№5 (май),2017

Ф.Тарханованың иҗаты әле моның белән генә чикләнми. Ул – профессиональ тәрҗемәче һәм публицист та, байтак китаплар мөхәррире дә. Төрле телләрдән (рус, украин, казакъ, авар, балкар, азәрбайҗан, үзбәк, фарсы телләреннән) тәрҗемә иткән шигырьләре, повесть, хикәяләре, романнары укучыларда шулай ук зур кызыксыну уятты.

Гомерем тирәге! Синме бу? – Тыңла алайса зарым.

Тукайның мондый көчкә ия булуын, бәлки, шул рәвешле аңлату дөрес булыр. Сәбәп аның шигырьләренең теле гаять гади, ягъни ана телен бөтен нечкәлекләре белән белмәгән, чит илләрдә, чит мохиттә туган кешеләр дә җиңел аңлый алырлык дәрәҗәдә садә булуында, әсәрләрендә күтәрелгән мәсьәләләрнең халык әкиятләреннән башлап, иҗтимагый һәм милли проблемаларга кадәр киңәеп китүендә.

Мөселман дөньясы уразада. "Айларның иң зуры – Рамазан, көннәрнең иң зуры – Җомга", – дигән пәйгамбәребез Мөхәммәд (c.г.в.).

Күгем минем тоташ болыт иде, Томаланган иде күңелем.

Татар шәкертләре вә мөгаллимнәре хәятында (тормышында) яз көннәрендә казакъ далаларына барып балалар укыту вә шуннан кыш көнендә мәдрәсәдә укырлык «хосуль» (керем, акча) җыеп кайту аерым бер дәвер тәшкил итә.

Донбасста татар телендә чыга торган «Пролетар» гәзите системный рәвештә әдәбият сәхифәләре урнаштырып, шахтёрлар арасыннан дистәләрчә яңа каләмнәрне матбугатка чыгарды.

Тирә-якта ни кычыткан, ни алабута калмаган. Барысын да ашап бетергәннәр. И ул елларда... Үзәккә үтте ачлык. Әнинең: «Һай балалар, балалар... Сезгә нәрсә ашатыйм инде мин», – дип, безне кочаклап елаганы хәтердә...

Заһирә иртә белән көтү куганда Фәсхетдинов Гыймадетдиннең ачык тәрәзәсе аша мичтән чыгарган икмәкләрен күрә. Ач кешенең, икмәкне күргәч, күзе яна, аңы болгана. Өендәге ач балалары тавышын ишеткән кебек була. Үзе дә сизмәстән, тәрәзә аша үрелеп, бер ипине алъяпкыч астына тыга...

Дәү әнкәй кәнәфидән егылып төшкән, күзлеге, китабы идәндә ята, үзе күзен йомган, сүзсез. Без, бу хәлне күреп, зур өйдә тегеп утыручы әткәй белән туган абыйга һәм әнкәйләргә әйттек. Алар: – Әни, әни, ни булды?! – дип эндәшсәләр дә, җавап бирмәде...

Тукай – күпкырлы талант. Ул туган як табигатенә гашыйк, җир йөзендә яшәүче һәркемнең ирекле, азат булуын тели.

Күп көч куеп музейларда тупланган материаллар белән республика мәктәпләрендә укучы һәр баланы таныштырырга кирәк. Урта һәм югары һөнәри уку йортлары студентларына да бу музейларны карау бик файдалы булыр иде.

Татар музыкасы качып-посып яшәгән, яшерен почмакларда сакланып килгән музыка ул. 1905-1906 елларда яшьләр тарафыннан сирәк-сирәк кенә ясала торган театр-кичәләрдә татарның иң борын заманнан килгән моңнарын уйный башлаганнар.

Врачларның күбесе шушы хәлгә җитеп таушалган йөрәкне ремонтлап булуга ышанмыйлар иде. Бары тик бер генә нәрсә бәхәссез – озакламый Газраилнең килеп ишек шакуы... Кулдан килгән кадәр гаиләгә мәшәкать калдырмаска тырышырга кирәк. Ә колагыма кемдер пышылдап белгертеп тора: «Өзмә өметеңне! Өзмә!»

Йөрәге тибүдән туктагач, кеше үлә. Сигез сәгатькә якын минем йөрәгем тибүдән туктап торган. Димәк, сигез сәгатькә якын мин үлем кочагында булганмын.

Профессор! Әйтче, остазым, Кузгалдың да янды күзең, Һәм, Нигә үз артыңнан кыстадың? – Киттек бергә дөя эзеннән...

Җил дә һаман тынган килеш – Төн китмәс тә таң атмас.

Мин төсен югалткан күрәндәй, нишлим соң? – Баш җуеп көзләргә керәмен. Сап-сары миләшләр... Кып-кызыл өрәңге...

Татлы төшем бүлдереп Уятты мине бу төн.

– Син соң әллә тилеме? Еллар үтте, ул инде Кемнәрнеңдер килене. Хатын инде кемгәдер...

Кадалып китсен эшләр! Кешене кеше итә тик Вак-төяк сөенечләр.

Керләнеп каткан илне Җилләтеп алыйм әле.