ХӘВЕФЛЕ АЧЫШ

Менә бу хәрефләргә күз салыгыз әле. хөрмәтле җәнапләр. диде Уку язу ят эш бу.iMai айлыктан. кайберәүләр бу кәгазьләрдә әллә ни нс китәрлек нәрсә күрмәде Эчтәлеге исә боларнын Изге китап битләре икәнлеген күрсәтә иде Әмма монастырьда китап кучеру белән яшьтән ук шөгыльләнгән аббат Ефраим кәгазьгә игътибар беләнрәк текәлде һәм бик нык гаҗәпләнүдән анын йөзе үзгәрде Ул хәтта бармакларын төкерекләп хәрефләрне дә ышкый карады Магнус анын бу галәмәтен кызыксынып күзәтте Үтә укымышлы затлар арасында югалыбрак калган Эразм оста исә кәгазьдәге хәрефләрнең басмача икәнлеген шундук чамалап алды Әмма акылга сынмас эшне кемнеңдер Изге китапны тулысыңча тактага чокып ятуын анын әлегә кадәр һич тә ишеткәне юк иде. Әйе. бу язулар Майнңосталары ачышы инде. диде монах Алдыгызда яңа ысул белән басылган китап битләре Үзеннән үзе аңлашыла, осталар анын серен катгый саклый Шәкертләре шул .хакта Изге дитап тотып ант иткән Әмма тәңребез ин караңгы эшләргә дә илаһи яктысын иңдерә, шунлыктан эзләгән җаннар нидер күрә Хәзер исә осталар үзара дәгъвалашып икегә аерылган, шәкертләренең бер өлеше төрле якка таралган, димәк ки. алар яңа һөнәрләрен дә яшереп ятмас Язуны җиңелрәк ысул белән басу баштарак хәтсез тырышлык таләп итсә . I. озакламый бер үк төрле китапларның меңәрләп чыгу куркынычы күз атлында Монах кафедра артына кереп басты да тынып калды Әгәр һәр шәһәрдә бер үк төрле меңләгән китап барлыкка килсә, нәрсә уйлаячаксыз? диде архиепископ ДонатХәзер менә шуны беләсебез килә. Алар- мың һәммәсе Изге китап яки догалык кына булмаска да бик мөмкин ич. Башына чалма ураган, иңенә мех кырпулы киң плащ ябынган ректор Гонорий: Эшнең җитдилеген җентекләбрәк аңлатсагыз икән? — диде Архиепископ тагын. Белгәннәренне сөйлә, утлым. — дип боерды Монах кафедрадан бер уч тимер-томыр җыеп алып якынрак килгәч. Эразм аеруча кызыксынып китте Тагы да ачыграк итеп сөйли алмамдыр ахры Безгә мәгълүм булуынча, язу аерым коелган хәрефләрдән җыела, аннары ул хәрефләр махсус кысага беркерхнепискип Донат киңәшкә чакырылган төркемне капитул1 залында каршылады Алар чиратлашып изге атакайның сузылган кулына иреннәрен тидерделәр Атакайның һәркайсын аерым аерым сәламләве алдагы киңәш табышның җитдилеген һәм эшлеклелеген сиздерә иде Аеруча четерекле мәсьәләләрне чишкәндә генә архиепископ Донат илаһи биеклекләрдә йөзүеннән туктап, дөнья ыгы-зыгысына да илтифат итәргә ярата иде Билгеләнгән вакытта һәммәсе дә үз урыннарына утырышты Ходайдан четерекле мәсьәләне бөтендөньяга фай да китерерлек рухта хәл кылырга булышырдай айнык акыл, алдай күрүчәнлек. зирәклек иңдерүне үтенеп, архиепископ бераз дога укыды Аннары ул: зне әлегә кадәр адәм ишетмәгән, беренче карашка әһәмиятсез тоелган, әмма күңелемә зур пошаман салган эш буенча чакырдым һәм бу хакта ачык фикерегезне ишетергә телим, диде Су з Маннн шәһәренең ниндидер акыллы башлары ясаган ачыш турында бара Үтә олы ихтыяҗ җыйдырган мондый хөрмәтле мәҗлестә, беләсез ки, теләсә нинди ачыш тикшерелми. Сезгә эшнең асылын Магнус туганкай җентекләп аңлатыр, ачыш белән якыннан таны шырга анын вакыты да. яр зимчеләре дә җитәрлек булды Алгарак чыгып бас. утлым? Монах, кафедрасыннан берничә бит кәгазь алып, озын өстәл өстенә куйды да 1 Капитул руханилар утырышы Хәттат матур я i\ остасы телә икән Текст /китәрлек санда кәгазьгә төшерелгәч, әлеге хәрефләрне чәчен атып, язунын янасын /кыярга мөмкин Димәк, металлдан коелган Jкаты би i е лар ышкыла ышкыла тузып беткәнче файдаланырга яраклы дигән сүз Монах учындагы киресенчә уелган тимер хәрефләрне өстәлгә таратып салды JeKCTHU тизр,’к басар өчен махсус станок кулланылуы да мәгълүм Магнус янадан кафедра артына чигенде Бер мизгел дәшми тынмый гына металл хәрефләрне басылган битләр белән чагыштырдылар, аннары теолог Якоб телгә килде — Басма битләр элек тә әле тегендә, әле монда күзгә чалына иде Ачыш әйбәт кеше кулына эләгәме, гөнаһлы бәндәгәме мәсьәлә бары тик шунда гына Бу эШ Майни шәһәре чиркәү башлыклары рөхсәтеннән тыш эшләнмидер, днп фараз итәргә кирәк Тик шулай да. чыннан да гомумән, әгәр машнна ө»мн- куймый һаман китап баса башласа, моның иге лә. чиге дә күренмәсә. б\ дөнья нишләячәген уйлап карарга тиешбез Безнен якларда беренче басылган нәрсә уен карталары.ягъни җен Библиясе икәнлеген онытырга ярамый Гөнаһлы остахангләр кайбер шәһәрләрдә әле дә эшләп тора. — дип искәртте архиепископ — Чынлап та. чынлап та. — днп раслады аны укымышлы теолог Бу уңайдан граф нәрсә әйтер* Кара киемгә төренгән хокук гыйлеме докторы Томас Кланн - укымышлылыгын өстәмәгә граф титулы көчәйтә юрган зат урыныннан күтәрелеп, монахка ишарә ясады Шуннан соң тегесе аның алдына бер затлы китапны һәм чүпрәк кәгазьгә басылган берничә бит язуны китереп куйды Берәр секунд уйланып торгач, Клани алтын һәм асылташлар белән бизәлгән китабын югары күтәреп — Аңлатып тору да кирәкми, менә бу нәрсә китап ичмасам. диде һәм аның битләрен ачып, пөхтә язуын, матур сырланган баш хәрефләрне, нәфис борылыш ларны барысына да күрсәтеп чыкты Модный кнт.зпнын иясе ифрат зур хәзинәгә хуҗа Әгәр ул шундый кигабын биреп тора икән, хаклы рәвештә ә же ре н таләп итәчәк, син дә күңелеңә аңардан нур иңәчәгенә инаначаксың Хәзер инде менә бу басма товарны карагыз! Томас Кланн кәгазь төргәген жирәнгән төсле чеметеп кенә кулына алды да. аларның тузгуына ирек биреп, сүзен төгәлләде Кәгазь дип атаган сәләмәләрен иске-москы чүпрәктән ясаулары гына җитмәгән иде! Гакылның ин бөек казанышы булган китапны да шул сәләмәдән барлыкка китерсеннәр, имеш' Юк. миңа андый нәрсә аслан кирәкми* Риторикадан китаплар төзен атка танган. ояла-ояла берничә күтәренке рухлы поэма да язган магистр Бартоло сак кына тамак кыргач — Әсәрләребез не ң меңләгән томда таралуы һәм аларны азы да кече дә. код рәтлеләр д I. мескеннәр дә укый алу. ихтимал, без китап язучыларның мин мин леген сөендерер дә иде. диде Әмма могтәбәр доктор хаклы җансыз маши на тарафыннан әсәребезнең күпләп басылуына караганда, аларның кәррә кәррә күчереп язылуы күпкә хәерлерәк — - Әгәр анын хезмәтләрен һөнәрчеләр, крестьяннар укын башласа һәм. надан лыклары аркасында, югары фикерләрнең җәмгысен ялгыш аңласалар магистр Бартолога күңелле булыр, дип уйламыйм. диде Томас Кланн Әлеге басу машинасы аны тагы да аянычрак хәлләргә дә төшерү мөмкин: әйтик, бөтен җир магистр Бартолоның күтәренке рухлы поэмалары белән тулса, шунлыктан әсәргә әйләнеп караучы да калмаса. ул бәһасен югалткан нәрсәдәй теләсә канда аунап ятса, хәтта йомышчы малай да аны туп төсле типкәләп китсә? Югары мәгънә шулай юкка чыкса, мондый күренеш магистрның шәхси абруен да. акыл эшчәнлегенең кадерен дә төшермәсме* Хөрмәтле зббат ни дияр? Ефраим туганкай, урыныннан торып, көенечле карашын зал гөмбәзенә төбәде Укымышлы иптәшебезнең китап кыйммәте хакындагы сүзләре олы дикъкатькә лаек Икеләнәсе юк яна ысул белән басыла башлагач киң таралачак ки тапның бәһа-е төшәр, бер үк вакыгта иске ки ran та элекке кыйммәтен җуяр Чөнки аны күбәйтү чагыштыргысыз дәрәҗәдә җиңеләячәк Шуның нәтиҗәсендә бай китапханәгә ми монастыребыз турыдан туры зыян күрәчәк Әмма ләкин яна ысулга каршы тавыш биргәндә, мин үз файдамны кайгыртмыйм, җитдирәк нәр саләрне уйлап хәсрәтләнәм Уйлап карагыз, хөрмәтлс.тәрем. элек һәрбер китап үзенчә бердәнбер иде Аны барлыкка китерүченең холкы фигыле чалышлана. хез мәтне әзерләү исә югнры сәнгать санала иде Бер генә китап та икенчесенә охшамый әгәр бер үк хәттат1 шул ук кулы белән күчереп язса да. хәрефләренең авышлыгында, ышанычлы сызык һәм нечкә хасиятләрендә барыбер аның холкы, үзгәрүчән кәефе чагыла, хезмәт остасының үлемсез рухы аша илаһи бал кышка ия була Аббат бераз тынып торды да. күзләрен тагын да югарырак текәп, дәвам итте: — Кнләч-ктә борынгы кулъязмаларны тикшерүчегә хәзерге китаплардан бер генә хәреф хатасын табу да шатлык китерәчәк, шуның буенча ул хәттатның холкын һәм кәефен, тел үзеич .лекләрен билгеләр Хәзерге яхшы китап күп баскычлы сәнга!ь әсәре Яна ысул исә барлык элекке осталарны эштән читләштерәчәк, дөньяга автор йөзе генә күренәчәк. Рухыбыз дөньясы күпкә фәкыйрьрәк булачак Аббат тәэсирле итеп авыр көрсенде лә урынына утырды Ректор Гонорий иел: Хөрмәтле аббат чыгышында фикри тирәнлек һәм алдан күрүчәнлек барлыгы бәхәссез. диде Мәгәр һәр нөсхәдә хәттат шәхесе чагылу мәҗбүри түгеллеген тану кирәкмиме икән? Ниндч дә булса боерык яки документны алыгыз андый рухтагы язманың хәттат хасиятләренә мохтаҗлыгы икеле Киресенчә, әмер бирүче монда үз ихтыярының төгәл һәм бертөрле таралуын гына тели. Күчерүче ялгышларын бик үк өнәми торган автор да шундыйрак халәт кичерәдер Каршы килерлек сәбәп тапмыйм, диде аббаг Әмма яна ысул белән басучының да күзне талдыра торган чебердек тимер хәрефләрне саф саф тезгәндә шундый ук хаталар җибәрүе мөмкин Алар мең томда кабатланса, зыян тагын да ишәячәк, автор исә үзе алай язмаганлыгын исбатларга көчсез булачак. Китапны күп хәттатлар күчергәндә исә бер үк ялгышны барысы да ясау икеле, текстларны чагыштырганда хакыйкатьне ачыклау да җиңеләя Бакалавр Луллус. кыюсыз гына тамак кырып, урыныннан кузгалды: Китап арзанаю шул кадәр начармыни инде. дип сорыйсым килгән иде. Алып торылган һәм кайтарып бирелмәгән китап аркасында мирасчыларның бәхәсләшүләре, судта оятсызларча даулашулары безгә шул хәтле кирәкмени сон? Кайбер китапханәләрдәге кыйммәтле томнар, укучылар чәлдереп китә алмасын өчән. өстәлгә яки стенага юан чылбырлар белән беркетеп куелган Янача басу китапны богаулардан азат кылса, бу начармыни? Архиепископ башын чайкады һәм мәрхәмәтле төстә Их. яшьлек, яшьлек' — дип куйды Аның өчен фәһемле уяулыкка караганда. урынсыз кайнарлык һәм ашыгучанлык хас Тотрыклы кыйммәтләрне кире ка гу аслан җиңел түгел Хаҗәте дә юк' Мәсьәләне буыннарга таркатып карау акылгз муафыйграк булмасмы? — диде ректор Фәкыйрьләр өчен басма Библия, гавәмгә атап чыгарылган кайбер бүтән нәрсәләр хәзер дә бар ич инде. Голландиядә шундый ук алым белән грамматика кебек гадирәк китапларны да басалар Яна ысул хәзергә кадәр яшәгәнне берьюлы кысрыклап чыгарыр, дип уйламыйм Шуна күрә гавәмгә арзанрак җан азыгын — янача. җитди китапларны исә әүвәлгечә әзерләү хәерлерәк булмасмы? Доктор Якоб янача басылган кәгазьне һавада болган: Гавәм өчен дигән җан а .ыгына күз салыгыз әлс. дип кычкырды - Әдәпсез сурәтләр һәм коткылы аңлатмалар Аларны изге бәйрәм көннәрендә чиркәүгә килүчеләр!ә дә әлбә саткандай сагалар кесәгә акча яуса, ничек тә ярый икән! Менә нәрсәгә илтә ул Майнц осталары ачышы' һәртөрле әшәкелек Һәм сафсата тулы меңләгән көфер китаплар бәндәләрнең башын катырса, җаннарында көчкә сакланган күндәмлек эзе бик үчеп бетәр Архиепископ берничә тапкыр хуплавын белдерде, аннары, вазифасы җиңел түгеллектәнме, башын болгап кунды: . - Без. иманы ныклар, фөкара кавемне бозыклыктан саклар!а. шайтанның язма сүз белән йо!ынты ясарга маташуын кире кагарга тиеш Күзе ачыклар моны күтәрергә бурычлы,— диде ул җыелышка күз йөгертеп. Шулчак үз фикерен әле белдермәгән затны күреп алып, карашы белән анарга тукталды — Телгә алынган гавәм вәкиле — китап цехы остасы Эразм бу эш хакында ни әйтер икән? Эразм бераз вакыт күзләрен яшереп һәм тырнаклары белән өстәл ястенә сы зыклар сызгалап утырды Аннары телгә килеп: һәрбер хәттатның, чыннан да. үз кулы, үз язуы бар. диде — Бизәү һәм төпләүдә исә һәр остаханәнен үз казанышы барлыгы’та хак Бу яхшымы, тү гелме белмим Яна хәрефләр һәммәсе дә охшаш рәвештәрәк. бер өйрәнеп алгач. аларны уку мөгаен, җиңеләядер Әмма үз хәлебездән чыгын әйтсәм. Майнц осталарының сер саклавы, аңлашыла инде, башта эчебезне пошырачак, чөнки аларга тиңләшә алмаячакбыз Цехыбызда эшләр хәзергә көйле һәм тулы тәртиптә Кайбер баш хәрефләрне һәм башламнарны трафарет буенча ясыйбыз, тик һәрнакыт түгел. Гадәтебез шундый китапны, ничек заказ бирелсә, шулай ба ры сатып алучы зәвыгынча әзерлибез. Әгәр заказчы шрифтка карага да уз таләпләрсн куйса, яна ысул белән моны үтәү читен булачак Шуның өстенә. без күнгә дә. кәгазьгә лә яза алабыз Чиркәу китапларына, гыйбадәт кылганда уңайлы булсын эчен, хәрефләрне төрле зурлыкта һәм төстә. ерактан зләктереп алырлык итеп төшерәбез Станокта ул. мөгаен, болай барып чыкмас Бездә һәр оста уз эшенә маһир, хәттатларны әйткән дә юк. миниатюрчылар. төпләүчеләр, күнчеләр барысы да булдыклы һөнәрчеләр Әгәр яна машина безгә дә килеп «китсә, уд чакта, мәгълүм инде барын ia , гәртел корырга туры киләчәк Гадирәк товар ны. әйтик, галимнәр өчен китапларны, төрле фәлсәфәне, мөгаен, станокта басарга да мөмкиндер Архиепископ йөткереп Шулай, шулай. - дип куйды Китап басу h..i аны таратуда нге.ә-к көтәр гә ярамын Яна ачыш н.нъдә иткәнчә, гыйлем итүчеләр һәм көтүчеләр теленә керсә, аның кадере дә бегәр. дәрәҗәсе дә төшәр иде Машиналар кешене кысрыклый һәм рухның гүзәл чәчәкләрен аяк астына салып таптарга маташа Мин уз фикеремдә нык. без моңа юл куя алмыйбыз Бөтен җиргә таралып елгергәнче. басу станогына кичекмәстән каршы чыгуыбыз кирәк Килешәсезме. җәнаплар9 Үзебезне дуамал карарлардан саклап калыр өчен, һәркайсыбыс риясыз шәхси фикерен яңадан бер кат кыскача белдерсен әле Димәк, димәк графтан башлыйбыз Клан и тәкәббер төстә — Әйткәнемчә, мин үз өемдә ярлы ябагай басмаларын күрергә теләмим Бу яна сәнгать безгә кирәкми* диде Шулай шул. шулай Нәүбәттәге җәнап? — Әгәр болай аздыра башлыйлар икән, адәм балаларының иманы өчен мин дә гаять борчылам Моңа чик куярга накыт Үтә укымышлы Якоб белдерүеннән соң аббат Ефранм су i алды Үз фикерләремне җентекләп бәян иттем инде Әгәр кеше рухының чын асылы һәм аның кыйммәтле көзгесе китапны сакларга телибез икән, ул маши на сәнгатен тыйыйк! - Мондый яңалык кайвакьн ташкынга охшый һәм аны туктату кыен диде ректор Арзанлы җан азыгы таралу өлешчә хәвефле булуын мнн дә таныйм Китапка күбрәк кеше һәвәсләнгән саен фикер гоманлана. аң тотрыксы слана барачак һәм буш бәхәсләр чын хакыйкать чәчәк атуга комачаулаячак Станокта кайбер иң гади максатларга ярашлы кәгазь.)әрне г< н • басу хәерле Нәүбәт магистр Бартоло)а да җитте Изге ата Донаг. хозурына җыйналган киңәшчеләренә үз теләген ачык сиздереп юрганлыктан, берәу тә аңа каршы ки лерг.« җөрьәт итмәде Бартоло тугрылыклы йөз белән Томас Клаши а карады да: Мин дә асылында кабатланмас сәнгатьнең арзанлы басмаларда гәүдәләнүен теләмим, диде Фәкыйрьләргә өлешенә тигәнне бнрегес. әмма югары фәлсәфә һәм нечкә шигъриятне яңа ысул белән басуның хаҗәте юк. чөнки итчеләр аны барыбер укымаячак. Түбән катлау һөнәрче Эразм гына кабат телгә килми калган иде Ул кыс кя һәм ачык итеп Мнн дә каршы - диде Архиепископ кәефләнеп кулларын уды Изге агакайны м .х.члч сиең бердәм леп гадәттән тыш сөендерде Төрле катлам вәкилләреннән җыелган бу киңәш мәнең нигә кирәклеге .тын дәхелендә калсын Галиҗәнап хаким кайвакыт бар тык груһларның ихтыярын i әүдәл.шдеруче сурәтенә керергә ярата һәм үзенең алдан ук әзер карарын зирәк рәнештә күпчелек ихтыяры сыман курсәтә белә иде Димәк без Мании. Страсбург һәм якын гнрә шәһәрләрнең епископлары на беравыздан белдер).») ургак һәм нык ниятебезне ирештерә алабыз Шуның белән тәңребезгә сыгынган улгмеес җаннарны һәм ашкынып зътәнгән кеше )акы лын тукшусыз кайгырп ыбы.сны. Магнус туганкай тырышлыгы аркасын .а ачык ланган яңалык адәм балаларына бәла кигермәсен өчен ихлас күңелдән тыры Шуыбызны бөтен дөньяга күрсәтербез Тәңребезнең мәрхәмәтле х н р-фәтнхасын Һәркайс ыбы «га янә уа казанырга насыйп булсын Ерак киләчәкне алдан күру һәм кешелек дөньясы бәхетен чыи күңелдән кай) ыргу адәми «атка барлык «әманнар.тл да хас буганлыгын т«иын бер кат раслаган мәҗлес әнә шулай тәмамланды \ iap әйтәсс н әнгте. иналыкның барыбер юл яруында ул бахырларның гаепләре юк дәрәҗәсен ы хакы барлыгын гиз )снә як ЛЫЙ алмас, дни бүгенге көндә хафаланып яшәвебезне дә негән чыгарырга тнгш

Русчадан Тәуфикъ ӘЙДИ ирҗсм.и-с