ХӘСӘН ТУФАН

Тукай премиясе лауреаты Гомер эзләрең буйлап ■ Уткәннәргә кайта бүген хәтер. Туктый туктый таныш чатларга. Келәш ' мажыйгының көләч улын~ Яшь Кудашны күргән чакларга. КӨЛӘЧ идең. Бу төс саңа Сәйфи. Каян ингән. каян кунгандыр, Өметнең ул бәлки Тукай аша Сиңа төшкән нуры булгандыр. Түрдә түгел, төптә идең син дә Элгәреге оиндан Рәсәй»дә' Син дә шиннан — Ленин әйткән төштән. Мазлумнардан килдең яшәүгә Фидакарьлек юлын сайлап алган Улы булып ябай2 илеңнең Чәктәнтән үк. изге иреннәрчә \ Озын юлга аяк киендең Алып китте сине Җәяү дәрман. Җәяү иман япан далага. Белгәнеңне бүлеп бирер өчен Тирмәдәге һәрбер балага 1 Ke 1 аш —Сәйфи Кудашнын туган авылы ’ЯРай —гидай ярлы * Иран — халык вчеи яшәүче кеше. 1ЭТ Үткәннәргә кайта күңел бүген. Керә-керә таныш кырларга. Йолдызлардан — тере классиклардан «Хәер-дога» алган елларга. Даулы чорда кердең шаулы юлга, Жаннар төннән таңга килгәндә, Гафурилар илгә оран салып, — «Юктырсың ла. алла!..» дигәндә. Идеалга, аңга инанулар Дүндерделәр безне диннәрдән: Ходай Мөхәммәте түгел инде. Тукай иде безнең «пәйгамбәр»... Була. Сәйфи, Тормыш диңгезенең Була шундый җилле көннәре: Әйләнечле юлга алып ташлый Туптурыга барган көймәне... Ill Үткәннәргә кайта-кайта хәтер Туктап үтә урта юлыңа,— Партиянең һәр киңәшен үтәп. Ат тартмасмы тарткан чорыңа. Илең белән бергә көендең син, Илең белән бергә сөендең: — Үземнеке! — дигән егете син Партиянең — Илнең — Ленинның.- Нинди генә циклон очрамасын. Кайсы гына дулкын какмасын, Маяк иде, маяк булып тора Партияле асыл максатың! IV Баш ия дә синең хозурыңда. Үткәннәрдән кайтып барышлый Йөрәк бүген, Тирән хөрмәт белән Борлыгыңа рәхмәт багышлый. Борчуларның барын читкә ташлап, Яна-яна яши аласың: Тынгы белмәс дәү кыңгырау булып 75 тән үтеп барасың. Янар җанчы ирән булсаңчы дип, Имезгәндер газиз әсәең: Нәкъ чырагдай якты узаманыIX Бүген дә син Безнең Рәсәйнең Алыслардан2 . гомер юлларыңнан Бәйрәмеңә кайтып барышлый Йөрәк сиңа, и кылычлы чыраг. Рәхмәт тулы тустак3 багышлый. Сәйфи Кудаш Көнләшәм... — Саумысыз,— дим. әй киләчәк яшьләр? Еллар аша сезгә әйдәшәм. Теләсәгез ничек гаепләгез, Валлаһи, мин сезне көнләшәм! Ихлас белән әйткән сүзләремне Юрый күрмәгез тик кирегә — Дучар булган картлык көннәрендә Бичара.— дип,— көнләү чиренә. Мөмкин түгел сезне көнләшмәскә. Кызыкмаска сезнең бәхеткә Язмышыгыз туры килде сезнең Әкиятләрдән кызык вакытка. Тик белегез: бу дөньяны сезгә Без бит шулай төзеп калдырдык — Сезгә шулай рәхәт булсын өчен йөрәкләрне уттай яндырдык. Бөркет килсә, тавыбыз бар, Кунар кыя сайлар өчен Былбыл килсә, талыбыз бар, Басып кына сайрар өчен Аккош килсә, күлебез бар, Горурланып йөзәр өчен Толпар килсә, кырыбыз бар, Җилдән узып жиләр өчен. Мәйданнар киң батырларга: Сынашырга, көрәшергә. Шагыйрьләр күп ярышырга, Чәчәннәр бар сөйләшергә. Дуслар килсә, ишек ачык, Өстәлләрдә ашыбыз бар Качыппосып дошман килсә, Атар өчен ташыбыз бар Кунак килсә, хөрмәт көтеп. Йөзләр —ачык, түрләр —әзер. Читләр килсә, чиктән үтеп. Казып куйган гүрләр әзер! IX Узаман — нлнен күренекле елкәне, аксакалы. ’ Алыслардан — ераклардан. • Тустак —кымыз салып бирә торган савыт Бу урында котлау тосты мәгънәсендә алына. Эчтә ялкын. Тышта салкын. Җир өсте саф, ак кына Китсәң иде бала булып Шул кардан атлап кына! Тып-тын урман. Мий генә тик Эндәшәм каеннарга. йөрәктә дә, Тирәктә дә Юк урын ваемнарга! Шул тынлыкның диңгезен» Онытылып чумсаң иде. Тормышның иң чоңгылыннан Җыр алып чыксаң иде! ’ Исемем хакында Әти кушкан исемем Сәйфи минем. Үзебезчә әйтсәк: «Кылыч» ул. йөртә бирәм шөкер кылып кына; _ Өлешемә тигән көмеш ул. Кирәк чакта аны кулда тотам. Кулга алмаганда — кыныда. Ул җылынып гомер итә миндә һич суынмый торган тынымда. Кайда гына булсам, Нишләсәм дә, һәр вакытта була янымда: Кулларымда, Җырда, Кыныда, Тында, Я йөрәкнең кайнар канында. Мин яшәрмен исемемә тиң булып. Юкка селтәп кулны талдырмам. Калса калыр ул кителеп, сынып. Тик тутыккан кЫлыч калдырмам! Әгәр дә... Әгәр дә син мииоез каршыласаң Берәр төннең таны атканын, Я офыкта ялгыз торып калсаң Туктаталмый кояш батканын,— Борчылма син. Җуйма сабырлыгың, Уйла кышның йончу чакларын. Кышкы юллар зыкылырак булса, Шәп җиләлми икән атларың . Әгәр дә мин килеп җитәлмәсәм Вәгъдә биргән сәгатьләремә, Ашыкма син юлдан күзеңне алып Таянырга яңакларыңа! йолдызларын танга борылса да, Өмет капкаларын бикләмә. Мин барыбер килермен бер вакыт, Бүген булмый икән, иртәгә’ Ни кылырсың Кичтән утырып түреңдә Ашаган дусын ашынны. Иртән ашарга башынны Теш кайраса, ни кылырсын10 Утланырсың, Уфылдарсың, уйланырсың Шундыйларны кызганырсың Шуннан башка ни кылырсың* Тиз ятмастыр,.. Өмет диңгезенең дулкыннары, Мәхәббәтнең изге моңнары Катып торса күңел ярларын, йөрәгеңнең яшел кырларына. Яшьлегеңнең ярсу жырларынз Тиз ятмастыр, картлык, карларын' Тик шулай да... Син тыныч булсаң, тугаи жир мнн тыныч Мин алам күкрәкне киереп киң сулыш. Ил тыныч жир дә тыныч,— мин дә тыныч. Тик шулай да, билдә торсын бу кылыч' Гөлләрнең дә телләре бар икән ... Әй иыюлар. Мегез. газизллрем Бу геллерне миннән *лы'ы> Үзегезнең геляерне да естап Туганыма алып барыгыз! X Тубам Гөлләрнең дә телләре бар икән, Сөйләшәләр икән чәчкәләр Сүзлексез дә аклап була икән, Гөлләр сиңа өзелеп дәшсәләр Әлсерәшеп килеп кергәч бүген. «Аккош күлемнең юлчы гөлләре. Саулыкларын сорашудан алда Сусын суэзым ашыг(лп элгәре 1 Бу шигырь Моста й Кәрим Хәсән Туфаннан кыягырау чәчәкләр алып кабтып тапшыргач язылган иде Автор Бәрхет кебек бер өя белән. Балдан татлы бер гел белән — Сөям!—дигән кеше бер көн — Суям!—дисә, ни кылырсың? Бер көн изге максат белән, Күздәй тулы тустак белән Ширбәт сузган бер кул сина Агу бирсә, ни кылырсын? Дим гөлләре торган вазаларга Утырткач та назлап үзләрен, Сирпеп куеп серле керфекләрен Кунак гөлләр ачты күзләрен. Башкорт белән татар кебек икән Бакчаларда үскән гөлләр дә. Теләкләрең бер үк төсле булса, Аңлашыла икән телләр дә... Кайнар көйгә килде сәламнәрен, Гөлләреңнең телен төшендем. Чәчкәләр дә сөйли белә икән Сагынуларын якын кешеңнең! килә алар, китәргә. Каләм югалгач Күпме язсаң да карышмас, Ялыкмас күндәм иде. Ул хәзер нинди карага Маныльш яза икән? Язганы илгә, кешегә Файда я каза микән? Язса да манып әгәр ул, Караның карасына. Кылмасын иде кара эш һич адәм баласына. Урман юлыннан Сәлам бирдем имән-атайга, Башым идем каен-әсәйгә. Талбикәнең үптем чукларын, Усакбайнын кыстым учларын. Бишегемә кабыгын биргән Караманың карап күзенә, Кулларымны куеп йөрәккә Рәхмәт әйттем мең кат үзенә. Туймадым мин йөреп урманда... һич карамый урау юлларга, Барып чыккым килде адашып, Шүрәледән качкан елларга. Изге илһам кебек, көткән кешеләр Син сагынган чакта килмиләр Башка тулган очрак уйлар төсле, Көтмәгәннәр тынгы бирмиләр. Көтмәгәндә килеп керә алар, Жаны керен «бүләк» итәргә. Нәкъ ач бүре көбек Тик рухыңны талап Югалды минем каләмем Өемнән, өстәлемнән. Кайгысы шушы бәланең Аерды эшләремнән. Кем алып киткән соң аны, Нинди уй-төләк белән? Нинди кул чәлдерде икән һәм нинди йөрәк белән? Иләшкән идем аңа мин. Ул мина күнгән иде. .. Тәлгәш баланнарга сокланып. Серле яланнардан мон алып. Аулак акланнарга тукталып. Урманымның үттем юлларын. Бер туйралык, чытырман иде Мин бәләкәй чакта бу урман. Курка идем адашып китеп Шүрәлегә килеп чыгудан. Кайсы якка карап барсам да— Барып чыгам таныш акланга. Әле — шатлыкларга абынам, Әле — кайгыларга кагылам