ХАТЛАРНЫ АКТАРГАНДА
Биографы И. А. Груздевка 1928 елда Соррентодан А. М. Горький мондый хат җибәрә: «Хатларны актарганда, ...минем архивымда казыначак кешегә кызыгып куям». Чыннан да кызыгырлык та шул — язучының архивында кырык меңнән артык хат саклана. Шулар арасында Казаннан килгәннәре дә очрый. Унҗиде яшьлек Семен Аджамов 1928 елда Алексей Максимовичка үзенең шигырьләрен җибәрә. Җавап көттерми. Соррентодан җибәрелгән хатында язучы яшь авторга мондый киңәшләр бирә: «һәркемнән дә өйрәнегез һәм беркемгә дә ышанмагыз. Шулай яхшырак. Сүз сәнгате осталарын укырга кирәк. Пушкинны укыгыз, Лермонтовны, Баратынскийны күбрәк укыгыз! Прозаикларны да укыгыз: Толстойны, Б Бер чакны без шулай Горький белән Бер мәҗлестә бергә утырдык. Әллә ничек аның сул ягына Туры килде минем урындык... Горький безнең чорның зур әдибе, Аның даны Бөтен планетага таралган, Ә мин үземне бер бик кечкенә Кеше итеп сиздем аңардан... Башта аның белән сөйләр өчен Зур гакыллы сүзләр эзләдем, Тирләп беттем... Ә соңыннан инде түзмәдем, Башта булган гади уйлар белән Башлап алып киттем сүземне, Ә бераздан яхшы ук акыллы бер Кеше итеп сиздем үземне!.. «Семен Аджамоака. А. М. Горький. Сорренто. 10.IV.28 ел». Яшь шагыйрьгә әнә шундьи сүзләр язылган «Мои университеты» һәм «Исповедь» исемле китаплар да җибәрелә. М. Горькийның хаты аның Мәскәүдәге архивында, ә китаплар безнең музейда саклана. Экспозициядә әдипнең шәхси китапханәсеннән алынган китаплар шактый, ә менә автографлылары икәү генә. Менә шуңа күрә алар безнең ечен аеруча кадерле, һәм бу китаплар М. Горькийның Казан белән даими злемтәдә торуын тагын бер мәртәбә искәртәләр. Бөек язучы белән очрашу яки хат алышу, гадәттә, һәркемнең күңелендә тирен зз калдырган. Алексей Максимовичның таләпчән, әмма рухландыргыч хаты яшь авторга үзенә күрә бер мәктәп булып хезмәт иткән, мәшһүр әдипнең «университетлары» яшьләрне халык тормышын тагын да тирәнрәк өйрәнергә чакырган. Әдәбиятка гражданнар сугышы фронтларыннан, завод һәм фабрикалардан килүчеләр, әлбәттә, бөек остаз киңәшләрен нуц өстенә нур буларак кабул иттеләр. «Кызыл юл» ширкәтендә итекче булып эшләгән Семен Аджамов та шундыйларның берсе иде. Иң элек аның шигырьләре стена газеталарында күренгөләде. Тора-бара ул «Красная Татария» газетасы каршында эшләүче әдәбият берләшмәсенең актив членына әйләнде Соңрак тә Семен Аджамов та теркәлгән. Икенче бер документ — яңа гына оештырылган рус язучылары секциясе исемлеге (1935 елга карый). Исемлектә — 11 кеше Алар арасында Б. Зернит, М. Бубеииов, А. Алдан кебек танылган язучылар да бар. һәр исемлеккә С. Аджамов та кертелгән. Бу чакта ул «Красная Татария» газетасы хезмәткәре булган. «Молодость» альманахында «Тон аша» исемле повесте дөнья күрган, китабы басылуга әзерләнгән. Архив документларында күренгәнче, С Аджамов секция эшендә актив катнашкан, туку фабрикасы каршында эшләүче әдәби түгәрәкне җитәкләгән, үзенең каләмдәшләре һәм эшчеләр алдында иҗат отчетлары белен чыккан. Бөек Ватан сугышы башлануга ук С- Аджамов фронтка кител бара. Аны артиллерия расчеты командиры итеп билгелиләр. Казанга хатлар язып тора. Менә саргая башлаган фоторәсем. Без анда Семенны, үзе әйтмешли, «беркетлер»е арасында күрәбез. 1943 елның июлендә язылган хатында ул үзенең Кызыл Йолдыз орденына тәкъдим ителүе турында хәбәр итә, ә соңрак партия сафларына алынуы һәм «Батырлык эчен» медале белән бүләкләнүе хакында яза. Днепропетровск шәһәрен азат иткенде (1943 елның 18 октябрендә) Семен Никитович Аджамов батырларча һәлак була. Якташыбызның гәүдәсе Днепропетровск посе логы янындагы туганнар каберлегенә күмелә. Хезер поселок мәктәбендә Сугышчан дан музее эшли,- анда С. Аджамовның да фоторәсеме һем аның турында сейлеүче документлар бар. Бөек пролетар язучы А. М. Горькийның фатихасын алган С. Н. Аджамовның яшь гомере менә шулай әзеле. Алексей Максимовичтан иҗат кыюлыгына ейрәнген (емма иҗатта үзен тулысынча расларга өлгермәгән) ир-егет тормышта исә кыю һем патриот булып кала алды. Лесковны, Чеховны һ. б. шундыйларны. Басылырга ашыкмагыз. Бу хәзергә сезнең ечеи зыянлы...» АРИФЖ.АНОВА ф ХАТЛАР АКТАРГАНДА химия-технология институтының механика мастерскоена эшкә күчә, рабфакка йөри башлый, Мәскәүдәге редакция-нәшрият институтына (хәзер М. Горький исемендәге әдәбият институты) укырга керә. Журналист Н. С. Пигузова (хәзер Минскида яши) сөйләвенчә, ул үзенең белемен күтәрүгә бөтен көчен биргән. Аның шәхси китапханәсендә Л. Н. Толстойның үзе исән чакта чыккан сайланма әсәрләренең ике басмасы була. Яшь язучы Лев Николаевичның үз әсәрләрен редакцияләү алымын өйрәнә. Бик u күп укый, кыскасы, Алексей Максимович киңәшләренә тугрылыклы булып кала. * Татарстан Язучылар союзы архивын өйрәнгәндә бер кызыклы документ табылды — о Беренче Бөтенсоюз съездына хәзерлек көннәрендә тезелгән язучылар активы исем- °- леге. Укыйбыз: К. Нәҗми, К. Тинчурин, Ш. Камал, X. Туфан ....................................................................... Баксаң, әлеге исемлек