КАУРЫЙЛАР ЧЫНЫККАНДА

Күршеләр' иһаять. Чаллы җирендә үзебез салачан беремме йортмын нигезенә аяк басар көнебез җитте! Йорт нигезенең беренче блокларын монтажный башлау хокукы безнең звенога бирелде. Чаллы шәһәренең көньяк-көнбатыш чигендәге җиденче кварталның тезелә генә башлаган чагы иде әле. Беренче көнне эшкә чыгу белән үк үзебезне биредәге төзелеш ыгы- зыгысының нәкъ уртасында торып калгандай хис иттек. Алда — безнең участокта эшләүче Кави Хайруллин бригадасы ташчылары үзләре салачак йортның кырыенда кран юлы су залар. Уңда һәм сулда эре панельдән бишәр катлы йортлар төзелә. Янәшәдән генә, тасмадай сузылып, озын юл үтә. Ул Кама автомобиль заводының төзелеш мәйданнарына алып бара. Юлдагы машиналарның кайберләре, барган уңайларыннан борылып, безнең дүртенче төзелеш участогына юл тоталар. Әнә, хәрби өйрәнүләргә чыккан ракета установкасын хәтерләтеп, күтәрү краны килә. Әнә, тугызынчы йорт яныннан сузылган тимер юлда башнялы кранны күтәртеп яталар. Әйтерсең космик кораб галәмгә старт алырга әзерләнә* Бер якта субай суктыру машинасы, «катюшачлар залп биргән вакыттагы кебек, салыначак йсрт-ың нигезенә бетон баганалар кага. Юан. озын карандаштай субайларга аның авыр тукмагы гөрселдәп килеп төшкән саен аяк астындагы җир селкенеп китә, участок конторасы урнашкан зәңгәр вагонның пыялалары зыңгылдап куя. Участок начал: чигы Сәет Җамалетдинен та бу көннәрдә әле Хайруллин бригадасы ташчылары арасында, өлө безнең янда бөтерелде. Башы 2, 3 еаннзрда. Әйе, шатланыр урыны бер иде Җамалетдиновнь1ң. Уя җитәкләгән участокның тел керләрен» моңарчы гел бер-берләреииәи аерылып эшләргә туры килде. Кави Хайруллин бригадасы күзәнәкле бетон заводы поселогымда тулай торак салды, ә Ваэих Мәулихов егетләре тезүчеләр поселогының дүртенче кварталында ашханә төзеделәр Түбә ябучы кызлар бригадасының эшләре дә ал да гөл түгел иде; агач ботакларын- ф двгы тиеннәр небе», бер түбәдән икенчесенә һвл күченеп йөрделәр Бригадаларның болай аерым эшләве төзү материаллары белән тәэмин итүне читенләштерә, төп көчләргә җитәкчелек итүдә, үзара ярышып эшләүне оештыруда еСтәмә кыенлыклар тудыра иде Хәзер менә барысы да күз алдында. Бригадаларының икесе өчен дә эш шартлары бер үк төрле: катлаулы Липецк ысулы белән йөзәр квартиралы берәр йорт салырга кирәк. Менә кайда ул ярышып эшләр урым! Хәер рәсми төстә белдерелмәс» дә, бу ярыш башланган иде инде. Берберебезнең ничек эшләгәнен икенчеләребез «шыпырт» кына күзәтеп иөри Үзара танышып китүебез шактый кызыклы булды Безнең бригадага измә китәргәндә. аларның измә көтеп, эштән туктап торган чаклары иде Ринат Кисюшео белой үзбушаткыч әрҗәсе төбенә ябышып калган измәне көрәп төшерергә дә өлгермәдек, Хоируллин бригадасыннан, носилка күтәреп, ике егет килеп тә җитте. Аларны күрү белән, Ринат сөрән сала башламасынмы — Безнең измәне алырга килгәннәр. Вазих, кара әле болариы! Измә беткәч, анион щ үзебез тик утырыйкмы? S — Бер үк шәһәрне салабыз бит1 Әллә безне Америкадан килгән дип уйлыйсызмы?— дип карасалар да егетләр, Рииатның үз туксаны — туксан а Безнемеләрдән кемдер Ринатны якларга маташкан иде да. хәзер нишләрсез икән, — карап карыйк one, яңа танышлар, дигөндәи, мыек астыннан гына бер кырыйда елмаеп х торучы участок начальнигын күргәч, тынып калды. — Ярар, алыгыз инде, булмаса! — дип, бераздан Ринат та чигенергә мәҗбүр д, булды. Бериенне күңелләре тәшеп киткән Хайруллин бригадасы членнары җыелышып, участок конторасына килгәннәр иде Төшмәслек то түгел шул. Менә ике атна инде кран юлы сузуның серен, тәртибен белеп җиткермәгән егетләр (ни дисең до. алар тимер юлчылар түгел, ташчылар биг1), кырмыскалар шикелле, тимер юл шпаллары арасында кайнашалар Әмма эшнең очы-кырые күренми one Участокта махсус эш кораллары җитоп бетми Моның естенә ташчыларның йорт саласы алтын вакытлары әрәм була Инде йортның нигезе өлгереп тө кило. Измәсе бар. кирпече бар. Җиңнәреңне сызган да, рәхим ител, йортның стеналарын күтәрә башла! Тик юк шул — кран әзер булмау бу егетләрнең кулын тота. Участок начальнигы Сәет Җамалетдиное ул кенне мәсьәләнең җитдилеген, берәүнең дә читтән килеп бригада өчен иран юлы төзергә җыенмавын аңлатып, влариы яңлдан эшкә рухландыра алмады алуын. Ләкин егетләрнең борчылуы урынлы иде. Әйе, күтәрү краннары ечеи тимер юллар тезү — ташчыларның тәңкәсенә иң тигәч МӘСЬӘЛӘ. Әгәр бу эш белән шөгыльләнүче махсус төзү бригадасы булдырылса, деүлет өче« дә, төтүчепорноң үэлоро ечеи дә ничек файдалы һәм уңайлы булыр иде. Кайчандыр бу нәкъ шулай да булган Ләкин күптән түгел тезелешне механикалаштыру идарәсе җитәкчеләре кран юллары тезү эшеннән котылу юлларын тапканнар. Ә крансыз — тезүче ике кулсыз. Күрше бригада ташчыларына, ихтыярсыэдач. менә шулай --башка төшкәч башмакчы» булырга туры килде Без солосы йортның кырыена ниндидер рәхимле бәндәләр крон юлы сузып куйган иде инде Күршелорнең чиләнгәннәрен күреп, сөенешеп китч он идеи. Юк икон, нртәрәк шатланганбыз. Нигез ташларын монтажлыи башларга керешеп, борат эшләп алырга де өлгерм», дек, Саша Чернобровкин идарә иткән күтәрү краны кинәт туктап калды Астон к «ротонда озын агачка кадакланган сыерчык оясы кебек кенә булып күренгән кран кабинасының тәрәзәсеннән җирән чәчле башын чъ"арган да, кулындагы ниндидер дәфтәр белән тимер юл шпалларына ымлап, безгә нидер аңлатмекчы була; КАУРЫЙЛАР ЧЫНЫККАНДА — Инструкция.,. Ләкин, тугыз катлы йорт биеклегеннән аның сүзләре ишетелми һәм кранның нигә шулай кинәт кенә туктап калуына без һаман да тәшенел җитә алмыйбыз. — Нинди инструкция ул? — дип гаҗәпләнәбез. Ул арада Саша кранның текә баскычлары буйлап аска тешә башлады. Кранчы егет тимер юлга сикереп төште дә әле бер, әле икенче шпал башына кирза итекләре белән дөп-дөп басып, безгә якынлашты. — Шпалларны ныгытмыйча торып, кран урыныннан кузгалмаячак! Минем дә баш ике түгел... Мондый тимер юлда эшләргә инструкция рөхсәт итми,— диде ул, дәфтәрен баш очында болгап.— Ишетәсезме, инструкция диләр моны! Ул шаярганны яратмый... һәм аннары, килеп чыккан өзеклек турында акт яздырырга дип, төзелешне механикалаштыру идарәсенә китеп барды. Нишлисең, блоклар монтажлауны туктатып торып, безгә дә, белер-белмәс баштан, кран юлын ремонтлау эшенә алынырга туры килде. Күршеләрдән бер дә артык җиребез юк хәзер: көне буе шпаллар арасында казынабыз. Рельсларны домкрат белән күтәртеп, какшаган шпаллар астына бик тырышып чуерташлар тутырдык, аннары ныгытып төйдек, тыгызладык һәм менә, бер тәүлек дигәндә, краныбызга җан керде. Ләкин иртәгесен ук кран проблемасы безнең алда икенче ягы белән килеп басты. Крон проблемасының дәвамы Участок мастеры Булат Шакироа кранчының путевкасына «Вынужденный простой» дип кул куйган иде Чернобровкинның моңа һич кенә дә риза буласы килмәде. — Эшләгән итеп яз! Мин гаеплемени? Үзегез ич...— дип, мастерчың колак төбендә безелдәп йөрде. — Итекчедән пешекчегә әверелеп, ташчылар әнә кран юл суза. Әлеге простой- ларның җил-яңгыры нишләп сезне генә читләтеп үтәргә тиеш? Аңлашылмый...— диде мастер һәм, сүзне беткәнгә санап, күрше бригадага китеп барды. Ләкин сүз бетмәгән, киресенчә, яна башланып кына киткән икән әле. — Кранчыга аңа ни? Окладка утыргач... — Кертергә иде аларчы бригада составына, түләргә иде эш башыннан. Узына алмаслар иде ул чакта,— дип шаулаштылар бригада членнары. Кранчы егет ачуының ачысын беренче булып Хәбир Нәбиуллин татыды. Ул көнне Хәбир дежур стропачы хезмәтләрен башкара иде Менә ул әле яңа гына килеп туктаган машина әрҗәсенә менеп басты да, андагы блокларны бушатырга ниятләп, монтаж элмәкләренә кран кармакларын киертә башлады. Эләктерәселәрен эләктереп бетерде дә дирижер кебек уң кулын өскә күтәрде. — Вира! Ләкин кран ягы селкенмәде дә. — Төш машинадан!.. Йөкне күтәрткәндә кран астында бер җан иясе дә торырга тиеш түгел... Инструкция... Нишләсен комсоргыбыз? Түзде. Бер блокны бушаткан саен, машинадан җиргә сикереп төшәргә, аннан кабат машинага үрмәләргә мәҗбүр булды. Әмма ахырдан, югарыга карап, йодрыгын селки башлады. — Уф-ф, косарсың кыланышыннан! Инструкция, имеш... Синең капризларың аркасында әнә машина тикле машина тик тора. Кранчы тимер баскычлар буйлап йөгерә-йөгерә төште дә, әтәчләнеп, Хәбирнең бу эштә эшләргә рөхсәт бирә торган таныклыгын тикшереп менеп китте. Бәхеткә каршы, ул бар иде... Кранчының кирелеге моның белән генә бетмәде әле „.Тимер-бетон конструкцияләр заводында блоклар гол бер озынлыктагы калыпларда гына коела. Ә йортның нигез ташларын монтажлаганда подвал ишеклере һем тәрәзәләре емен «ларның терле үлчәудәгеләре кирәк. Шул блокларны кистер» алмыйча аптырап беттек. Компрессор чүкече белан да ваттырып карадык. Юк, ватылган кисәкләр без теләгәннән я озын, я кыскарак була яки теткәләнеп бетеп, бөтенләй ярамас хәлгә килә. Менә шулай нишләргә белми торган чакта, Николай Курицин әйтә ♦ куйды: — Блок диләр аны.» Шикәр кебек теләгән җиреңнән китеп тәшер» алмыйсың. Безнең Саратов шәһәрендә чулевиклар менә болай эшли торганнар иде.— диде ул, кулына ике лом алып. Аларның берсен җирдә яткан блок естенә аркылы салып калдырды.— Менә шуның өстен» ватыласы блокны куябыз да, астына икенче ломны тыгып, кран ярдәмендә аны бер башыннан күтәртәбез— Бөр башы күтәрелгән блок, астагы блок өстендә яткан ломга килеп тешеп, без теләгән урыннан кителде дә китте. — Бер ни дә әйтеп булмый. Чиста башкарылган эш! — дип, мастер Булат Шакиров та елмаеп куйды. Әмма бу ысул һич уйламаганда киртәгә юлыкты. — Инструкциядә мондый эш каралмаган,—диде кранчы Саша, Утыр да ела шунда! Китап укып утырган булуын кара син аның! Мастерыбызның да сүзе үтмәде, кран кабинасы тәрәзәсеннән җирен чәчле башын чыгарган дә: ы — Ә-ә-ә, мастер иптәш! Таяк менә шулай ике башлы була ул. Дәреслекне без ® д» бик яратабыз аны,— дип, киная белен елмаеп торуын бел». п Шул чак участок начальнигы Сәет Җамалетдине» күренде. а — Кирәкми безгә мондый иранчы, Җамалетдинын! Аның кыланышларына түзәр- п лек түгел,— дип каршы алдык без аны— Ташчылар һәм монтажчылар, штукатурлар һәм буяучылар, кранчылар һәм мото- < ристлар арасында әледән-әле кабынып торучаи мондый бәхәсләрнең асылы шунда: — алзр бер үк объектта эшләсәләр дә, терпесе терле идарәгә буйсыналар Хезмәткә түләү до төрлесендә тәрлечә. Кранчылар һәм мотористларны, бергә эшләү чорында гына булса да, үзләре хезмәт күрсетүчө бригада составына кертергә һәм еларга коллективның ничек эшләвенә карал түләү системасына күчәргә кирәктер, мегаәи. Истәлекле көн Җиденче сентябрь/ Нуль циклын тәмамлап, Чаллы җирендә үзебез төэиямөк беренче йортның беренче кирпечләрен сала башладык. Беренче кирпеч! Ташчы булып өлгергәнлеккә, егетлекне беренче имтиханны тота башладык дигән сүз иде бу. Имтиханнар, имтиханнар! Үз гомерендә кешегә алариы күл тапшырырга туры кил4. Башта мәктәп имтиханнары, аннары — тормышныкылар- Берәүләре җиңел, икенчеләре авыр һәм үтә җаваплы. Бүгенге Чаллыны «яшьлек полигоны, ирлек-кыюлык полигоны* дип юкка гына атап йәртмилер. күрәсең. Без дә бүген биредә имтихан тотабыэ. Беренче йорт — Чаллы җиренде безнең бригада тапшырачак теүге имтихан ул. Моны аңлау безне тагын да чәчлерәк и-ә тесле Ә көч дигәннәре бу кәинерде, кирпечләрне катлаулы Липецк ысулы буенча салу алымы белән беренче мәртәбә күзгә-күз очрашыр алдыннан, безгә бик, бик тә кирәк иде Липецк ысулы дигәннәре, дәрестән до, бик хә-әр нәрсә булып чыкты. Бу алым белән эш легенде, кирпеч араларындагы җәйләрнең калынлыгы миллиметрлар белән исәпләнә. Беренче рәт кирпечләрен салганда калдырылган вертикаль җәй, линейка белән сызылган кебек, түбәгә чаклы бер үк турыдан сузылып менәргә тиеш Салынган йортчың бөтен матурльоы м»нө шушы җөйләрнең тигезлеген», турылыгына беиКАУРЫЙЛАР ЧЫНЫККАНДА ленган. Беренче рәт кирпечләрен салганда инә очы кадар гене ялгыштыңмы, эш бозыла дигән сүз Чанки нигездән башланган җеннең, бии-бии менеп, кәрнизгә җиткаи-. дә, ярты мегрга чаклы авышып куюы да бик ихтимал. Яңа алым турында бөтен белгәннәребеэ менә шушы инде. Таш эшендә тешә чыккан Николай Курициига беренче йортның беренче кирпечен салырга туры килде. «Таш эшен синнән дә күп белүчебез юк. Коткарсаң син коткарасың, дядя Коля»,— дип салпы ягына салам кыстырэкыстыра, йорт нигезенең уң почмагына китереп бастырдык үзен. Ә калганнарыбыз. ярым түгәрәк ясап, аның ничек эшләгәнен күзәтеп торабыз, йомырка чебешне өйрәтмәсә дә, «акыллы» киңәшләребезне биргән булабыз: — Жөйнең калынлыгы бер сантиметрдан артмаска тиеш— — Калынрак булса дә мишәйт итмәс югарырак менгәч, ялгыша башласак, запас миллиметрлар булыр. Николайның эшләгәнен карап тору үзе бер рәхәт Менә ул, сул кулы белән үрелеп, янешәдәгө өемнән шикәр тесле ак силикат кирпечне алды, изоляция толенә сзлыч-ан измә өстеннән, күз иярмәс тизлек белән, ун кулындагы мастере ы йөгереп /гте, тигез итеп җәелгән измә юрганы эченә теге кирпеч кереп ятты. Шык-шык бәрелеп аның өстеннән тагын ташчы чүкече иәгерел узды. Николай салган стена ялт итеп кала. Бармак башы зурлыгындагы кирпеч ватыклары дэ әрәм булмый — ул аларны. мастерогы белән көрәп альт, стенаның уртасына тутыра. Кирпеч ватыклары — әйтерсең аның өчен ипи валчыклары! Беренче йортыбызның беренче кирпечләре салынды! Бәхет-бәрәкәт иңсен бу йортка! Шуны теләп, пакь теләкләребездәй ак кирпеч естенә челт-челт бәрелеп, як- яктви бакыр акчалар очты. Ул арада булмады. Балык бистәсе районыннан килгән керәшен егете Борис Давыдов, батырланып, нигезнең икенче по»магына барып басты, Ләкин ул бер рәт салып чыгарга да өлгермәде, уртада, Николаи Курицин белән очрашкан урында, Борис салган кирпечләрнең вертикаль рәткә дөрес ятмаулары беленде Башын кашый егет Аптырагач, кулына линейка алып, үзе салган кирпеч аралеоындагы җәйләрнең калынлыгын да үлчәп карый. — Теп-тегәл... Белмим инде, хикмәт иидө? — Балык бистәсе түгел син болай булгач, тел бистәсе! — ди Йосыф, аның кулыннан линейканы суырып алып. һәм бераздан.. Үзе дә башын кашый башларга мәҗбүр була Эшнең херти булуын күреп. Николаи да туктап калды — Үлчибез, үлчибез, тик берни дә чыгара алмыйбыз. — Җамалетдинымны чакырырга кирәк. Я булмаса, мастерны.— диде шунда кайсыбыздыр. — Алар да каян белсен инде? Бу бит яңа алым әле. Меиә без дә теориясен белгән кебек идек бит. Нигә килеп төртелдек соң алай булгач? Липецк -табышмагыин чишә-чишә, әбәт вакытын да үткәреп җибәрә язгаибыз- Тиз генә якындагы ашханәгә кереп тулдык. Чиратта басып торганда да. өстәл артына утыргач та безнең миләрне һаман шул бер уй бораулый; ничек ватарга бу каһәр тешкере Липецк «чикләвегечн? Ринат Кисюшев әбәттән ярты сәгатькә соңга калып килде Әле генә финиш сызыгын үтеп чыккан йөгерешче кебек әлсерәгән, кечкә-көчкө сулыш ала. — Раскладка... Геворгян... раскладка.. Атаклы ташчылар бригадиры, Татарстанның атказанган тезүчесе Геворг Геворгян — безнең ечен авторитет. Ләкин чигә шулай Ринатнын теленә без һич уйламаган вакытта килеп керде соң әле ул? Бу идзрәсендә генә түгел, бөтен илдә, бөтен дыьяда да бик яхшы беләләр Ул —Советлар Союзы Герое, Ленин премиясе лауреаты Муса Җәлил! ...Барысы да бригадага ВЛКСМ өлкә комитетының беренче секретаре А. Василең килүдән башланды. Аның белән «Камгэсэнергострой», «Жилстрой-1 ■ идарәләренең комсомол комитеты секретарьлары Юрий Титов һәм Юрий Завьялов, Бөтенсоюз удар ♦ комсомол төзелеше штабы начальнигы Валерий Стекольщиков та бар иде. — Я ничек, егетләр, буламы? — дип башлады сүзен өлкә комитеты секретаре, безнең һәрберебеэ белән кул биреп күрешеп чыккач — Эш турында сорашып тор- 5 мыйм инде: ул күз алдында. Иң беренче булып комсомол путевкалары белән килеп = төшкән Казан егетләре исеменә тап төшермисез икән. Рәхмәт, егетләр, рәхмәт! = Ә менә эштән буш вакытларыгызны ничек үткәрәсез соң? Бригадагыз белән бергәләшеп кинога булса да барганыгыз бармы икән? х — Юк бугай...— диде арабыздан берәү. — Кафеларда кичәләр үткәрәсезме? — Ял көннәрендә җыелышып табигать кочагына чыккалыйсызмы? — Юк, дуслар! Болай ярамый. Хыялланып, канатланып яши белергә кирәк «Хыял- 2 сыз кеше— канатсыз кош» дигәннәр бабайлао. Менә, мәсәлән, нигә дип Муса х Җәлилне бригадагызга почетлы член итеп алмаска'..— Сезнең бригада кебек яңа ♦ оешкан коллективның ныгып җитүе өчен көндәлек эштән тыш ниндидер бер гомуми в мәсьәлә өчен яну да кирәк. Бригадагызның тарихын язып барсагыз да бик әйбәт ы булыр иде. Бу сойләшү күп булса ярты сәгать дәвам иткәндер Аннары кунакларыбыз, ашы- £ гып, Кама автозаводы төзелеше мәйданнарына китеп бардылар. Шулай да, рәхмәт сиңа, иптәш секретарь! Югыйсә, бер төрле гадәти эшләргә күнегеп, йөрәкләребез йокымсырап бара а иде. Иртән торып аннан-моннан гына капкалап аласың да эшкә чыгып чабасың. Менә < көндезге ял вакыты җитә. Бирелгән бер сәгать вакытка сыешыйм, эшкә соңга капмыйм дип, тизрәк ашханәгә йөгерәсең, бормаланып сузылган чиратның ничек тә алгы очынарак эләгү ягын карыйсың. Аннары тагын эш. Тулай торак, йокы. Иртәгесен тагын шушы бер үк төрле тормыш: эш — ашханә —тулай торак — эш. Чаллыга килгәндә вагонлап төялгән энтузиазм акрынлап кими, романтика атлы кайнар җилләр исүдән туктый, борыннар салына, йөрәкләрне юшкын баса башлый. Юк. болай яшәргә ярамый иде. Чаллыга, яшьлек шәһәренә, көчебезне кызганмыйча эшләргә, вакытында ашарга-эчәргә һәм йокларга да килмәдек бит инде.. Дөрес әйтә иптәш секретарь: коллективның ныгып җитүе ечен айлык норманы 140—150 процентка үтәп бару гына җитми, ә бригада членнарының ниндидер бер гомум мәсьәлә, гомум эш өчен янып, канатланып яши белүләре дә кирәк шул. Бригадага кемне алу турында елеге зурдан кубып сөйләшү булмаса да. ташчыларның күңелләре урыннарыннан купкан, килгән кунакларыбыз сибеп киткем «орлыклар», уңдырышлы туфракка төшеп борын терте башлаганнар иде инде. Тәмәке көйрәтеп алырга тукталган араларда булсын, эштен кайтышлый булсын — бригаданың почетлы членлыгына кандидатлар турында сүэлер өпедән-әле чыккәләп торды. Соңгы көннәрдә Чаллы магазиннарында Казан тәмәке фабрикасы эшлеп чыгар'ан яңа тор сигарет сатыла башлады. Аның чытырдавын кәгазьле тышына Казан Кремле каршындагы Муса Җәлил һәйкәле төшерелгән. Беркенне иртән, эшкә керешер алдыннан, будкабызда гөп сатып утырганда _ Я. бер көйрәтеп алыйк, булмаса.— дил, Анатолий Турцеа кесесәннон өне шул сигарет кабын чыгарды. Тартмаса да. ни эчендер, ул капны Толядан Хәбир Набиуллин сорвп алды «Безнең комсоргка бүген нарсә булган?» диген сыман барыбыз да ана караштык. _ Япе дядя Коля, әйтел кара еле! Менә бу капның тышына кем һәйкәле төшерелгән? — диде ул бәрээдан. дәрес аңлаткан укытучыдай, уң кулындагы сигарет кабын еске күтереп. — Муса Җәлил ич._ Бухенвальд төрмәсендә утырган диләрме әле аны? — Моабитныкындә.—дип Хәбир кызартып куйды Николай Курицинны. Лакии сүз барышында таякның икенче башы Хәбирнең үзенә дә тиеп апды. Җәлил турында үзе башлап җибәргән утның очкыннары кире аның үзенә килеп тиде: — Ну, Хәбир, молодец та икәнсең! Комсорг итеп юкка гына сайламаганбыз ,үзеңне... — Шу лаен шулай. Тик менә комсомол членнарыннан взнос җыю белән чикләнә шул. — Булмый болай, комсорг! Кызыклырак итәсе иде... Тормышны дим. Обком секретаре ничек кызартып китте y3e6e3Hef — Бер мин генә нишли алам? — диде Хәбир, акланырга тырышып —Тотыныйк бергәләшеп, аннары карарбыз менә... Озакламый айлык эш нәтиҗәләрен тикшерүгә багышланган бригада җыелышы булды Хезмәткә түләүнең яңа системасы—тырышлык коэффициенты кертелгән кен- нэр иде бу. Соңыннан бригадага почетлы член алу турындагы мәсьәлә дә тикшереләчәк иде. Җыелышны башлап җибәрергә дип бригадир Вазих Мәүлихов торып баскак гына иде һич көтмәгәндә, будкабызга ВЛКСМның Чаллы шәһәр комитеты секретаре Кузьмин һәм комсомол өлкә комитеты вәкиле Гатауллов килеп керделәр Кулларында бер кочак китап. Аны Казан театр училищесы студентлары бүләк итеп җибәргәннәр икән. Алар автомобиль заводы төзелешендә катнашучы яшь эшчеләрне шефка алган дусларыбыз. Китапларның титул битләрендәге язулар шул турыда сөйли иде. Ләкин бүләк китаплар белән танышудан туган шатлыгыбыз озакка бармады. Килгән кунакларыбыз бераз хәлләребезне сораштырып утыргач, сүз иярә сүз чыгып, безне оялтып алдылар. — Шушындый пычрак будкада ничек түзеп утырмак кирәк? Ә үзегез комсомол- яшьләр бригадасы тагын. Чыннан да, ял итү өчен билгеләнгән шырпы кабы чаклы гына будкабызның идәненә пычрак каткан, аңа юеш мунчала тиеп карамаганга да биш былтыр булган иде инде. Кунакларыбыз оялттылар да, өметләндерделәр дә. — Әгәр Җәлилне бригадагызга алу идеягез барып чыкса (каян ишетеп өлгергәннәр диген?), сарай кебек зур будка бирербез үзегезгә. Зелемодольск шәһәренең яшьләре, янга калдырылган материаллардай, Чаллы комсомоллары өчен мебель эшләп җибәрергә булганнар. Алардан да өлеш чыгарырбыз. Әйе, менә дигән итеп бизәр идек яңа будканы. Бирсеннәр генә. Кунаклар алып килгән китаплардан бригада китапханәсен дә оештырыл җибәрер идек. Әмма Җәлилне бригадага алу буенча барыбыз да бер төрле уйланмыйбыз икән әле. — Башкаларга түгел, үзебезгә дә җитәрлек акча эшләп булмый әле,— ди икен Анатолий Свежеицев дигән егетебез Свеженцевның, гомумән, чын йөзе ачыла бара Ул эштә болай сынатмый үзе. Дүртенче разрядлы ташчы, бригаданың ветераны. Әмма һәр яңалыкка каршы чыгар ул. Беркөнне дә: — Бетерергә кирәк ул тырышлык коэффициентын, бригада членнарын ызгыш- Гирудан башка файдасы юк аның,— дип сөйләнеп торды Бер Свеженцев кына тәртәгә тибеп, әллә ни эш кыра алмас анысы. Кирәк икән, почетлы членыбыз нормасын аның өчен башкалар тутырышыр. Ләкин эрабызда шундый иптәшнең дә булуы барыбызның да эчен пошырды Җыелышның беренче көн тәртибе буенча һәр бригада членының айлык эше эчә күзеннән үткәрелеп, куеласы коэффициентлар куелып беткәч, килгән кунакларыбыз ■ китеп бардылар. Шундый мөһим мәсьәләне хәл иткәндә, очит-яг күзләрьдән башка гына иркенләп сөйләшә, бәхәсләшә алсыннар өчен бригада членнарының үзләрен г*нә калдырасылары килде инде, күрәсең. Икенче көн тәртибе буенча сүз комсорг Хәбиргә бирелде. — Почетлы член ител кемне алу мәсьәләсенә килгәндә,— диде ул._____________ минөмчв, безнең бригада өчен Муса Җәлил кулай булыр. Татар халкының комсомол тәрбияләп үстергән батыр улый Татарстандагы иң ау₽ төзелештә эшләүче ксмсомол-яшьлер бригадасының почетлы ташчысы итеп алу мичемчә, нур «стене нур гына булзчая Аннары Чаллы шәһәрендә латриот-шагыйрь исемен йөрткән урта мәктәп, районда Муса Җәлил исемендеге колхоз бар Икесе дә — алдынгы коллективлар Алар белән да бәйләисшкә керергә мемкин булачак Шуны да онытмыйк эш исемдә генә тугел бит. иптәшләр' Муса Җәлилне брига дабызга алдык та — шуның белән эш бетте дигәч суз тугел Егерме алтынчы ташчы- ♦ быз эчен кәйлек норманы үтәп бэрырга да тиеш булабыз әле һәр айның билгеле < бер иө.чендә, әйтик, рәттә- ике смена эшләр ә мемкин. Бу смена, бәлкем, киләчәктә = •Муса Җәлил сменасы» дип аталып йөртелә башлар Шагыйрь исемендәге урта мок- -2 тәннең кайсы да булса бер классы укучыларын шефлыкка алырбыз. Укучылар моңа ~ билгеле, теләп риза булачаклар. Берьюлы еч куян атачакбыз бит герой якташыбыз = сменасында эшләп яшь буында патриотизм хисе тәрбияләнә. Бу булдымы — бер р* Аннан соң укучылар җирдә аунап яткан кирпечләрне поддоннарга гына ееп китсәләр ь дә, бригада эчен тәзелеш эчен нинди зур файда булачак. Менә булды —- ике. Һәм < өченчесе- бер ук вакытта укучыларда тезүче профессиясенә карата мәхәббәт тә — тәрбиялибез — бәлки аларда иәкь менә Муса Җәлил сменасында эшләгән чакта тоэу- д. че булу теләге уяныр. Җәлил ечен түләнәчәк акча кая китә дисезме? Аның бер өлешен тынычлык фондына җибәреп торырбыз. (Без бит тезүчеләр—иң тыныч хезмәт кешеләре!) ♦ Ә икенче өлешен бригаданың культура ихтыяҗларына тотарбыз. Бригада членнарының ® туган көннәрен билгеләп утү өчен берәр сум акча җыег «эрергә туры килмәс инде “ моннан соң. зурлабрак, башкачарак ител үткәрербез һерберебезгә «Юность» «Комсомольская правда-, «Казан утлары». «Социалистик Татарстан» һәм башка газета- Ф журналларга еллык подписка бүләк итә алырбыз. Әлеге ташландык хәлдә яткан буд- ® кабызны бизеп, анда "Муса Жалил поммагы-и оештырып җибәрербез, шашка-шахмат алырбыз. Хәтта баяныбыз да булыр, бая гына иптәш Кузьмин аегьдә иткәнчә, якын- в тирәдәге шәһәрләргә, ейтик, Ульяновскига, Казанга, Алабугада ы Шишкин музеена < су буйлатып кына, экскурсиягә барырбыз — Менә эшләр шулай тора.— диде Вазих, комсорг сейлеп бетереп урынына утыргач— Бу бик җитди мәсьәло Муса Җәлилне бригадабызга алып, без үзебезгә зур җаваплылык йөклибез, һәрберебезгә булган таләпләр до арта төшәчәк Җәлил эшләгән бригада члены прогул ясый алмый, эшкә соңга калмый, кушылган заданиеие яхшы сыйфат белән һәм һәрвакыт арттырып үти Ныгытып уйлашыйк, киңәшик. Иртәгә чаклы нинди дә булса бер ургак фикергә килик. — Нигә иртәгә сузарга? Бөэ бүген ук риза инда,—Диде Николай Курицин — Риза, бригадир, риза! — диештеләр бүтәннәр до — Бригаданы простайда тотып, Муса Җәлилне эшсәэ яткырып карасыннар мечә хәзер!.. — Егетләр, карагыз әлө бөренчо кар Беренче кар бөртекләре тошә бит?— дип кычкырып җибәрде шунда терәтә янында утыргач Гзн< Нәбиәв балаларча шатланып. Барыбыз да, этеша-тартешә будкабызның кечкенә тәрәзәсенә ябырылдык. Ә тышта чынлап та ак күбәләкләрдәй тирбәлешеп, теңке-төнйә кар ава иде Мамык кебек йомшак, күбәлектәй җиңел, чиста кар! Быелгы көзнең тәүге коры! Беренче октябрь коры! Бу кеннәрге байтак вакыт үттә Хозер безнең сарай кебек «ркан -Культура Аор» тыибыэ бар (Аны будка дип атарга -ол дә бәрмын хәзер) Аның эченә керсәң кири чыгасың килмәс Ишектән керү белән, түр як стенага эленгән Муса Җәлил портреты күзгә ташлана Аны безгә Чаллының ашь рәссамы Хөрмәт Халитое ясал бүлек иткәч иде Аз гына ветеран •Спецстрой.ның 21 иче төзү идарәсөинән Виктор Шатунов җитәкчелегендәге бетончылар бригадасы башлап җибәргән ярышта җиңеп чыгыл, .КЛССиың XXIV съезды исемендәге бригада, диген мактаулы исемне еулал алуыбыз «чан бүлек итеп бирелгән радиоалгыч шаулатып сөйләп тора. Икенче почмакта — үз китапханә- без. Шүрлекләрдә — рус әдәбияты үрнәкләре, Тукай, Җәлил томнары. Бригада китапханәчесе Әлфинур Әхмәтованың тырышлыгы аркасында, ул шүрлекләр гел тыгызлама, авырая торалар. Бер як стенада — бригада ташчыларының фидоиарь хезмәге белән яулап алынган күчмә вымпеллар, мактау грамоталары, «Мастерок» исемле стена газетасы. Икенче якта... Ә икенче якта — бригада членнарының тулы исемнәре. Бирегә килүчеләрнең игътибары башта, гадәттә, әнә шул исемлеккә беренче булып, кызыл кара белән язып куелган егерме алтынчы ташчыбызның исем-фамилиясе турысындагы анкета мәгълүматларына юнәлә: кайчан килгәч — Беек Ватан сугышында батырларча һәлак булды; ничәнче разряд белән эшли — өченче, партиялелеге — коммунист; башкарган җәмәгать эше — бригада членнарының киңәшчесе. Киңәшче! Әйе, бик дөрес әйтелгән сүз бу! Илнең КамАЗ төзелеше кебек гаять зур сынау кырында үтеп булмастай тоелган кыен киртәләр белән очрашсак, ирлеккә, өлгергәнлеккә имтихан тота-тота буыннар эстафетасын киләчәккә алып барганда арыл-та- лып калсак, без кулыбызга Җәлил шигырьләрен алабыз. Аның яшәү ялкыны бөркелеп торган әсәрләре безгә бирешмәскә куша, һәр сүзе каныбызга сеңгән таныш юллар кабат күз алдыннан йөгереп үтәләр. Син яшәмә җирдә, файдасыз бер Түмгәк булып тигез урында. Янып калсын гомерең, маяк булып, Үзеңнән соң килгән буынга. Беләкләрдә көч артып китә, һәм яңадан алга омтыласың. Без ташчылар! Безнең исемнәр дә киләчәккә язылып кала. Алар — безнең салган йортлар! Яшьлек шәһәре Чаллыда, яңгырдан соң чыккан гөмбәләрдәй, калкып торучы бишәр-уникешәр катлы таш пулатлар — килер буыннарга без языл калдырган автографлар бит ул. Ә бу автографларны безнең белән бергә бригадабызның иң хөрмәтле ташчысы Муса Җәлил дә языша.