачтым, – Яраттым. -
Әнкәмә
Пар кулыңа пар чиләгең асып, Син чыгасың, әнкәй, коега. -
Аерылу юк
Аерылу юк сөйгән йөрәкләргә, Без кавыша алмас ара юк...