Логотип Казан Утлары
Публицистика

КИҢ КАРАШЛЫ ӘДИП

 SADRI C9L3LNEN TUU1NA 110 YIL Anin, fotorasemena qaragac. bu ke§e —aqil iase, olpat saxes, dip bayaladem min. Anin maqsatcan-uycan qara§inda keselek tunnda uylana beliie, ke§elamen baxetle yazmi§i eqen iizen cawapli toyui, basqalarga ixtiramli menasabate, xolqimn niqligi sizela. Mondiy bayalar —Sadri Calalnen ozaqqa suzilmagan adabi icati, pedagogik e§c;anlege belan da raslana. Sadri Calal (Sadretdin Xayretdin uli Walidov) 1891 yilda Apasta mulla gailasenda tua. Ада ba§langi<; belemne atise bira. U1 gilemen madrasalarda, xarbi ucjilisceda, Uqi- tel'skaya skolada bayita. Rabfakta ham sangat texnikuminda tatar tele ham adabiati uqita, gazitajumal redaksialarenda e§Ii, adabi asarlar, §ul isaptan, xazer da yaratip uqita torgan «Dim buynda» romanin icat ita, rus yazuQilan M. Gor’kiy, D. Mamin-Sibiryak, A. Kuprin ham ba§qalarmn asarlaren tatarcaga tarcema ita, amn pubhstikasi da saqtiy uq bay. Yegermence yez ba$i adabiatin tiranten beliice, Qazan dawlat universiteti dotsenti Yaqub abiy Agigevnin bezga, studentlarga, Sadri Calalnen yanaliqqa omtiluci adip ikanlegen iskartkane buldi. Mom ul leksiada tiigel, a leksiadan songi «astama dareslar»da aytte —uzgan gasirnm, urtalannda S. Calal icati uqitilmiy ide. Ham Yaqub abiy adipnen icatina unay menasabate tunnda sonmnan amn saylanma asarlare ciyintigma kere$ siizenda tuliraq itep yazdi. Ә Sadn Calalnen omtilip tonn alege da bayagi repressia waqigalanna bayle. Ul 1931 yilmn may ayi ba$inda sifaxanada dawalanganda qulga alina, galim ham yazu<;i Gali Raxim ham tugannan tugan abiysi Carnal Walidi (Camaletdin Calaletdin uh Walidov) belan berga, «soltangalievqelamen Oazandagi ya§eren filiah»n teziida gayeplana. Bu unaydan Sadri Calalnen uzenda in ba§ta aytelgan siyfatlann tarbialawda Carnal Walidinen da yogintisi §iksez bulgandir Qenki, belganebezca, C. Walidi isa tiran belemle, kin qarash adabiati;] galim, tel belgece (ul 1927 ham 1929 yillarda, qalin ike tom itep, iize tezegan «Tatar telenen anjatmah siizlege»n bastira). Bi§ yilga suzilgan caza srogm tutmp qaytqanda, Sadri Calalnen salamatlege bik mq qaqsagan bula (estawena ul inde yanm suqiraya) ham yaqin tam§i professor L. §ulutko yardame belan gena massajci buhp e§ka urna$a ala. Lakin 1937 yilda am qabat termaga yabalar. Xale betenlay emetsezga aylangai;, Platan termasennan eyena qaytanp ta$lrylar. §unnan son inde ul ozaq ya§i almiy: 1943 yilmn 29 liilenda denya quya. Galim Y Agi$ev Sadn Calalnen qinqlap xikaya ham fel'eton (siiz gazita jann tiigel, a adabi janr tunnda bara) yazuin aytkan ide, mom ul maqalasenda da iskarta. Unbi$ yil camasina gina suzilgan icat con ecen bu miras az tugel. Amn xikayalarenen kimceleklare da bardir, lakin bu xazina, berence ciratta. uzgan gasimin yegermence yillannda xikaya jannn usterudaqe eles bularaq bayalanerga ties. Odabiatibiznin iise$ena ayinm yazucilamin icati a§a kiiz salqac adabi bayhgibizmn zurhgina soqlanasin