1 (гыйнвар), 2021
Бу санда
БАШ МӨХӘРРИР СҮЗЕ
Рөстәм ГАЛИУЛЛИН. Яңа елда яңа ниятләр.............................................................3
ШИГЪРИЯТ ҺӘМ ЧӘЧМӘ ӘСӘРЛӘ
Илсөяр ИКСАНОВА. Юл булдымы – учак кабынган... Шигырьләр. ..........................4
Рабит БАТУЛЛА. Мур кырылышы. Кинороман. .........................................................9
Фирүзә ҖАМАЛЕТДИНОВА. «Илем» дияр өчен ил кирәк... Шигырьләр. .................74
Равилә ШӘЙДУЛЛИНА-МУРАТ. Карт шомырт хатирәсе. Роман. .............................79
Галия ГАЙНЕТДИНОВА. Яшим җирдә сөеп бу тормышны. Шигырьләр. ...............116
Рафис КОРБАН. Каргыш. Повесть. ...........................................................................119
КАРДӘШ ХАЛЫКЛАР ӘДӘБИЯТЫННАН
Юрий СЕМЕНДЕР. Әҗәткә дип бирелми вакыт...
Шигырьләр. (Р.Зәйдулланың кереш сүзе белән)......................................................149
ЕРАКТАГЫ УТЛАР
Айдар ЗӘКИЕВ. Тегермән. Хикәя............................................................................ 152
Руслан СӨЛӘЙМАНОВ. Айдар илендә ниләр бар? ...............................................163
ӘДӘБИ МИРАС
Борһан ШАҺИДИ. Ефәк хисләр. Шигырьләр. (Г.Рәхимнең кереш сүзе белән).......167
Әхәт ГАФФАР. Чигенмәс елга. Фаҗигаи поэма. ......................................................169
ГАЗИЗ ТАВЫШЛАР
Нәсим АКМАЛ. «Киләчәккә хатлар» килә тора.
(Һади Такташның тууына 120 ел).......................................................................172
Нәсим АКМАЛ. Җидегән чишмәләрнең серен ачкан әдип.
(Гомәр Бәшировның тууына 120 ел). ..................................................................173
ӘДӘБИ ТӘНКЫЙТЬ
Зиннур МАНСУРОВ. Өзгәләнгән күңел иҗтиһаты. .............................................174
ЗАМАНДАШЫБЫЗ
Ландыш НӘСЫЙХОВА. Шигырьләрне җиргә язам... ...........................................186
«Казан утлары» архивыннан. ...............................................................................185
Иҗтимагый-мәдәни тормышыбыздан....................................................................190
-
Карт шомырт хатирәсе (дәвамы)
Бу кечкенә генә, җыйнак кына өйдә шулкадәр рәхәт иде. Киемнәрен киптереп, тамакларын туйдырып, чәйләр эчеп җылынып алганнан соң, кичкә таба гына юлга чыктылар. Инде караңгы төшеп килгәндә, йөзгә бәреп яуган яңгыр астында тагын билгесезлеккә таба атладылар. -
Ымсыну
Яңа ел таңы. Сызыла күңел. Тәрәзәләргә кыш бизәк сара. -
Күп нокталар килә куясым
Үҗәтлегем ташка кадак какты, Тәвәккәллек булды юлдашым. -
Яңа елда яңа ниятләр
Яңа елда күңелегезнең имин булуын, ак ышанычлы һәм якты өметле теләкләрегезнең чынга ашуын телим! -
Миңа рәхәт
Миңа рәхәт, күмеләмен Дөньяның ак яменә. -
Яңа ел көткәндә
Барыбер көтә җан бер фәрман Аллаһтан, Бер яшәп, мең төрле гыйбрәтләр алмактан... -
Шагыйрь хакы
...Шагыйрьлегең риясызлык белән, Сабый җаның белән үлчәнә. -
Тегермән
– Артык борчылмагыз, абзый! Тегермән бикле, ачкычы үзегездә. Беркем дә керә алмаячак. Бурычны түләсәләр, янә эшли башлаячак, – дип, үз эшен җиренә җиткереп башкаруына бик тә канәгать булып, тәрәзәләре карайтылган «Волга»га кереп утырды егет. -
Шомырт ботагыннан җәя бөктем...
Үкенергә хәзер бик соң бугай, Яшьлегемне озаттым мин шулай. -
Әни хаты
Әни кулы! Тигез-тыгыз юллар. Яза иде әни сул кулдан. -
Тегермән (дәвамы)
Ул капкасын ачып кереп, күтәрмә астына яшерелгән, җирдә ятудан тутыга башлаган ачкычын алып, йозакка кагылуга йорт ишеге үзе ачылып китте. Аны каерып ачканнар. -
Мур кырылышы
Руи сукмак буйлап, ашыгып, аска төшеп китте. Беатриса ике учы белән йөзен каплап, аланда калды. Ул озак елады. Соңыннан ниндидер карарга килеп, күз яшьләрен сөртте, тирән сулыш алды да сукмак буйлап кайтыр юлга чыкты. -
Мур кырылышы (дәвамы)
Кардиналлар, һәркайсыгызның нинди хисапка сарай салдырганын да, яшерен эшләрегезне дә мин беләм, исемнәрегезне атамыйча гына, әйтәмен ки: еллар буе казнадан алган акчаларны, ике ай эчендә казнага кире кайтарырга. Христосыбызның бер ябынчасыннан башка һичнәрсәсе булмаган! -
Мур кырылышы (дәвамы)
– Әгәр дә Бонифаций исән калса, куркыныч түгел. Мин – Бөек Инквизитор, дисә, аны акылдан язган дип, тотып яндырачаклар. Төкер башына. Аны төрмәдән качкан Педро Бургос дип, кулга алачаклар, аутодафедә аның башы бетәчәк. -
Тормыш
Ниләрдер алынган, Ниләрдер куелган. Һәммәсе бердәнбер Күңелгә җыелган. -
Мур кырылышы (дәвамы)
– Димәк, тәхеттә син түгел, сиңа охшаш җинаятьче утыра. Ул Бонифаций исеменнән фәрманнар яза. Салымнарны тагын да арттыра. Рәхимсез рәвештә гаепсезләрне утка ташлаттыра. Халык арасында имеш-мимеш йөри. Бонифаций гаделлек өчен көрәш башлады да, үзе рәхимсез түрәгә әверелде, имеш, син башың белән аттан егылып, шулай кинәт үзгәргәнсең, диделәр. Димәк, минем карында шул кабахәтнең токымы ята. Үтерәм мин аны тууга ук. -
Мур кырылышы (дәвамы)
Олонсо аңлады, ул бәндәләрнең күңеленә шом өстәде, икеләнү уятты. Бәндәләр икегә аерылды, аларның яртысы тоткынны яклый, канга сусаган икенче яртысы юлбасар Педрога үлем тели иде. -
Ай-һай, бишек тирбәлә
Ай-һай, бишек тирбәлә, Дөнья гел шул тирәдә. -
Айдар илендә ниләр бар?
Башкортстан җиренең Бүздәк ягы әдәбиятыбызга күп кенә талантлы каләм ияләрен бирде. Фәрит Габдрәхимов, Хәким Гыйләҗев, Фәния Чанышева, Альберт Котыев... ХХI гасырның башында бу исемлеккә Айдар Зәкиев исемле яшь язучы да килеп кушылды. Кем ул? Нинди әсәрләр иҗат итә? Ничек яза? -
Мур кырылышы (дәвамы)
– Карале, гүзәл, бай җирдә яши бу татарлар. Болгар – искиткеч шәһәр. Аңа кызыкмаган патшалар юктыр! – Кызыгалар икән, аны барыбер басачаклар. -
Мур кырылышы (дәвамы)
– Хәбәр сал! Бөтен даругалар, барча илчәләр, барча төмәннәр гаскәр белән тиз арада биредә туплансын! Без җиһад өчен, дин сафлыгы өчен яуга чыгабыз! – Башы өсте, йөзем түбән, – дип, Күгелташ чыгып китте. -
Шигырьләрне җиргә язам...
Шигырьләрне бит мин җиргә язам, Сездән бары шунда аермам. Үзем корган һәр йорт – яңа куплет, Яңа урам – яңа поэмам!.. -
Иске Бистә. Хатирәләр
Күз алдында нәкъ шул көе! Без авылдан киләбез дә, – шәһәр шушы инде безгә! -
Карт шомырт хатирәсе (дәвамы)
«Нәфисә турында артык сүз язмагыз, бөтенләй сорашмасагыз, арурак булыр...» дип язганнар. Димәк, нәрсәдер булган. «Баласы да бар, исән генә Ташкенда яши» дигән хәбәргә дә сөенәм инде. Ул Солтангәрәй беләндер, чөнки «Солтангәрәй дә авылда тормый» дип язалар. -
Чигенмәс елга
Кош баласы ботак тапмый, Туган иле булмагач; Сандугачның көе ни ул Моңы җанга тулмагач?! -
Сәях дәрвиш...
Мин бу җирнең сәях бер юлчысы, Мин бу җирнең самим бер кызы. -
Балачакны сагыну
Сандыгымның төпләренә салдым, – Балачакны күлмәк белә кебек. Чыршы исе аңкый сыман аннан, Һәм мандарин исе килә кебек. -
Мур кырылышы (дәвамы)
«Ни өчен ул елап утыра соң әле? Күпме җаннарны кыйган сугышчы Тимер, берсеннән-берсе вәхширәк вакыйгаларны үз күзе белән күргән Тимер менә хәзер җебеп утыра. -
Мур кырылышы (дәвамы)
– Мин вәгъдәмне үтәдем, ике ир туганымның җаны бәрабәренә мин сезләрнең хатыны булырга ризалык бирдем. Мин сезләрнең никахлы хатыны. Хатын вазифаларын һич тайчанмый үтәрмен. Әмма вакыт кирәк, вакыт, күнегергә, бу мохиткә ияләнергә. -
...кирәк
«Халкым» дияр өчен халык кирәк, «Илем» дияр өчен ил кирәк. -
Син бел, улым...
Туган илең синең, улым, әнкәң яшәгән җирдә. -
Юлың кая?
– Үз тавышымны эзлим. Килә җирдә Үз тавышым белән Каласым. -
Карт шомырт хатирәсе (дәвамы)
Хәлфә кызны күмәргә рөхсәт сорарга да бармады. Тере килеш газапланып пешеп үлгән сабыйны куенына кысып, җиргә тезләнеп, яраланган җанвар кебек кычкырды Габдрахман: – Аллаһының ачы каһәре төшсен безләрне бу хәлгә төшергән адәмнәргә! Йа Раббым, ни гаебе бар бу сабыйның, ни гаебе бар?! – дип, гаҗизләнеп, җиргә ятып үкседе. -
Үтеп бара җәем
Шуны шәйләп алдым яңа гына: Мин бит гомер җебенең дә инде Августында яшимен икән. -
Чайкама ла башны, аргамагым...
Әҗәткә дип бирелми шул вакыт, Бер төшерсәң кулдан тезгенне. -
Карт шомырт хатирәсе (дәвамы)
Габдрахманнар гаиләсенең газапланып, катып-өшеп, ачлыкка интегеп, күпме үлем-җитем күреп, газиздән-газиз кызлары Әминәне югалтып, чак кына акылдан язмыйча, илгә кайтып килешләре. -
Йолдыз ул, диярмен...
Яшәдем. Яшьнәдем, чикмәдем һич иза, Йолдыз ул, диярмен, яусын кар – мин риза! -
Ефәк юлы
Юл – тормышның башы, яшәешнең, Юл булдымы – учак кабынган. Бөек Ефәк Юлы. -
Карт шомырт хатирәсе (дәвамы)
Оныгыңның өйләнгәнен күр инде син! Тизрәк кайтсыннар иде инде. Себердә туган Әминәгә дә ун яшь тулгандыр. -
Түмгәк бар...
Баксаң-күрсәң, һәрбер чорда Түмгәк бар... Абындыра. Ә үткән бит (ул безнеке!) Барыбер сагындыра. -
Тамчы яшь
Иярдем хыялга, шул мәлдә нәрсәдер Пешерде яңакны. -
1391 елны хәтерләп
Ләкин аксак үткен телле: – Юк, – ди, – башка чарам, Кача алмам, яу кырында Мин җиңәргә барам. -
Яшим сөеп...
Үзем эзләп тапкан матурлыкның Нурын тирә-юньгә таратам. -
Карт шомырт хатирәсе (дәвамы)
Зөһрәнең күзләреннән яшь ага, әрнүле дә, шатлыклы да күз яшьләре. Унбер ел буе көттеләр бу көнне. Үзәкләре өзелеп, Алансуны, әти-әниләрен, берүзе аерылып калган унбиш яшьлек кыз бала Нәфисәне сагынып яшәделәр. -
Тукай янында
Күпме шагыйрь җаны кирәк Бу дөньяны агартырга?!. -
Карт шомырт хатирәсе (дәвамы)
«Камил бәгърем, үзеңнең егерме биш яшьлек гомереңдә нәрсә генә күрдең соң син?! Ун елын Себердә газап чиктең, бары бер ел иректә яшәп калдың. Бер ел бәхетле гомер!..." -
Яшьлекне сагыну
Көймә килә Идел суын ярып, Ә көймәдә – ике бәхетле. Шулчак күңел никтер сагынып куйды Синең белән үткән яшьлекне. -
Карт шомырт хатирәсе (дәвамы)
Нәфисә сүзгә кушылмыйча гына, үз уйларына батып утыруында булды. Әйтерсең, сүз аның язмышы, тиздән үзенең ир хатыны булачагы, бу өстәл артында утыручы кәттә ир белән авызы тулы алтын тешләрен балкытып елмаеп утыручы юантык хатын Нәфисәнең каената-каенанасы булачак кешеләр түгел, бу сөйләшү Нәфисә өчен ниндидер бөтенләй дә ят хатын хакында бара. -
Карт шомырт хатирәсе (дәвамы)
Ә ятим Сәетнең ураза тотканын белгән укытучылар, малайның көчләп авызын ачтырып, су салдылар. Әнисе беркайчан ул эшне эшләмәде. Елап бер читтә басып торган ятим малайның янына килеп, бер сүз дә әйтмичә, башыннан сыйпап узды. -
Бәхеткә – юл
Мең газап аркылы чыгасы. Батасы, калкасы, янасы, Барысына-барысына чыдасы. Бәхеткә юл ерак... -
Кылганнар
Кылганнар, кылганнар... Белмим ни кылганнар? – Изгелек? Явызлык? -
Хузангай тормышы
Унҗидедә гел сүгелгән, Утыз яшьтә төрмә күргән... -
Сагынып, тагын кайттык
Безне көткән таныш бусага. Без бит шушы нигез балалары Үзебезгә алтмыш тулса да. -
Яңарасы иде, агарасы...
Бәхет иңсен безнең ишегә дә! Бәхет иңсен барча кешеләргә! -
Өзгәләнгән күңел иҗтиһаты
Талант серләрен төрлечә өйрәнеп, уртак нәтиҗәгә килүчеләр хаклы: чыннан да, сәнгать югарылыгындагы һәрбер әсәр буенча авторның холык-фигылен анык күзалларга мөмкин. Моның дөреслеген борынгы фикер ияләре дә, башка чорларның әдәбият белгечләре дә раслый.