ШИГЫРЬ БЕЛӘН УЙНАМЫЙК

Нәрсә соң ул-чын шигърият’ Бу сорауга беркайчан да төгәл җавап табылмас, һәм табылмасын да иде Шигърият ул гүзәл серле хатыи-кыз шикелле-серенә төшенүгә, кызыгы бетәчәк Ләкин мәңгелек сер аңлата алмаслык могҗиза булса да. аны танырга Һәм аның белән тәэсир.* цяашырга мөмкин Бер уйласаң, бөтен тормышны шигырь көче белән камилләштерү өчен чиксез ммкинлекләр бар шагыйрьләр кулында Бар алар бар мәңгелек остазлар булырлык юмеслар Кешене, табигатьне вакытара төшенчәләрен искитәрлек итеп бернмчәшәр юллык шигъри табышлар белән бәйли белгән Р Тагор Мәхәббәт һәм гаделлек җырчысы Р Берне Моңсу да гамьсез дә Г Хәйям .Шүрәле» кебек шигъри симфонияләр яза белгән Тукай «Мокамай- -Мәхәббәт тәүбәсе» кебек драматик сонаталар калдырган Такташ Башын чапкан балтадан чәчрәгән кан тамчылары кебек тетрәтерлек җырлар калдырган Җәлил Инде бүгенге көнгә килик Монда хәлләр башкачарак Мәсәлән. Әмир Мәхмүдовның 1987 елда дөнья күргән -Мәңгелек моң» җыентыгында төрле шәхесләргә багышланган шигырьләр арасында ■ Биш Казан комиссары турында баллада»™ кергән монологлар бер-берсеннән әллә ни аерылып тормыйлар Мпһим тарихи темага хәзерлексез, саксыз илһамсыз кагылып гомумән, кемгәдер (бигрәк тә танылган шәхесләргә) багышлап шигырь язганда иҗатчы үз өстен» икеләтә зур җаваплылык ала Җиңелчә генә аккан әңгәмәдә кемнедер сүз уңаеннан гына искә алган матур, ләкин буш һәм илһамсыз сүзләр тезмәсе безнең шигърияттә адым саен очрый Менә Нур Әхмәдиевнең былтыр чыккан «Ак бишегем» җыентыгындагы -Нарком Цурюпа» дип исемләнгән шигырен алыйк Бүгенге көндәге кайбер тискәре күренешләр белән чагыштырганда күңелләрне сызлатырлык тетрәтерлек поэмалар язарлык исем ул Цурюпа Ә шигырьдә ничегрәк ачылган соң бу тема’ Революция. Революция* Бу сузгә купле Мәгънә сыя Әлеге юллардан ук күренеп тора — могҗиза тетрәнү булмаячак Сизенүебез безне алдамый Нарком да кеше - Киле яшисе Нарком да кеше Киле ашыйсы’ Шигмрь шушы юг.рмлыкт. Sap» һ»« адаиишЫМ» югары »»•"*’"« Саклап калырбыз Башкала халкын Башы әйләнеп Егыла нарком Мактап укучылары осталыгы дәрәҗәсендә язылган 6> тезма «■«•У™' чор һәм фидакарь шәхесләр турында нинди тәэсир кжчдырырга ’ _ җир язмышы турындагы фәлсәфи уйлануларга корылган - Ь» -V—P »-Р~- “* IM Н кыты белән балкып та ала торган һәм тәнкыйтьчеләрнең, укучыларның зуррак игътибарына лаек шагыйрь Менә аның яңа китабыннан (■ Шигырьләр һәм поэмалар». 1987 ел) «Коегыздан су алдык» шигыре Гади генә бер күренеш — су алганнан соң хатын-кызның коены каплавын күреп, сиздерми генә, безнең игътибарыбызга көчләп такмыйча гына, шагыйрь шушы гади күренештән глобаль гомумиләштерүгә күчә. Коелар өстен япсак. елгалар өсте ачык Диңгезләр өсте ачык океаннар өсте ачык. Кечкенә генә шигырьгә экология дә. халыкара хәл дә сыйган Китапта уйландырырлык мондый табышлар аз түгел Ләкин, дөресен әйткәндә, мондый рәвеш, беренче карашка игътибарны җәлеп итми Ә икенче тапкыр борылып караучылар бик аздыр Без. кайвакыт шигырьләрне «акыл белән» яисә «хис белән» язылган, дип бәялибез һәм гадәти булмаган әйберләрне аңларга кабул итәргә ашкынып тормыйбыз Р Мингалим. минемчә, күбрәк яшертен аң (подсознание) белән сюрреалистик шигырьләр яза Кайвакыт ул максатына ирешә, ә кайвакыт, сәнгатьтә күнегелгән аңлашу принципларыннан артык ерак китә Яңа чишлэ килеп сезне таш дип белсә, еламаган Ил икәнне Кояш таныр МОНДЫЙ ребусларның киң катлам укучыларга тәэсирен күз алдына китерү кыен Берничә тапкыр укып чыккач, шигырьнең ниндидер серенә дә төшенәсең кебек Тик бу инде ачышка әйләнми, таныш күренешләрне артык кыландырып сөйләүгә генә кайтып кала дүртпочмаклы көпчәк кебек, тигез урында сикертә Юк. мондый эзләнүләргә һич тә каршы килергә ярамый, юкса сәнгать үсеше туктап калачак Әмма, мондый эзләнүләр белән иҗат итү тәнкыйтьтән азат булу дигән сүз түгел Шулай ук бүгенге көндә барыбызга да диярлек хас булган күпсүзлелек тә Р Мингалим иҗатын көпшәкләндерә Кызганыч әдәби тәнкыйтебез җитди анализ ясап, шигъри бушлык күренешен вакытында аңлатып бирә алмады Мондый игътибарсызлыкның шигърияткә зыяны зур. Эш яклаучылар белән гаепләүчеләр бәхәсенә генә әйләнеп калмаска тиеш Бер карасаң, шигырьне -чишендерү- бәлки кирәкмидер дә Теләсә нинди матур йортны сүтсәң, ташлар, кирпечләр генә кала бит Ләкин бу чагыштыру чын шигырьләр өчен генә урынлы Аларны сүтеп карауның хаҗәте юк. алар болай да «әйбәт эшлиләр» Ә начар төссез шигырьләрнең эчендә ни җитмәгәнлеген тикшереп карау гөнаһ булмас Тик үпкәләшүләрсез, укучылар белән киңәшеп, актив сөйләшү, бәхәс кирәк