Мәдинәгә медаль бирәләр (дәвамы)

(Әсәрне башыннан МОНДА басып укыгыз)

«Кайттыңмы?»

Сугыш башланды дигән хәбәр бар халыкның йөрәгенә кара кайгы
булып укмашты, Рәхимәгә бу икеләтә авыр иде: хәрби өйрәнүләргә дип озатып калган Шәйхидән бернинди хәбәр юк. Бертуган абыйсы Хафиз военкоматка барып белешеп тә кайтты (аның үзен дә сугышка алдылар), Шәйхи салам арасында югалган энә кебек юкка чыкты. Имеш-мимешләр йөрде йөрүен. Янәсе аларны туп-туры Брестка озатканнар, юлда фашист самолётлары аларның поездын бомбага тоткан икән... Имеш, Брестның үзенә үк барып җиткәннәр, дошман белән орышка беренче булып кергәннәр
икән... «Икән»нең койрыгы җилкән түгел, җил белән булса да, Рәхимәгә иреннән бернинди хат-хәбәр килмәде. Эскерттәге энәдәй югалды Шәйхи. «Һәлак булды» дигән кара тамга алу коточкыч авыр кайгы, әмма «хәбәрсез югалды» дигән сүз аз гына булса да өметкә урын калдыра иде. Көтте Рәхимә. Хәбәр көтте. Һич югы, «үлгән» яки «аяк-кулсыз, гарипләнеп кайткан» дигән хәбәргә дә әзер иде ул.

Сугыш тәмамлангач та көтте. Инде ике кызы да үсеп җитте, балаларга аң керә башлады, алар да бик көтте. Өметсез шайтан
гына була ди шул... Сугыш тәмамланып, дөньялар бераз тынычлана төшкәч тә, «хәбәрсез югалган»нар кайтып күренә башлады. Үз авылларында да бар иде мондый очраклар, күрше-тирә авыллардан да матур хәбәрләр килде. Һәм аларның
һәрберсе сүрелә башлаган өмет учагын янә дөрләтеп җибәрә иде:
– Бәлки, безнеке дә?.. Бәлки, ул да шулай бер көнне?..
Рәхимәгә Шәйхие нишләптер төнлә кайтып керер кебек тоела иде.
Кайтып керер дә сак кына капкага шакыр... Юк ла инде, нишләп алай шакып, гаиләсен куркытып торсын! Арттан, бәрәңге бакчасы ягыннан гына килеп керсә дә була лабаса. Олы юл шул якта бит. Аның кайтканын иң беренче тупыл башында утырган козгын хәбәр итәр шикелле тоелды. Төнне уятырга куркып, акрын гына Рәхимә ишетелерлек итеп кенә коркылдап куяр ул Ходай кошы.
...Өмет тулы еллар уфалла тәгәрмәчедәй алга тәгәри торды.

***

Менә Бөек Җиңүнең чираттагы юбилеен бәйрәм итәргә җыеналар.
Сугышта һәлак булучыларның гаиләләренә бүләкләр тапшырачаклар, мәктәп балалары концерт куячак икән. Артистлар, бәлки, Дөбъязның үзеннән үк килер дип тә сөйләшәләр. Кызларның икесенең дә бәйрәмгә барасы килә, тик кеше арасына чыкканда кия торган күлмәкләре берәү генә буганлыктан, Мәдинәсе барыр инде, анысы олырак бит.
Кемдер әллә шаяртып, әллә чынлап: «Быел «хәбәрсез югалган»нарга да медаль бирәчәкләр икән!» – дигән хәбәр тараткан. Имеш, аларның кайтып керүләре бар: кайткач, медальләре өйдә көтеп торгач, күңелле булыр үзләренә. Халык төрлесен сөйли. Нәфи хатыны Гөлчирә: «Андыйларга
кәҗә мидәле өләшәләр икән!» – дигән хәбәр чәчкән. Юри, үч итеп әйтәдер. Сугыштан кайтуга, Нәфи аны аерып җибәреп, икенче хатынга өйләнде. Чөнки тегесе ирем кайтканчы үз әниләремдә яшим дип, карт каенанасын калдырып чыгып киткән булган. Барып алмады Нәфие, ялгызы утырып калды шунда. «Суслонгерга килмәдең, Шәйхи хатыны Рәхимә килде!» – дип, сугыштан ук ачулы хат язган булган. Рәхимәгә шуннан бирле үчле Гөлчирә – бар гаепне аннан күреп яши. Ни хәл итмәк кирәк, һәр бәндәнең
ни уйлавы, күңел түрендә нинди таш йөртүе үз ихтыярында... Нәфинең күрше авыл хатынына йортка керүе яхшы булды үзе, монда күз көеге булып йөрмәс ичмасам.
Кайткан шәпкә килде ул Рәхимә янына. Туры өенә аяк басарга шүрләдеме, уңайсызланды-оялдымы – анысы мәгълүм түгел, Нәфи фермадан эштән кайтканда, каршысына чыкты. Исенә төшкән – күзләрен томырайтып басып тора. Рәхимә көне буе фермада эт булып арыган, сөйләшеп торырга бер дә вакыты юк иде. Ни дисәң дә, Шәйхи белән бергә булдылар бит, бәлки,
нинди дә булса хәбәр әйтер, дип өметләнде. Сүзне үзе башламады, Нәфинең авыз ачканын көтте. Шулай тагын бер-ике минут дәшмичә басып торса, кузгалып китәсе иде. Ниһаять, тегенең теле ачылды.
– Ходай мине синең өчен исән калдырды, Рәхимә.
Әлеге сүзләр Рәхимәнең кытыгына тиде, ул пырхылдап көлеп җибәрде, арыганлыгы да онытылып торган кебек булды хәтта.
– Ие, чынлап менә! Ышанмыйсың инде син...
– Ходай андый карарга килгән булса, сине түгел, Шәйхине исән-сау
кайтарган булыр иде. Бар, кит, торма монда каршымда күз көеге булып!
– Әйдә, мин сиңа бер пот он китерәм, Рәхимә! Мин сине әле дә
төшләремдә күрәм. Кире какма мине!
Рәхимә кеткелдәп көлеп куйды:
– Нәрсә, кияүгә чакырасың мәллә?
– Соң, нигә кияүгә, ди әле... Бүген төнлә киләм, арт капкаңны ачык
калдыр...
Бу оятсыз адәмгә отыры ачуы килсә дә, көне буе фермада сыер савып, шуның өстенә атлар карап, җеп өзәрлек хәле калмаса да, хатынның горурлыгы, төртмәле теле үз эшен эшләде:
– Төнлә азапланып килеп йөрмә инде син. Менә бит салам чүмәләсе! – диде ул бик җитди тавыш белән.
Нәфи җанланып китте:
– Кеше йөрми монда бу вакытта, ие бит...
Рәхимәнең әлеге сүзләре Нәфинең канын кыздырып җибәрде, Рәхимә сүзләрендәге мыскыллы төсмерләрне сизәрлек башы юк иде аның. Зур җиңүгә ирешәсен тәгаен белгән батыр кебек хатынга таба китте, инде якын ук килеп җитәм дигәндә, Рәхимә, бер адым кырыйга атлады да, бар булган көченә айканып, яңагына тондырды. Көтелмәгән мондый һөҗүмнән ир кисәге, чайкалып китеп, җыелып торган сыер тизәгенә килеп төште.
Рәхимә җил-җил атлап, өенә таба элдерде. Беркавым барды да инде аягына торып басып, чалбарындагы пычрагын кагарга керешкән Нәфигә ачулы тавыш белән: 

– Нигә дип Гәүһәрне өеңнән куып чыгардың!? Ул син дип... ул абый
дип... – Хатын кайнар күз яшьләренә буылды.
Нәфи кычкырып диярлек:
– Теле озынга күрә! – диде һәм алпан-тилпән фермага таба юнәлде.
...Өенә кайтып кергәндә, Рәхимәне «Шәйхие» көтеп тора иде. Шәүлә кебек каяндыр лапас ягыннан чыкты да Рәхимәгә өй ишеген ачарга булышты. Үзе кереп тормады. «Кайттыңмы?» – дип кенә пышылдый алды Рәхимә. Ул арада Шәйхи шәүләсе каядыр эреп юкка да чыкты...

(Дәвамы бар)

"КУ" 05, 2021

Фото: pixabay