ӘДӘБИЯТ ҺӘМ СӘНГАТЬ ЯҢАЛЫКЛАРЫ

ШИГЪРИЯТ БӘЙРӘМЕ Быел да апрель аенда Казанда традицион шигырь бәйрәме үткәрелде. СССР тезелүгә 50 ел тулуга әзерлек шартларында һәм халкыбызның бөек шагыйре Габдулла Тукай туган көннәрдә үткәрелгән бу бәйрәм быел аеруча жанлы узды. Башка елларда ул бәйрәм бер генә көн — 26 апрельдә генә була торган иде Ә бу ел исә 25 апрельдә үк башланды. Ул көнне күп кенә шагыйрьләребез Габдулла Тукай туган якларга — Кырлайга бардылар. Шигырь бәйрәменә быел Мәскәу. Башкортстан һәм Чувашстан шагыйрьләре дә килгән иде. Республикабыз әдипләре һәм кунаклар Кырлайдагы Тукай музеена автографлары белән үзләренең китапларын бүләк иттеләр, шигъри митингта катнаштылар. Аннары Арча район үзәгендәге китап кибетендә укучылар белән очраштылар, әсәрләрен укыдылар. Тантананык иц зурысы 26 апрельдә Казанда булды. Башта шшърн бәйрәмгә багышлап Язучылар союзы идарәсенең махсус утырышы үткәрелде, анда Тукай премиясенең яка лауреатлары — Фатих Хөсни белән Шәүкәт Галненне котладылар. Аннары язучыларыбыз һәм кунаклар Казандагы В. II. Ленин. А. С. Пушкин. Габдулла Тукай, Муса Җәлнл һәйкәлләренә чәчәкләр куйдылар’ Г. Тукайның Муса Жалил исемендәге опера һәм балет театры янындагы һәйкәле каршына килеп, зур шигъри митинг үткәрде тар. Шигырь бәйрәмен үткәру комиссиясе председателе, М. Горький һәм Г. Тукай исемендәге премияләр лауреаты шагыйрь Сибгат Хәкнм ачып жнбәргән ул митингта Тукай премиясенең быелгы лауреатлары Фатих Хөсни, Шәүкәт Галиев. Мәскәү шагыйрьләре Михаил Львов. Вадим Кузнецов, Василии Шабанов, башкорт шагыйре Йосыф Гәрәй, чуваш шагыйре Юрнй Петров. татар шагыйрьләре Әхмәт Исхак. Гәрәй Рәмим. Ренат Харисов, Мөдәррис Әгьләмов, Рәдиф Гатауллин үзләренең шн- гырьләрен укыдылар. Нәфис сүз осталары Әзәл Яһудин. Айрат Арсланов Г. Тукай осәрләрен сөйләделәр. Казан мәктәпләре укучылары Габдулла Тукай шигырьләрен төрле телләрдә укып күрсәттеләр. Шигырь бәйрәме азучыларның Тукай нссменд >ге клубында дәвам итте Анда шагыйрьләребез тамашачыларга үэлореИйИ шигырьләрен укыдылар Аннары алар, берничә төркем)ә бүленеп. Куйбышев исемендәге .химия заводында. «Спартак» аяк киемнәре берләшмәсендә. 4 нче тегү фабрикасында эшләүчеләр белән очраштылар. ЯШЬ РЕЦЕНЗЕНТЛАР ТҮГӘРӘГЕ «Казан утлары» журналы редакциясе каршында яшь оеиензенттао тхтәоәге эшли башлады. Бу түгәрәккә Казан университетының журналистика бүлеге, татар теле һәм әдәбияты бүлеге студентлары һәм Ка- таяныч бүтән airjpu уку йотларында укучы студент яшьләр йөри Түгәрәк утырышларында татар совет язучыларымы* яка китапларына тәнкыйтьчеләр язган рецен- зналәр укып тикшеретА Яхшы жнп табылганнары республикабыз газета журналларында бастырып чыгару өчен тәкъдим ителә. ӘДӘБИ КИЧӘЛӘР. ОЧРАШУЛАР СССРнын төзелүенә 50 ел тулуга хәзерлек унае белән. Татарстан ятучылар союзы каршындагы пропаганда бюросы апрель аенда Казан шәһәре культура сарайларында һәм клубларымда «Казам азы» днп исемләнгән әдәби музыкаль кичәләр үткәрде М Горький исемендәге ктубта. сәүдә ул кичәләрдә атучы һәм шэгыйрь-зәрдәө Г Минский Г Ахрзоп. Б Камал < галнмоп М Хәбибудтми. В Нуруллин. Г Рәхим. Р Харисов. М Маликова драматург С Шәьүро» жыряылардам Г Рә- хнмкулов, Ф Сөтәймаиоаа. Р Ильясов, нәфис сүз остасы М. Шиһапов, баянчы А. Имаеа катнаштылар. Әдәбн кичәләр Алабуга районында да уздырылды. Аида шагыйрьләрдән Г Латыйп. Р Гатауллин. Ә Рашитов. Р Әхмәтәсәрләрен укыдылар БАЛАЛАР ӘДӘБИЯТЫ cost ТЫНЫҢ ПЛЕНУМЫ Шушы етиын апрель ае ахырында ппонернянек 50 еллыгына багышлап. СССР язучылар союзы каршындагы балалар әдәбияты советының чираттагы пленумы үткәрелде «Балалар әдәбияты — пионер Ларга» дигән тема буенча Мәскәүдә үткәрелгән ул пленумда төрле милләт язучылары вәкилләреннән егермеләп кеше чыгыш ясады. Әлеге советның члены язучы Ләбибә Ихсанова пленумда Татарстан пионерлары тормышы һәм татар балалар әдәбияты турында сөйләде. Ул шулай ук Мәскәү шәһәре китапханәләре мөдирләре белән һәм Мәскәү пионерлар сараенда башкала укучылары белән очрашып, аларны да татар балалар әдәбияты белән таныштырды. КОМПОЗИТОР КИЧӘСЕ Бөтенроссия театр җәмгыятенең Татарстан бүлеге каршындагы сәхнә ветераннары советы сонгы елларда артистлар истәлегенә. аларның иҗатларына багышланган кичәләр уздыруны гамәлгә кертте. Әнә шундый кичәләрнең берсе Татарстанның атказанган артисткасы һәм күп санлы популяр җырларның авторы композитор Сара Са- дыйкова иҗатына багышланган иде. Ул кичәне Татарстанның атказанган артисты Фәйзи Иосыпов ачты. Аннары Сара Са- дыйкованың иҗаты һәм тормышы турында филология фәннәре докторы Мөхәммәт Гайнуллин. шагыйрь Мәхмүт Хөсәен һәм му. эыкант Исмәгыйль һилалов иптәшләр сөйләде. Кичәнең икенче бүлегендә Сара Садынкова иҗат иткән җырлар яңгырады. Аларны җырчылардан Ф Насретдинов. Д. Сираҗетдинова. Җ. Сәләхова. Р Тн- мерханова. Р. Нуриева һәм Р. Ильясов башкарды. Баян партияләрен педагогия училищесы укытучысы А. Имаев алып барды, пианинода композитор үзе уйнады. ЯҢА БАЛЕТ Муса Җәлил исемендәге татар дәүләт опера һәм балет театры коллективы шушы елның апрель аенда «Бакчасарай фонтаны» балетының яна поствновкасын тамашачыларга күрсәтә башлады. А Пушкин әсәре буенча Борис Асафьев тарафыннан иҗат ителгән бу балет (Н. Волков сценарие) 1934 елдан бирле илебездә һәм чит нл сәхнәләрендә зур уныш белән бара. Күп иена театрлар аны Р Захаров куелышында сәхнәләштерәләр. Татар дәүләт опера һәм балет театры исә тамашачыларга үз вариантын тәкъдим итте Яна балетны РСФСРныц халык артисты, театрның баш балетмейстеры Н. Юлтыева куйды. Ф. ӘМИНОВ КҮРГӘЗМӘСЕ Шушы елның апрель-ман айларында Татарстан сынлы сәнгать музеенда Ленинград художнигы Фәйзерахман Эминов иҗат иткән әсәрләрнең күргәзмәсе булды. Ф. Эминов художниклар арасында яка исем түгел. Ул инде Бөтенсоюз күргәзмәләрендә tCy буе». һәм халыкара вцгазмэлэрдэ катнашкан рәссам Аиыч әсәрләрем илсбетнсн терле музейларында, атап әйтсәк. Ленинградның дин һәм атеизм тарихы музеенда. Пермь художество галереясында. Ташкентның А. Новой исемендәге музеенда һәм Татарстан сынлы сәнгать музеенда күрергә мемкнн. Ф Әмнноп терле жанрларда ижат итә. Әмма аның татар фольклорына багышланган әсәрләре аеруча зур осталык белән һәм үзенчәлекле итеп эшләнгән. «Тукай Кырлайда». «Сак-сок*. «Шүрәле». «Хужа Насретдин» исемле картиналары әнә шундый. Алариы бер күргән кеше гомере буена онытмый. Ф. Әминои яшьтән үк Габдулла Тукай әсәрләрен яратып укый. Ә үсеп рәссам булгач, шул әсәрләрдәге персонажларның сурәтләрен ясый. Бу җәһәттән аның «Шү- рәле»гә ясаган иллюстрацияләре аеруча игътибарга лаек. Сүз дә юк. «Шүрәле»ие бик күп рәссамнар ясаган. Киләчәктә да ясарлар әле. Ченки Тукайның «Шүрәле»се үлемсез әсәр ул Ләкин әнә шул бик күп рәссамнарның «Шүрәле»ләрс арасында Фәйзерахман Әминои «Шүрәле»ләрс югалып калмый гына түгел, алар бнтснләй аерылып. үзенчәлекләре белән күзгә бәрелеп торалар. Ф Әминоанын *Cv анасы» исемле картинасы шулай ук Тукайның шул исемдәге әсәренә нигезләнеп эшләнгән һәм бу әсәрендә дә рәссамның татар халкының тормышын якыннан белүе бик ачык күренеп тора. Казанда үткәрелгән күргәзмәгә рәссамның йөздән артык әсәре куелган иде Республикабыз тамашачылары ялорнын бары сын да бик яратып карадылар Фэйзерах ман ага Әминовның бу күргәзмәсе зур уңыш белән үтте. •Тукай Кырлайда» Муса Җәлил и имендәге опера һәм балет зсәтры ао-тзективынын бер группасы драматург Хәй Вахитның «Кяаүдәр» музыкаль комедиям (еомтомтхарлары С. Са- дыйкова һәм Р Гобәйдулла») белән республикабызның Чаллы. Әлмәт, Азнакай, Бвгелмэ. Баулы һәм Лешиюгорск районнарында гастрольдә булып кайттылар. АРХЕОЛОГЛАР КОНФЕРЕНЦИЯСЕ В. 11. Ульянов Ленам исемендәге Казам дәүләт университеты каршымдагы тарак, археология һәм втиографаа жәмгыяте. СССР Фәннар ааадемнягеиея Г. Ибраһимоа исемендәге тел. әдәбият һәм тарих институты һәм Болгар тарих зрхятснтура запотедиигы хезмәт яәрдәре бертәаәя археология конфсреиима.е уздырдылар. У агай алама жзеидә Баләрдә алын барылга» аахутниверенү ашәрсиен нмтнжаааренә батышлап үткәрелгән ул конфершиимдә тарих фәннәре лоазсры А. Халикоааыа «Болгар ханлыгынии монголларгача булган башкаласы һәм әны археологик яктай яйрәмү». •Хууа Насретдин». тарих фәннәре кандидаты Р Фәхретдинов- ның «Биләр шәһәренең топографиясе». Р. Шәрнфуллннның «Биләрдәге кәрван сарай». М. Әхметшннның «Кәрван сарай бинасын консервацияләү проекты». Е. Ха- ликованың «Биләр зиратлары». С. Ефимо- ваныц «Биләр зиратларының антропологик материаллары». Н. Кокаринаның һәм А. Терехинаның «Биләрдә табылган бал- чык-чүлмәк әйберләр, савыт-сабалар» турындагы докладлары тыңланды. Конференция көннәрендә СССР Фәннәр академиясенең Казан институтлары конференц-залында археология күргәзмәсе оеш тырылган иде. Анда узган җәйне Биләрдә алып барылган археологик казулар вакытында табылгач әйберләр куелган иде Күргәзмә Казан галимнәрендә зур кызыксыну ^ятты. МӘСКӘҮГӘ-ОТЧЕТ БЕЛӘН СССР төзелүгә 50 ел тулу уңае белән РСФСР Дәүләт планы үз федерациясендәге автономияле республикалар вәкилләренең отчет чыгышларын үткәрде. Шул уңай белән апрель аенда Мәскәүгә Татарстан вәкилләре дә чакырылды. «Татарстан — Россиянең тугандаш халыклары семья сында» дигән девиз астында үткәрелгән һәм республикабызның экономик һәм культура үсеше турында фикер алышуга багышланган ул сөйләшүдә Татарстаннан профессор П Абрамов. ТАССР Дәүләт планы пред седателе урынбасары К Мөхәммәтҗанов. «Теплокоитроль» заводы эшчесе Социалистик Хезмәт Герое Н. Гыйләҗев һәм Язучылар союзы председателе шагыйрь 3. Нури иптәшләр катнашты. Алар РСФСР Дәүләт планы хезмәткәрләрен республикабызның экономика һәм культура өлкәсендә ирешкән уңышлар белән таныштырдылар, алда торган бурычлар турында сөйләделәр. МАКТАУЛЫ ИСЕМ Артистка Вера Минкина күп еллар буена Галнәсгар Камал исемендәге татар дәүләт академия театрында уңышлы эшләп килә Ул башкарган рольләрне тамашачылар һәрвакыт яратып карыйлар. Совет театр сәнгатен үстерүдәге хезмәтләре өчен Вера Егоровна Мин- кинага РСФСР Верховный Советы Президиумы Указы белән РСФСРның атказанган артисткасы дигән мактаулы исем бирелде. ЧЫГАНАКЛАР ҖЫЕНТЫГЫ ТӨЗЕЛӘЧӘК СССР Фәннәр академиясенең тарих бүлеге һәм СССР тарихы институты илебез халыклары тормышына кагылышлы борынгы чыганакларның җыелмасын төзү мәсьәләсен тикшерүгә багышланган симпозиум үткәрделәр. Булачак ул җыентык күп томлы ике сериядән торырга тиеш. Беренче серия СССРның Европа өлешендәге халыклар тарихына кагылышлы чыганакларны эченә алачак Идел буе халыклары тарихына кагылышлы кыйммәтле көнчыгыш истәлекләренә, бигрәк тә классик гарәп-фарсы географиясенә. җыентыкта зур урын биреләчәк. Җыелманың икенче сериясенә СССР халыкларының хокук истәлекләре теркәлергә тиеш. Әлеге симпозиумда чыгыш ясаган атаклы тарихчылар, археографлар, борынгы әдәбият белгечләре төзеләчәк җыентыкның күп милләтле совет халыкларының бай тарихын ачыклауда бик кыйммәтле чыганак базасы булачагын әйттеләр. Симпозиумда Казан тарихчылары исеменнән СССР Фәннәр академиясенең Г. Ибраһимов исемендәге тел. әдәбият һәм тарих институтының гыйльми хезмәткәре, тарих фәннәре кандидаты Р. Фәхретдинов чыгыш ясады. ЮГАРЫ БӘЯ БИРЕЛДЕ Н. К Крупская исемендәге Мәскәү өлкә педагогия институтының гыйльми советы утырышында Үзбәкстанда яшәүче яшь галим Исхак Зәбнров диссертация яклады. «Муса Җәлил һәм Моабит төркеме шагыйрьләре» дигән темага якланган бу диссертациягә официаль оппонентлар профессор С. Шешуков. доцент М. Залесский һәм башка иптәшләр югары бәя бирделәр «Татар әдәбиятын Ташкент галиме Мәскәүдә яклый Монда Берлин галиме публицист Леон Небенцальнең дә ярдәме булган. Бу хәл бөек Муса Җәлнлнен халыкара әһәмияте турында сөйли»,—диделәр алар. МУЗЫКАЛЬ КУЛЬТУРА УНИВЕРСИТЕТЫ Г. Тукай исемендәге татар дәүләт филармониясе артистлары булышлыгы белән узган ел Чаллыда культура университеты эшли башлап, анда «Җыр — халыкның җаны». «Борынгы рус романсы». «СССР халык артисты Соловьев Седой». «Композитор Франц Шуберт» дигән темаларга занятие ләр үткәрелгән иде инде. Апрель аенда университетның тагын бер занятиесе булды һәм анда җырчылардан Р. Әхметов, А Еланская. Р Гобәйдуллин. В Зорин һәм А. Огородников чыгыш ясап. Кама автозаводын төзүчеләр күңелендә җылы тәэсир калдырдылар. ДУСЛАР КОНЦЕРТЫ Шушы елның апрель аенда бер төркем казакъ артистлары республикабызда булып, концертлар биреп киттеләр. Түбән Кама һәм Казан хезмәт ияләре СССРнын халык артисты Р Абдуллин. Казагыстаннык халык артисты М. Абдуллин. Казагыстаниың атказанган артисты М. Хәмзин чыгышларын бик җылы каршы алдылар.