ЯҢА БИЕКЛЕКЛӘРГӘ

Кадерле илтешләрI Безнең Беек Советлар иле, ватаныбызның миллионнарча һем миллионнарча хезмәт ияләре язның бу якты көннәрендә гаять зур иҗади һәм хезмәт күтәренкелеге белән яшиләр. Без үз илебезнең генә түгел, ә кешелек җәмгыятенең, Җир планетасының якты, тыныч, киләчәккә даими омтылышы хисләре белән яшибез. Сөекле Коммунистлар партиясенең, аның Үзәк Комитетының тарихи карарлары безгә әнә шулай тирәнтен гуманлы, иҗади яшәргә булышлык итә. КПСС Үзәк Комитетының апрель (1984 ел) Пленумы документлары һәм КПСС Үзәк Комитеты Генеральный секретаре иптәш Константин Устинович Черненконы бертаеыштан СССР Верховный Советы Президиумы Председателе итеп сайлаган унберенче чакырылыш СССР Верховный Советының беренче сессиясе карарлары — моның ачык дәлиле. Татар язучылары Р Файзуллин, Г. Ахунов, РСФСР Язучылар союзы идарәсе пред седателе С. Михалков, Чувашстан язучылар союзы идарәсе председателе А. Емелья нов, РСФСР язучылар союзы идарәсе секретаре А Волков (сулдан уңга). Бу язгы көннәр Казанның барлык хезмәт ияләре өчен аеруча якты һәм шатлыклы: хезмәтчел шәһәр, бөек Ленинның революцион яшьлеге шәһәре Ватаныбызның иң югары бүләгенә — Ленин орденына лаек булды. Без сезнең белен, кадерле иптәшләр, каләмдәш дуслар, еч орденлы Татарстан язучыларының унынчы, юбилей съездына менә шундый истәлекле көннәрдә җыелдык. Күпмилләтле Россиянең барлык әдипләре исеменнән, СССР һәм РСФСР Язучылар союзы идарәләре Секретариатлары исеменнән мин шушы югары трибунадан съездның барлык делегатларын, К язучыларны, ишь әдипләрне һем хәзерге татар совет әдәбияты ^икормр.» чын «учвлдьи котлыйм. Сезнең съездның әһәмият ә Татарстан автономияле республика- сының культура тормышы ечен гена түгел, балан батей Соеетлар иле халыклары ачен гаять зур. Быел СССР Язучылар союзы тезелүгә 50 ел тула Без илебездә Максим Горький катнашында тезелгән Язучылар союзларының берсе Татарстан Язучылар союзы булуын һәрвакыт истә тотабыз. Алексей Максимович Татарстан Язучы- ♦ лар союзын тезүдә турыдан-туры катнашты, бу жакта матбугатыбызда күл аздылар. п татар әдәбияты аксакаллары моны зур рәжмәт яисә белән искә алалар Илтешләр! ж Татар әдәбиятының күп гасырлык тармжы татар язучыларының иң югары баяла- “ иерлек әсәрләр иҗат итәргә сәләтле булуын ышандырырлык ител күрсәтте Хәзерге 5 әдәбият сеючеләр, ягъни Советлар иленең жеэмәтчел кешесе бүгенге язучыларның, 5 замандаш ларыбызның бу югары марканы ничек саклауларына һич тә битараф кала < алмый. Минем уйлавымча, татар язучыларының хәзерге заман әсәрләре, шул исәптән ж съездлар арасындагы чорда иҗат ителгән әсәрләре совет укучысының югары тала- ф бане күп яктан җавап бирә. Әмма, миңа билгеле булганча сезнең әле жәл ителмәгән проблемаларыгыз шактый. Татарстан әдәби хәрәкәте алдында байтак бурычлар тора. о Алар сезгә яхшырак билгеле, һәм мин бу съездда жәл ителмәгән проблемалар ту- * рында да таләпчән сейләшү булыр, дил ышанам Мин хәзерге татар әдәбиятының кайбер жанрларына гына тукталырга телим. к Проза жанрын алыйк. Сүз дә юк. Совет власте елларында татар прозасы Бетен- X союз күләмендә генә түгел, е бетенденья күлемендәге биеклеккә күтәрелде Мин с Галимҗан Ибраһимов, Гомер Баширов, Гәбдрахмаи Әпселәмов. Ибраһим Гази роман- ш нарын күздә тотам. Бу авторларның романнары үз вакытында Советлар Союзының & күпмилләтле укучысында зур уңыш казанды, чит илләрдә басылды. Бу исе чын “ мәгънәсендә татар романының күтәрелеш еллары булды. Безнең кеннәрде татар прозасында бик актив сәләтле, кызыклы прозаиклар >шли. Әмирхан Еники, Атилла Расих. Гариф Ажунов, Нурижан Фәттах. Авз Гыйлеҗеа, Мехеммет Мәһдиее. Шамил Бикчурии, Миргазиян Юныс. Мәсәгыйт Хебибуллин, Вакыйф Нуруллин һәм яшь прозаикларның тулы бер буыны шундыйлар рәтенә кере. Бу язучыларның китаплары Татарстанда һем үзәк нәшриятларда актив басылып киле, аларның әсәрләре Бетеи- союз укучысына мәгълүм. Әмма, хәзерге даими үсә баручы татар прозасының барлык уңышларын тяну белен бергә, алтмышынчы һәм җитмешенче елларда татар романының. бигрәк тә хезмәт кешесе турындагы романның үз позицивләреинән бераз чигенүен әйтми калырга ярамый. Бу — республика индустриясенең куәтле үсеше фонында, атаклы КамАЗ тезелешләренең, данлы нефтьчеләрнең, нефтехимнклариың, машина тезүчеләрнең һем Татарстан авыл хуҗалыгы вшчәннәренең героин җиңүләре фонында аеруча ачык сизелә. Татар әдәбиятында мондый әсәрләр бар. дип әйтүчеләр дә булуы мәмкин. Әмма бу әсәрләр рус теләнә җитәрлек кадәр сыйфатлы итеп тәрҗемә ителми, шунлыкван Бетенсоюз күлемендәге тәнкыйтькә һәм илебезнең күпмид- летле укучысына барып җитми. Бу очракта, илтешләр, сезгә тәрҗемә эшен җайга сжпырга. тәрҗемә проблемаларын уңышлы жәл итү әстенде эшләргә кирәктер. Хд*«рга твт«р др*м*тургил*Р*-»'* •“ W- Мр..-г. д* ..р 'У'*>. Б..Н.Н ..... .....ларымда ыомДым *.Ң*ш-*-Н Ь— у.ырыш.ар »~..ыру-ыа .п. ..Ы. Булып аш *м«* лрдб.а—ар-ы ■«>•» мышыбызның тәте яки бу элмәсендәге артталыкның сәбәпләрен ачу торе Ләкин без РСФСР Язучылар союзы -дәресе секре wp-атында татар др^Зәтуреняс. бу.ич. Мәси.үд. киңәшм, оештыру турыиД.гы мәсьәләне пшшәрондэ. веәәреә «атар дра матургларының уңай тәҗрибәсен Россиянең башка тугандаш әдәбиятларына күрсәтергә, бу иҗади күтәрелешнең сәбәпләрен ачарга теләдек. Соңгы аакытта театр тәнкыйте, Бөтенсоюз телевидениесе һәм илебез театрлары хәзерге татар драматургия-' сенә җентекле игътибар бирәләр. Туфан Миңнуллин, Аяз Гыйләҗев, Илдар Юзеея, Диас Вәлиев, Рөстәм Минпалим, Ризван Хәмид һәм күп кенә башка гүзәл татар драматургларының әсәрләре көннән-көн тамашачының игътибарын яулый бара. Иптәшләр! Татар поэзиясенең үзенең гаять сугышчан шигъри традицияләре бар. Тукай һәм Җәлил, Такташ һәм Кәрим, Туфан һәм Хәким исемнәре бу хакта ачык сөйли. Татар совет шагыйрьләре патриотизм байрагын, Ватанга, туган халкыбызга булган мәхәббәт хиспөрен һәрвакыт югары тоттылар һәм тоталар. Нури Арслан, Илдар Юзеея, Равил Файзуллин, Ренат Харис, Рөстәм Кутуй һәм Татарстанның аеруча актив шагыйрьләренең бөтен бер плеядасы шигырьләре һәм поэмалары күп гасырлык татар поэзиясенең иң яхшы традицияләрен уңышлы дәвам иттерәләр. Әмма, чагыштырмача яшь шагыйрьләрнең Бөтенсоюз мәйданына актив чыгуына карамастан, тулаем татар поэзиясен рус теленә тәрҗемә итү сыйфатының канәгатьләнерлек булмавын әйтеп китәргә кирәк. Иптәшләр! Коммунистлар партиясе Үзәк Комитетының соңгы вакытта чыккан карарлары, СССР Верховный Советы Президиумының гомуми белем мәктәбе һәм профессиональ мәктәп реформасының төп юнәлешләре турындагы Указлары балалар өчен эшләүче язучылар алдына гаять зур бурычлар куя. Биредә сүз безнең киләчәгебез хакында, киләчәк гасырлар турында бара. Соңгы вакытта татар балалар әдәбияты шактый уңышларга иреште. Шагыйрь Шәүкәт Галиев иҗаты Андерсен исемендәге халыкара премиягә лаек булды, һәм, гомумән, мин татар балалар поэзиясенең уңышларын билгеләп үтәр идем. Балалар прозасы һәм драматургиясе җанрлйрын активлаштырасы бар. Олылар драматургиясе шундый зур уңышларга ирешкән бер вакытта балалар һәм үсмерләр драматургиясенең шактый артталыгы борчымый кала алмый. Татар әдәбиятында сатира һәм юмор жанрының хәзерге торышыннан канәгать булмавымны әйтергә телим. Соңгы елларда татар язучылары Бөтенсоюз укучысын сатира һәм юмор әсәрләре белән бик куандырмыйлар. Ә бит елмаерга һәм көләргә яратучылар татарларның үткен һәм зирәк юморы белән тирәнрәк танышырга телиләр. Бу өлкәдә сезнең яхшы традицияләрегез бар. Мирсәй Әмир, Гамил Афзал, Зәки Нури һәм башкаларның яхшы сатира-юмор әсәрләре барыбызга да таныш. Республиканың яшь язучылары бу традицияләрне дәвам иттерерләр дип ышанасы килә. Безнең оештыру-иҗади тормышыбызда нәшрият эшләре гаять зур әһәмияткә ия. Сезгә билгеле булганча, узган ел без, «Современник» нәшрияты белән бергәләп, Казанда РСФСР Язучылар Союзы Әдәби тәрҗемә советының күчмә утырышын үткәрдек. Анда сүз Идел һәм Урал буе автономияле республикаларында яшәүче язучыларның әсәрләрен тәрҗемә итү проблемалары турында барды. Казанның бу чараны үткәрү урыны итеп сайлануы очраклы түгел. Үзәк нәшриятлар, шул исәптән ■Современник» нәшрияты да татар язучыларының әсәрләрен һәм татар фольклорын тәрҗемә итү һәм чыгаруда бай тәҗрибә тупладылар. РСФСР Язучылар союзы идарәсе секретариаты бу тәҗрибә белән уртаклашуны кирәк дип санады. Идел һәм Урал буе халыкларының барлык әдипләренә киңәшмә зур файда китергәндер, дип уйлыйм. Татарстан кмтап нәшрияты һәм Татарстан Язучылар союзы арасындагы үзара дуслык һәм эшлеклелек мөнәсәбәтләре безне шулай ук канәгатьләндерә. Чыгышымны тәмамлап, мин республика язучыларының уңай көнкүреш һәм иҗат шартлары турында даими кайгыртулары өчен КПССның Татарстан өлкә комитетына, Татарстан АССР Верховный Советы Президиумына һәм Министрлар Советына чын күңелдән рәхмәт әйтергә телим.