Дегустатор булам! (хикәя)

Ел да бер балык башы дигәндәй, быел да мәктәптә «Үскәч мин кем булам?»

дигән кичә оештырырга булганнар. Гадәттә, бу чараны зурлап үткәрәләр: үзеңнең

булачак һөнәрең турында презентация ясарга, шул рәвешле киенергә, өстенлекләре

турында сөйләп, мәктәп халкын ышандырырга тиешсең. Бу елда да чарада дистәдән артык укучы катнашырга теләк белдергән. Җырчы булам дигәне матур күлмәкләр

белән причёска ясап килгән, укытучы булам дигәне дәфтәр-китаплар тоткан, рәссам

булачагы попугай кебек төрле төстәге шарф ураган. Ниләр генә кыланмыйлар инде.

Чарада катнашучылар, дәресләргә кереп тормыйча, репетиция ясаячакларын

белүгә, Шәмси дә «мин дә катнашырга телим!» дип аваз салды. Катнаштырсалар

яхшы булачак: барыбер дәресләрнең яртысы әзерләнмәгән, икеле алганчы, теленә

булса да салынып чыгар.

Класс җитәкчесенең «син әзерләнмәдең бит?» диюенә каршы ул:

– Мин бик тә катнашырга телим, минем һөнәр өчен махсус киенү кирәкми, шул

килеш тә бара, – дип әйтеп ташлады.

– Шәмси, син әзерлексез килеш бөтен бәйрәм чарасын боза аласың, кызлар-

егетләр бер ай алдан әзерләнә башладылар бит, башка вакытта катнашырсың, –

дигәч тә, җиңел генә күнмәде.

– Юк, Рушания Габдулловна, мин әзерләндем, чынлап!

– Йә, кем булырга җыенасың соң инде син?

– Ы-ы-ы... дегустатор! – дип, кичә генә телевизордан ишеткән яңа сүзне әйтеп

ташлады.

– Анысы ни дигән һөнәр инде тагы, юк-юк, шаярып, монда кичәнең ямен алма әле.

Әле ике ел элек кенә «мин ди-джей булам» дип утыра идең, узган ел депутат булам

дидең, «д» хәрефенә башланган һөнәрләрне генә сайлыйсың ахры син... Икенче

елга, бәлки, әле диктор, йә булмаса драматург булам, диярсең... Син уйлана тор,

ләкин бу елгы чарага кермә, күреп торам, син әзерлексез килгәнсең. Чарага күрше

мәктәп укытучылары һәм район газетасыннан яшь корреспондент да чакырылган,

бөтен эшне бозып куярсың тагы.

– Рушания Габдулловна, дегустатор, дигәч, дегустатор булам. Дегустатор эшне

бозмый, киресенчә, барысы да уңышлы булсын өчен, алдан иснәнә торган һөнәр

ул. Ни кызыгы бар инде ул мин укытучы, мин җырчы, мин артист булам, диюләрнең.

Ә монда – яңа һөнәр! Аннары безнең кушамат та дегустаторларныкы кебек бит –

пәрәмәч. Бабайның ис-тәм тоюы көчле булганга, авылның икенче башындагы Галимә

апасына иртәнге алтыда ук бара, яңа пешкән унбер пәрәмәчне бер утыруда ук бәрә,

шуннан бу сүз тарала да, «пәрәмәч» дип кушамат тагалар безгә. Безнең геннарда

бугай ул дегустаторлык сәләте: әти заварканы иснәп карый да кайсы көнне сәгать

ничәдә ясалганын әйтеп бирә; бабай шулпаны бер кашык кына каба да ничә кашык

тоз салганын чамалый; энекәш шоколадларның кайчан чыкканын әпридиләт итә

ала. Ә мин... мин боларның барысын да үзем генә дә эшли алам. Әнидә генә андый

сәләт юк, хәер, хатын-кызларга кирәкми лә ул, алар болай да артык иснәнеп йөриләр.

– Ярый, Шәмси. Тик кичәне бозсаң, кара аны, мәктәпнең кара тактасына

фотографияңне ел буена элеп куячакбыз! Ояты үзеңә булыр! – дип ризалашты

килешүдән гайре чарасы калмаган укытучы.

Кичә башланды. Мәктәпнең алдынгы укучысы Айдар, чыгып, үзенең галим

булачагы турында сөйләде. Аңа бүген махсус киенеп торасы да юк – болай да көн

саен күзлектән, ел буена кәчтүм-чалбардан, галстуктан, кулларына сәгать тагып йөри.

Җирән чәчле сипкелле Ләйсән, чыгып, җырчы булырга хыялланам, диде. Үзенең

кәкре аякларын сизми микәнни, кем инде моны сәхнәгә чыгарсын дип уйлады Шәмси.

Гөлназ исә китапханәче булам, дип гәп сатты. Динара кибетче булачагын

җиткерде.

Чират Шәмсигә дә җитте. Ул инде нәрсә сөйләргә җыенганын да оныта язган иде.

– Дегустатор булам мин. Кем икәнен беләсезме аның? Ис һәм тәмнәрне аеручы

гына түгел, ә истә калдыручы да. Җиңел һөнәр дип уйлый күрмәгез. Әлеге сәләткә

дөньядагы кешеләрнең нибары унбиш проценты гына ия икән. Менә күз алдыгызга

китерегез: үсәм дә шикалат фабрикасына дегустатор булып урнашам, берсен ашыйм,

икенчесен, өченчесен... әкәмәт булачак инде. Шикалаттан туйгач, сыра заводына

(директорның акайган күзләрен күрүгә), о-ой, юк, сыраныкына түгел, сырныкына китәм. Аларны ашап туйгач – башкасына. Әти әйтмешли, капчык күтәрми торган

эш сайларга кирәк, әле, шуның өстенә, тамак та туеп кайта торган булса, бөтенләй

дә яхшы.

Матур гына итеп сөйләгәндә, Шәмсине теге редакциядән килгән кеше туктатты:

– Чыгышың бик тәэсирләндерде. Шулай да әлеге һөнәрне син тамак ягын

кайгыртып кына сайламакчымы? Әллә тагы үзенчәлекләре, башка файдалы яклары

да бармы?

– Әлбәттә, ашау ягы белән генә түгел... Мин үземнең мондый сәләтемне

кечкенәдән тоеп киләм. Мәктәптәге аш кичә үк әзерләнгән булса, шунда ук

пешерүчеләрне шелтәлим. Алар миңа, күзләрен шарландырып, «каян беләсең?»,

диләр. Класста кинәт һава «бозылса», кемнән чыкканын да беләм... «Шанель»

сибенеп йөрүче Рәшидә Исхаковнаның, өеннән чыгып, мәктәпкә килеренә ничә

метр калганына кадәр чамалыйм... Классташ егетләрнең тәнәфестә тәмәке көйрәтеп

керүләрен дә сизәм мин. Борын шәп минем, коеп куйган дегустатор инде! Аннары

дегустатор булыр өчен ЕГЭ ише әйберләр белән дә азапланасы юк, математиканы

ник шунда берлегә бирмисең! Шәп бит... Күп инде аның үзенчәлекләре... – дип тезде

генә Шәмси. Алгы рәттә утыручы мәктәп җитәкчелегенең йөзләре бер каралды, бер

агарды. Чара өчен җаваплы булган Рушания Габдулловнага директор каш астыннан

карады да чыгып ук китте. Чара тәмамлану белән, укучылар таралышты. Укытучылар

исә мәктәп кунакларын сыйларга дип табын әзерләнгән завуч бүлмәсенә чаптылар.

Ике көннән район газетасының беренче битендә үк «Әшнәк мәктәбеннән ТРның

атказанган дегустаторы чыкмагае» дигән мәкалә басылды.

Алинә Бикмуллина

"КУ" 9, 2018

Фото: pixabay