Татарстан республикасы язучылар берлеге УСТАВЫ
Татарстан Республикасы азучыларының
1991 ел. 15 мартта булган чираттан
тыш съездында расланды
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге — Татарстан азучыларын демократик нигездә
берләштерүче һәм мостәкыйль юридик хокукка иа җәмәгать оешмасы
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге, татар әдәбиятының күлгасырлык гуманистик
традициаләрен дәвам итеп, әдәбиатиы үстерү һәм аның халык тормышындагы ролен кечәйтү максатына
хезмәт итә Иҗат иреге, терле карашларның һәм инануларның бейсезлеге. азучының халык алдындагы
җаваплыпыгы әдәбиатиы үстерүнең бәхәссез шартлары булып тора Бер милләтне икенчесеннән әстеи
кую. рәнҗетү катгый тыела.
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге. Местәкыйль иҗат оешмасы буларак, кн- лешу
нигезендә СССР Язучылар берлегенә керә, башка республикалар һәм чит ил азучылары оешмалары,
мәдәниат хәрәкәтләре белен зпемтә урнаштыра СССР Язучылар берлегенең халыкара эшчәилегендә
актив катнаша
Татарстан Республикасы Язучылар берлегенең СССР фондына килешү нигезендә керүче үз Әдәби
фонды бар Татарстан Республикасы Язучылар берлеге әгъзалары СССР Әдәби фонды тарафыннан
азучыларга күрсәтелә торган һәрторпе матди ардәм алуга һәм конкүреш шартларын ахшыртуга хокуклы
Татарстан Республикасы Язучылар берлегенең
төп максатлары һәм бурычлары
— камил әсәрләр иҗат итүгә булышлык күрсәтү,
— азучының иҗади, гражданлык, сәасн. икътисади, социаль хокукларын аклау, азучының
намусына һәм абруена кер тидермичә саклау.
— азучының иҗат шартларын ахшырту һем хезмәтенә түләү эчен закон нигезендә эш йертү.
— Республиканың һәм бетен илнең ру хи һәм иҗтимагый-сәяси тормышында актив катнашу.
— һәр халыкның ру хи мирасына сакчыл булу;
— яшь азучыларга, әлкән әдипләргә ардәм күрсәтү, мәрхүм азучыларның мирасын һәм анарның
варислары хокуклары турында кайгырту;
— Татарстан Республикасындагы, илдәге иҗат оешмалары, җәмгыатьләр һәм ассо- циациаләр
белән иҗади дуслыкны ныгыту, чит илләрдәге азучылар оешмалары, мәдәният эшпекпеләре белән
элемтәләр урнаштыру
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге
әгъзалары, аларның хокуклары һәм бурычлары
Татарстан Республикасы Язучылар берлегенә әгъза итеп Татарстанда яшәүче һәм әдәбиятның
берәр епкәсендә — проза, поэзия, драматургия, тәнкыйть, әдәби тәрҗемә елкәсендә — актив эшләүче,
шулай ук Республикадан читтә яшәп тә татар толендә яки башка берәр телдә язып, татар әдәбиятын
үстерүгә моһим елеш керткән әдәбиятчы кабул ителә апа
Язучылар берлегенә кабул итү язучылар съездында яки гомуми җыелышында сайланган Кабул итү
коллегиясе тарафыннан башкарыла, коллегия үзенең эшен язучылар съездында расланган Кабул итү
Положениесе нигезендә, профессиональ таләпләр югарылыгында алып бара Коллегиянең аңа әгъза
кабул итү турындагы карары Идарә утырышында раслана
Язучылар берлегенә кабул ителүчегә әгъзалык билеты бирелә Язучылар берлеге әгъзасы керү
һәм еллык взнослар түли. Взносларның күләмен Идарә билгели
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге әгъзасы Берлектән чыгу һәм башка язу чылар
оешмасына керү хокукына ия.
СССР Язучылар берлегенә кергән һәм икенче бер иҗат оешмасында торучы да Татарстан
Республикасы Язучылар берлеге әгъзасы була ала.
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге әгъзасы Язучылар берлегенең җитәкче органнарына
сайлый һәм сайлана ала, шулай ук үзе исәптә торган иҗат оешмасына кагылышлы теләсә нинди
мәсьәләне тикшерүдә катнашырга хокуклы.
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге әгъзасы, үзенең иҗат мәнфәгатьләреннән чыгып,
иҗат лабораториясе яки семинар оештырып, әдәби алмаш хәзерләүгә елеш кертә ала.
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге әгъзасы үзенең матди-кенкүреш шартларын яхшырту
өчен Язучылар берлегенең һәм Әдәби фондның барлык мөмкинлекләреннән файдалана апа.
Татарстан Республикасы язучылары съезды яки гомуми җыелышы шушы Уставны бозган яки озак
еллар дәверендә профессиональ эшсезлек күрсәткән язучыны (авырып яисә картаеп эшпи алмау
исәпкә керми) берлектән чыгару хокукына ия
Татарстан Республикасы Язучылар берлегенең
төзелеше
Татарстан Республикасы Язучылар берлегенең иң югары органы — язучылар съезд- ды Съезд 5
епга кимендә бер тапкыр чакырыла. Анда Татарстан Республикасы Язучылар берлегенең һәр әгъзасы
хәлиткеч тавыш бирү хокукы белән катнаша.
Кичектергесез мәсьәләләрне хәл итү өчен чираттан тыш съезд яки гомуми җыелышлар уздырырга
мөмкин Чираттагы яки чираттан тыш съездларны, шулай ук гомуми җыелышны уздыру турындагы
карарны Язучылар берлеге идарәсе кабул итә
Съездлар арасында Язучылар берлеге идарәсе җитәкче орган булып тора Идарәгә ничә кеше
сайлауны съезд хәл итә Идарә съездда яшерен тавыш бирү юлы белән сай-
Идарә рәисе съездда яшерен тавыш бирү юлы белән сайлана; рәис итеп бер үк язучыны рәттән
ике генә мәртәбә сайларга мөмкин
Идарә рәисе урынбасары съездда яшерен тавыш бирү юлы белән сайлана Язучылар берлеге
секретарьларын, рәис тәкъдиме буенча, идарә раслый.
Матур әдәбиятны пропагандалау бюросы җитәкчесе Язучылар берлеге идарәсендә раслана.
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге оешмаларының җитәкчеләре шул оешма
әгъзаларының гомуми җыелышларында яшерен тавыш бирү юлы белән сайлана, һәм алар Язучылар
берлеге идарәсендә раслана.
Язучылар сьезды яшерен тавыш бирү юлы белән Контроль-ревизия комиссиясен, аның рәисен
сайлый. Комиссиягә ничә кеше сайлануын съезд хәл итә.
Татарстан Республикасы Язучылар берлегенең
юридик хокуклары
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге юридик шәхес булып тора Үзенең эшчәнлеген шуннан
чыккан хокуклары, бурычлары нигезендә һәм гамәлдәге законнарга туры китереп башкара.
Язучылар берлегенең хокуклары:
— үзенең нәшриятын, газета һәм журналларын, клуб һәм китапханәләрен, китап ки бетләрен
бупдыру, шулай ук иҗат йортлары, санаторийлар төзү, кооператив һәм уртак предприятиеләр оештыру;
— әдәби мирас буенча эш алып бару, архив материалларын саклау һәм аларны матбугатта
чыгару;
— ип күләмендә, шулай ук чит ипләрдә барлык дәүләт һәм җәмәгать оешмалары каршында
язучыларның мәнфәгатьләрен яклау;
— кредиттан файдалану, судларда һәм дәүләт арбитражларында дәгъва белдерү яисә
белдерелгән дәгъва уңаеннан җавап тоту,
— халыкара элементлар урнаштыру һәм тышкы икътисади эшчәнпектә катнашу.
Татарстан Республикасы Язучылар берлегенең нәшрияты, газеталары, журналл ары, шулай ук
башка басмалары Язучылар берлегенең үз милке булып санала. Нәшрият ди ректоры һәм барлык баш
мөхәррирләр язучылар съездында яки гомуми җыелышында
иео”3"^ ^э',Ч|‘,паР берлегенең үз нәшриятыннан һәм кендәлек басмаларыннан алынган рем эучылар берлеге
мелкәте булып гора, һәм ул гнучыларның социаль ихтыяҗла- рыи канәгатьләндерүгә һ б максатларга
тотылырга момкии
едәЬи Фонд, Татарстан Республикасы Язучылар берлеге карамагында булу белән а ГА' ИГСР Әдоби
Ф°иДЬ|Иә да керә Җәмәгать, иганәт, хуҗалык оешмасының, ягъни тьдәьи фондның Уставы язучылар
съездында раслана Әдәби фондка гадәттә Язучылар Ьерлеге әгъзалары гына кабул ителә
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге средстволарын түбәндәгеләр тәшкил
— керү һәм еллык взнослар,
— китап нәшрияты һәм кендәлек матбугат басмалары китергән керемнәр.
Язучылар берлегенең мәдәни программасында, шулай ук Әдәби фондның иганәтлек
эшчәнпегендә катнашырга теләк белдерүме учреждение предприятие һәм җәмәгать оешмалары күчергән
акча
Әдәби фонд, милли әдәбиятыбызны үстерү максатын күздә тотып, иганәт исәбе булдыра
Уставка язучылар съездында үзгәрешләр кертелергә момкии, пәкин моның ечен съездда
катнашучыларның кимендә очтан ике епеше тавыш бирергә тиеш
Татарстан Республикасы Язучылар берлеге съезд карары белән бетерелергә мемкин, пәкин моның
ечен Татарстан азучыларының кимендә очтән ике епеше тавыш бирергә тиеш
Татарстан Республикасы азучыларының
1991 ел, 15 мартта булган чираттан тыш
сьездыида расланды
Татарстан республикасы әдәби фонды
УСТАВЫ
Татарстан Республикасы Әдәби фонды — җәмәгать, иганәт. хуҗалык оешмасы—СССР Әдәби
фондының тигез хокуклы әгъзасы булып тора
Татарстан Республикасы Әдәби фондының
төп максатлары һәм бурычлары
Татарстан Республикасы Әдоби фондының тел бурычы — Язучылар берлеге Уставы нигезендә
Әдәби фонд әгъзаларының тормыш-кенкүреш шартларын яхшырту. яшь язучыларга ярдәм итү.
Әдәби фонд үзенең эшчәнлегендә:
— Әдоби фонд әгъзаларына иҗат момкнипекләре тудыру йозеннон пособие кире кайтару шарты
белән акча (ссуда), иҗат командировкалары бирә, аерым очракларда стипендия түли;
— Әдәби фонд әгъзалары хезмәткә вакытлыча сәләтен югалткан, мохтаҗлык кичергән чакларда
апарга матди ярдәм күрсәтә,
— тиешле очракларда язучы гаиләләренә, әдәбиятта еметле эшләүче яшьләргә ярдәм итә;
— Әдәби фонд әгъзаларына һәм аларның гаиләләренә медицина ярдәме күрсәтүне һәм курорт-
санаторийда дәвалануны оештыра.
— Әдәби фонд әгъзаларына һәм аларның гаиләләренә мәдәни-конкүреш хозмаге күрсәтә,
язучыларның яшәү шартларын яхшырту буенча >ш алып бара.
— вафат булган язучыларның исемнәрен мәңгеләштерү, аларның иҗатына кагылышлы булган
истәлекле урыннарны һәм әдоби һәйкәлләрне саклау буенча чаралар куро.
Әдәби фондның хокуклары
— Әдәби фонд әгъзалары, аларның гаиләләре ечен санаторийлар, яп йортлары иҗат йортлары,
пансионатлар, дачалар, эшли алмаучы (картайган яки инвалид) язучылар ечен йортлар, балалар
бакчалары һәм яслеләр башка предприятиеләр һәм учрежде ниелор тезү һәм аларны тәртиптә тоту;
— Әдәби фонд мәнфәгатенә җавап бирүче производство һәм тезелеш оешмалары булдыру, терпе
җәмәгать, дәүләт һәм кооператив предприятиеләрендә катнашу, шулай ук уртак предприятиеләр (шул
исәптән чит нп фирмалары белән) оештыру Әдәби фондның капиталын һәм топ средстволарын арттыру
максатында илебездә һем чит илләрдә китап кибетләре һәм аларның филиалларын ачу
— Законда каралган тәртиптә редакция һәм нәшрият эшчәнлеге белән шөгыльләнү, әдәби
журналлар, газеталар һәм башка басмалар чыгаруга булышлык итү;
— Әдәби фондның бүлекләрен раслау;
— Әдәби фонд әгъзаларының чит ип язучылары белән элемтәләрен киңәйтү максатында
халыкара эшчәнлектә, чит илләрдә анарның ялын һәм эшен, шулай ук үзебездә чит илләрнең әдәбият
һәм мәдәният эшлеклеләренең ялын һәм эшен оештыруда катнашу.
Әдәби фонд:
— Илебезнең татарлар күлләп яшәгән тебәкләрендә, үз компетенциясе чикләрендә, эшчәнлеген
җәелдерә.
— юридик шәхес хокукына ия — законда каралган барлык операцияләрне башкара ала.
местәкыйль баланста тора; Әдәби фонд тарафыннан бирелгән ышаныч кәгазьләрен нотариал ь раслау
таләп ителми.
Әдәби фонд дирекциясе Казан шәһәрендә урнаша һәм аның «Татарстан Республикасы Әдәби
фонды> дигән моһере бар.
Татарстан Республикасы Әдәби фонды әгъзалары
Татарстан республикасы Язучылар берлегенең керү һәм еллык взносларын түләүче әгъзасы
Әдәби фонд әгъзасы булып тора.
Аерым очракларда. Язучылар берлеге идарәсе тәкъдиме белән. Язучылар берлегендә тормаган
яисә чыгарылган профессиональ әдәбиятчы Әдәби фонд әгъзалыгына кабул ителергә мамкин.
Уставны бозу Әдәби фондтан чыгаруга нигез була ала. Әдәби фондтан чыгару мәсьәләсен.
Язучылар берлеге идарәсе карары нигезендә. Әдәби фонд идарәсе президиумы хәл итә Әдәби фондтан
чыгарылучыга керү һәм еллык взнослар акчасы кире кайтарылмый.
Татарстан Республикасы Әдәби фондының
идарә органнары
Әдәби фондның иң югары җитәкчелек органы — Әдәби фонд әгъзалары — Татарстан
Республикасы яэучыларының гомуми җыелышы.
Идарә, аның җәмәгатьчелек тәртибендә эшләүче рәисе һәм урынбасарлары Әдәби фонд
әгьзалары — Татарстан Республикасы яэучыларының гомуми җыелышында ачык яки яшерен тавыш
бирү юлы бепән 5 елга сайлана.
Гомуми җыепыш һәр елны кимендә бер тапкыр уздырыла. Җыелыш, ә ике җыелыш арасында
Язучылар берлеге идарәсе. Әдәби фонд эшчәнлегендә иң әһәмиятле мәсьәләләр буенча үзенең
карарларын кабул итә. бер еллык эш планын раслый, хуҗалык эшенең нәтиҗәләрен тикшерә.
Әдәби фонд идарәсенә гомуми җыепыш раслаган еллык план нигезендә терпе мәсьәләләрне хәл
итү һәм Әдәби фондның дирекциясенә җитәкчелек вазифасы йекләнә.
Язучылар берлеге һәм Әдәби фонд идарәләре чыгарган карарлар Әдәби фонд карамагындагы
барлык оешма, учреждение, предприятие эчен мәҗбүри
Әдәби фондның агымдагы хуҗалык эшләрен Әдәби фондның дирекциясе башкара.
Әдәби фондның директоры Әдәби фонд идарәсе рәисенең урынбасары булып санала.
Әдәби фонд директоры һәм аның урынбасарлары Татарстан Республикасы Язучылар берлеге
идарәсе булган берлектә раслана.
Әдәби фонд дирекциясе үзенең көндәлек эшендә шушы Уставка, ә Әдәби фонд әгъзаларына,
аларның гаиләләренә матди-көнкүреш. медицина һәм бүтән төрле ярдәм күрсәтүдә Әдәби фонд
идарәсе тарафыннан расланган инструкциягә, шулай ук Татарстан Республикасы Язучыпар берпеге һәм
СССР Әдәби фонды идарәләренең карарларына таянып эш итә
Әдәби фонд эшчәнлегенә ревизияне Язучылар берлегенең Контроль-ревизия комиссиясе үткәрә.
I
Татарстан Республикасы Әдәби фондының
акча средстволары
Әдәби фондның акча средствопарын түбәндәгеләр тәшкип итә:
— керү һәм еллык взнослар;
— билгеләнгән тәртиптә ВААП бүлекчәләре
— Әдәби фонд карамагындагы предприми түләгән
акчасы;
— СССР Язучылар берлегенең
Әдәби фонд Һәм аның урыннардагы оешмалары алып бара торган производство
әдәби әсәрларне матбугатта басып чыгарган яисә киң даирә алдында башкарган ечен авторларга
тапшырырга дип махсус оешмалар тарафыннан җыелып та. апарга тапшыру вакыты чыккан яисе авторы
ачыкланмаган гонорарлар.
— Иганат. җәмәгать, кооператив, дауләт предприятиеләре һәм оешмалары, шулай ук аерым
кешеләр уз теләкләре белән Әдәби фонд ихтыяҗлары ечен күчергән акча
Татарстан Республикасы Әдәби фондын
үзгәртү яки бетерү тәртибе
Әдәби фондны узгәрту яисә бетеру мәсьәләсе гомуми җыелышта Әдәби фонд агъзалары —
Татарстан Республикасы яэучыпарының ечтәи ике епеше тавыш биргән оч ракта хәл ителә Әдәби фонд
бетерелгән очракта, бурычлар түләнеп беткәннән соң калган мал-мопкәт Татарстан Республикасы
Язучылар берлеге карамагына күчә
Татарстан республикасы язучылар берлегенә кабул итү
һәм Татарстан республикасы язучылар берлеге
идарәсенең кабул итү коллегиясе турында
ПОЛОЖЕНИЕ
Язучылар берлегенә кабул итү ечен, язучының әдәби кыйммәте булган проза, ло> - зия, драматургия,
тәнкыйть һәм әдәби тәрҗемә әсәрләренең матбугатта чыгуы шарт бу лып тора.
Кабул итү коллегиясе язучылар съездында яки гомуми җыелышында ачык яисә яшерен тавыш бирү
юлы белән сайлана. Коллегиянең рәисе язучылар съездында яки гомуми җыелышында сайлана
Коллегиянең эш кәгазьләрен алып бару ечен Идарә рас лаган сәркатипнең коллегия әгъзасы булмавы да
мәмкин
Язучылар берлегенә әгъза булып керүче коллегиягә түбәндәге документ ларны тапшыра:
а) кулдан язылган гариза.
б) әдәби әсәрләр яки әдәби тәнкыйть хезмәтләре,
в) Язучылар берлегенең кимендә биш ел стажы булган оч әгъзасыннан рекомендацияләр.
г) язучыларның җирле оешмасы яки иҗат секциясенең күпчелек тавыш белән кабул ителгән
үтенеч язуы
Гаризадан тыш, һәр документ очар данәдә тапшырыла
Коллегия әгъзаларының очтан ике элеше уңай тавыш биргои очракта кандидатура Язучылар
берлегенә кабул ителгән днп санала.
Коллегиянең яңа әгъза кабул иту турындагы карары Язучылар берлеге идарәсе утырышында
раслана
Беренче тикшерүдә тавышны кимрәк алган әдәбиятчының эше. игътибарга лаек яңа әсәрләре
матбугатта басылып чыкканнан соң. Коллегиядә кабат каралырга мәмкин
Аппепляция кабул ителгән очракта. Идарә Кабул итү коллегиясенең бу әдәбиятчының иҗатын
шикаять (гариза) кергән кәннән башпал оч ай эчендә кабат тикшерергә мәҗбүр итә.
Коллегия утырышлары гаризалар керүгә бәйле рәвештә үткәрелә Бер утырышта биштән арт ык
гариза кәралмаска тиеш.
кучера торган акча;
е һәм оешмаларның амортизация ечен