ХӘЗЕРГЕ ГАРӘП ДӨНЬЯСЫНДА

Б Әхмәтов
җәмәгатьчелег е н е ң
игътибар үзагеида тора. Анда милли азатлык,
прогресс һәм тынычлымны яклаучы нечләр
империализмга, реакциягә һәм сугышка каршы
нискен политик керәш алып баралар.
Соңгы ун-унбиш ел эчендә Янын Канчы-
гыштагы конфликтлар әлла ничә тапкыр
тынычлыкка реаль куркыныч тудырган җитди
халыкара кризисларга әверелделәр. 1956
елдагы Сүәеш кризисын. 1958 елда нвнбатыш
державаларның Ливанга һәм Иорданиягә
интервенциясен, 1967 елда гарәп илләренә
каршы Израиль агрессиясен генә искә тешерик.
Моннан берничә еллар гына элен донья
политикасында Якын Кенчыгышның роле ике
фактор: аның стратегик урыны һәм гаять бай
нефть запаслары белән билгеләнә иде. Ә хәзер
исә андагы милли-азатлын хәрәкәтенең куәтле
күтәрелешен исәпкә алмыйча. Янын Көнчыгыш
илләренең дөнья политикасында тоткан
урыннарын дөрес итеп күз алдына китерү
мөмкин түгел.
Якын Көнчыгышның күп кенә илләре,
бигрән тә бу районның төп өлешен биләгән гарәп
ипләре, үзләренә азатлык яулап ал- 1 <Кяин
утлары» «чей махсус язылды
Ред.
дылар һәм бу аерым бер фактор. Янын
Көнчыгышта политик юнәлешләргә, халыкара
мөнәсәбәтләргә, мөһим халыкара
проблемаларны хәл итүгә йогынты ясый торган
фактор булып әверелде.
Якын Көнчыгыштагы бәйсез илләрнең
милли-азатлык хәрәкәтенә һәм политик хәленә
торган саен кискенләшә барган эчке көрәш
характерлы. Бу көрәштә ике тенденция калкып
чыкты Беренче тенденция империализмга,
феодализмга каршы булган революцияне,
халык массалары интересларыннан чыгып,
экономик һәм социаль яңарышның төп
бурычларын — 'Җир— иген игүчеләргә»
принцибы нигезендә аграр мәсьәләне, эшче
сыйныфының тормыш хәлләрен яхшыртуны,
дәүләт аппараты һәм хөкүмәтнең бөтен идарә
системасын демократлаштыруны — үстерүгә,
ахырына кадәр дәвам иттерүгә юнәлдерелгән. Ә
бу тенденция янын арада милли-демократик
революциянең Янын Көнчыгыш илләренең
социализм юлы буенча үсешенә юл ача.
Мондый үзгәрешләрнең башлап йөрүчеләре
— сул прогрессив демократик иочлар. Бу көчләр
составына эшчеләр, крестьяннар сыйныфының
бер өлеше, прогрессив фикерле милли
буржуазия һәм халым массаларының милли-
азатлын хәрәкәтен җитәкләгән алдынгы хәрби
интеллигенция керә.
Икенче тенденция Якын Көнчыгыштагы
бәйсез илләрнең политик үсешен, социаль-
экономик һәм политик үзгәрешләрне капи-
талистик стройны ныгыту нигезендә дәвам
иттерергә омтылудан гыйбарәт. Бу юнәлешне
реакцион көчләр блогы — эре милли буржуазия
(дөрес, алар иүп түгел), фөо-
ир шарының шау-шуилңы
урыннарыннан берсе
булган Янын Канчы-
гыштагы вакыйгалар
берничә ел дәвамында
инде денья
дапь-аппавыт элементларының бер өлеше. УҢ
буржуаз-милләтчел даирәләр артыннан иярүче
төрле вак буржуаз натламнар (реакцион фикерле
офицерлар, чиновниклар, сәүдәгәрләр) алга
с өрәләр.
Сыйнфый көрәш бигрәк тә Берләшкән Гарәп
Республикасы, Сурия кебек илләрдә ниң җәелде.
Чөнки бу илләрдә соңгы елларда капиталистик
элементларны чикләүгә юнәлдерелгән күп кенә
социаль-эконо- мик реформалар тормышка
ашырылды. Бу көрәшнең йогынтысы Төркия
һәм Иран кебек Якын һәм Урта Көнчыгыш
илләрендә дә күренә. Бу илләрдәге экономик
һәм социаль кризислар капиталистик үсеш юлы-
ның халыкның тормыш хәлен яхшыртуга
сәләтсез икәнен ачык күрсәтәләр.
Якын Көнчыгыш илләрендәге эчне политик
көрәшне, аларның үсеш юнәлешләрен АКШның.
Англиянең. Германия Федератив
Республикасының империалистик даирәләре
даими күзәтеп торалар, алар һәрвакыт андагы
вакыйгаларны кискенләштерергә һәм үз
якларына аударырга, шуннан файда күрергә
тырышалар.
Милли-азатлык хәрәкәтенең империа-
лизмга һәм капитализмга каршы юнәлеше хәзер
инде заманыбызның характерлы үзенчәлеге
булып әверелде. Политик бәйсезлек яулап алган
гарәп халыклары моның ачык мисалы булып
тора. Хәзер инде гарәп илләренең бик аз
өлешендә генә ту- рыдан-туры колониализм
хакимлен итә.
Г арәп җирләренең яртысын диярлек тәшкил
иткән Берләшкән Гарәп Республикасы. Сурия.
Алжир капиталистик юлны читкә кактылар,
социаль үсешнең прогрессив юлына бастылар
һәм милли төзелештә шактый зур уңышка
ирештеләр. Әйтеп үткәнчә, йөз миллионга якын
халыкны тәшкил иткән гарәп илләре мөһим
стратегик урынны биләп торалар һәм алар- да
гаять зур нефть ятмалары запасы бар (билгеле
булганча, нефть запасы — анда 20 миллиард
тонна, бу — капиталистик илләрдә чыга торган
нефтьнең 60%ы дигән сүз).
Гарәп илләрендәге вакыйгалар империа-
листларның омтылышларына чын-чынлап
куркыныч тудыра. Шул ук вакытта гарәп
илләрендәге яшәешләре куркыныч алдында
калган феодаль-алпавыт һәм капиталистик
элементлар да. берләшеп, революцион хә-
рәкәтне таркату өчен империалистлардан ярдәм
көтәләр. Максатларына ирешү өчен алар
һәртөрле алымнардан файдаланалар, яшертен
рәвештә дә. ачыктан-ачык та эш йөртәләр,
экономик яктан да. политик яктан да, дипломатик
рәвештә дә басым ясыйлар, ислам динен һәм
коммунизмга каршы пропаганданы астыртын
омтылышларын гамәлгә ашыру өчен корал
итәләр,
Багдад пакты, 1956 елда Мисырга агрессия.
Эйзенхауэр доктринасы, 1958 елда Иордания
һәм Ливанга Англо-Америка гаскәрләренең
бәреп керүе. Американың алтынчы флотының
Урта диңгезгә керүе. Сурия һәм Берләшкән Гарәп
Республикасында прогрессив режимны бәреп
төшерергә тырышулар — барысы да империали-
стик державаларның гарәп халыкларындагы
прогрессив үсешне туктату, үзләренең нефть
монополиясе интересларын тәэмин итү.
югалткан позицияләрен кайтару өчен
башкарыла торган заговорлар һәм агрессия
актлары системасындагы бердәм чылбыр
булып торалар. Хәзерге вакытта Сәгуд Га-
рәбстаны ярдәмендә империалистлар Яман
Гарәп республикасының эчке эшләренә ко-
раллы рәвештә тыкшынырга маташалар. Ләкин,
газеталардан күренгәнчә, аларның бу
тыкшынулары бер-бер артлы җиңелүгә дучар
ителә.
АКШ, Англия. Көнбатыш Германия им-
периалистларының гарәп илләренә наршы
юнәлдерелгән планнарында хәрби плацдармга
әверелдерелгән Израиль зур урын тота.
Израиль, импералистик державалар белән
һәрьяклап бәйләнешкә нереп. Якын һәм Урта
Көнчыгышта киеренкелекнең үзәге булып
әверелде.
Империалистлар шулай ук Сәгуд Гарәб-
станының. Марокконың. Иорданиянең һ. б.
илләрнең реакцион режимнарына зур өмет
баглыйлар Ислам пакты ярдәмендә алар
Көнчыгыштагы прогрессив көчләрне буарга
омтылалар.
Гарәп илләрендә киң таралган реакцион
ислам бердәмлеге идеяләрен империалистлар
үз максатларын тормышка ашыру өчен
файдаланалар. Сәгуд Гарәбстаны короле
Фәйсал башка гарәп һәм мөселман илләрендәге
политиклар белән элемтә урнаштырырга
тырыша, бу идеяләрне гамәлгә ашырырга
тырышучыларның хезмәтчесе ролен үти.
1965 елның декабрендә Фәйсалның
Ирандагы визиты вакытында ике монарх—
Сәгуд Гарәбстаны короле һәм Иран шаһы —
мөселман дәүләтләре башлыкла- рының бөтен
дөнья конференциясен җыярга имләштеләр '.
Шул максат белән Фәй- 1 «Әл-Хәйят», Бейрхт
3/11, 1966.
can Кувейт. Судан, Иордания һам Пакистан
и лләренә да барды.
Озакламый алар такьдим ита торган бу
союзның «Беек Сурия», «Багдад пакты һам
башка шундый империалистик пантлардан бик
аз аерылып торуы куренде.
•Эл-Әхрам- газетасының баш редакторы
Хейнал язганча. -Ислам пакты н тезу планнары
Вашингтонда 1952 елда ук тикшерелгән. Ул
вакытта Пентагонда хәрби ярдәм мәсьәләләре
буенча директор постын башкарган Америка
генералы Олметид. — дип яза Хейкал,— < Ислам
пакты-ның Терния. Пакистан, Мисыр кебек
илләргә таянырга тиешлеген әйтте. Бу пант, диде
Америка генералы, коммунизм ечен киртә булып
кына калмаячак, хәтта Кытайдагы һәм Советлар
Союзындагы миллионнарча меселманнарны
үзенә тарта торган кеч булып әвереләчәк .
Соңыннан «Ислам паиты»н тезу идеясенә
беркадәр үзгәртүләр кертелде. Суәеш
кампаниясеннән соң бу төрнемгә Сә- гуд
Гарәбстанын да нерту хәл ителде. 1957 елда
король Сагуд. Вашингтонга ясаган визиты
вакытында, Джон Ф. Даллес белән берлектә
проект тезеде АКШ президенты Эйзенхауэр
Сәгудна • Ислам пактымның башлыгы булырга
тәкъдим итте. Бу планнар 1964 елда Мәккә
шәһәрендә Ислам лигасы сессиясендә
тикшерелде Меселман дөньясының реакцион
нечләре тарафыннан чыгарылган бу җыелыш
ислам бердәмлеге- девизы астында үтте, һәм ул.
асылда, прогрессив-социаль экономик үсеш
юлына баскан гарәп илләренә каршы походка
чакыру өчен җыйналды.
Гарәп илләре арасындагы иң артта калган.
үзенең реакционлыгы, халкының дини
фанатизмы һәм гарәпләрдәге һәр прогрессив
идеяләргә, үзгәртеп коруларга дошманлыгы
белән аерылып торган Сәгуд Гарәб- станының
феодаль монархиясе бу хәрәкәтне оештыруны
юнка гына башлап йөрүче түгел. Ислам панты ■
инициаторлары аңа тагын Иранны.
Әфганстанны. Ливияне. Иракны. Нигерияне.
Бахрейн һәм Персия култыгындагы нефтькә бай
башка князьлекләрне. шулай ук Индонезия һәм
Малайзияне тартырга уйлыйла𠧧 ***
Прогрессив гарәп матбугаты Ислам пактымның
чын политик һәм хәрби маи- сатларыи даими
фаш итеп килә. Каһирәдә чыга торган атналык -
' «ӘлӘхрам», Каһирә. 4,11. 1966
«Ә.1 Mav.i». Kuhiipu. ’ti III. 19Ы>
«•ӘлӘхрам». Каһирә 4/111. 1**4>
*** «Роэ ол-Юсеф», Каһирә. 24/1. 191
«Әл-Әхрам», Каһирә, 15/1Х, 1967 ел.
* «Правда», 3 VI, 196" ел.
1 «Правда». 6/VII. 1967 ел.
8 «Дөнья экономикасы һәм халыкара мөнәсәбәтләр» (рус телендә). 1967 ел. .V» 9.
* «Изми ия», .4 150, 29 июнь, 1968 ел.
Роз әл-Юсеф» газетасы -Ислам пакты н тезү
идеясенең агрессив СЕНТО блогындагы кризис
нәтиҗәсендә барлык килүен әйтеп язды. Бу яңа
пактның төп максаты: өстенлек алган про-
грессив хәрәкәткә. Көнчыгыш Африка илләренә
Советлар Союзы һәм социалистик илләрнең
үскәинән-үсә барган йогынтысына каршы
көрәшү '.
Алжирда чыга торган «Эл-Меҗәһид’ газетасы
болай дип язды: «Ислам панты» дип исемләнә
торган блокның проекты гарәп илләре лигасына
каршы юнәлдерелгән 'Багдад панты-ның яңа бер
тере булып тора» (12/11, 1966 ел).
Ливан газетасы -Эл-Җаридә’: -Берләшкән
Гарәп Республикасындагы, Суриядәге.
Алжирдагы революцион социалистик тен-
денцияләргә каршы фронт булырмы ул. — дип
язды. — яисә «коммунистик куркыныч «ка
иаршы көрәшү фронтына әверелерме. шулай да
яңа заговорның гомуми юнәлеше инде ачын
билгеле: Гарәп Көнчыгышын алар таркатырга, ә
аннан соң гарәп илләре эчендә бер-берсенэ
дошман груп- пировкалар оештырырга
тырышалар* (Бейрут. 15 III, 1966 ел).
Мөселман илләре халыкларының бу пв-
нисламистик союзга гаять тискәре мөнәсә-
бәтләрен истә тотып, аның инициаторлары
үзләренең хәрәкәтләрен, ниятләрен яшертен
башкаралар.
Король Фәйсал үзенең речьләрендә баш-
лыча ' Мвселман илләренең үзара туганнарча
бәйләнеше турында авыз суы корыта. янәсе,
империалистлар, сионистлар һәм коммунистлар
гына аның тәкъдимнәренә каршы оппозициядә
тора.
■ Гарәп реакциясе. — дип язды -Зл-Эх- рам
газетасында (24 II. 1966 ел) Берләшкән Гарәп
Республикасы президенты Гамәл Габдел
Насыйр. -Ислам пакты»н фаш итеп, — халыкны,
аның хезмәт җимешләрен талау, аңа карата
үзенен йогынтысын яңарту максатын тотып,
ислам динен корал итеп файдалану өчен яңа
идеяләр эзләп, үзен империалистлар беләк бәй-
ли. Империалистлар да шулай ун ислам дине
ярдәмендә гарәп илләренә үзләренең
йогынтысын яңартырга һәм шул юл белән гарәп
дөньясындагы азатлык хәрәкатенә чик куярга
исәп тоталар Кайбер кешеләрнең: -Ислам пакты-
ның нәрсәсе начар, ни ечен без аның белән
хезмәттәшлек итүдән • «Рм ал-КХеф>, Каһирә.
24,1,
баш тартабыз? >—• дип сораулары мөмкин. Иң
элек мондый хезмәттәшлек... Америка һәм
Британия политикасы файдасына булмаска
т иеш...
« Ислам пакты» — азатлык хәрәкәтенә һәм
социаль прогресска юнәлдерелгән им-
периалистик пант. Ислам пакты» гарәп
халыкларын көнбатыш йогынтысы зонасына
тартырга исәпләнгән, ул — гарәп илләренә
каршы заговор. «Ислам панты ■ — берләшүгә
дошман политика алып бара торган, барлык
мөселман халыкларына каршы юнәлдерелгән
заговор. Ул — гарәп дөньясында прогрессив
гарәп революцияләре дулкынын туктату өчен
империализм белән хезмәттәшлек итүче барлык
реанцион көчләрнең берләшмәсе.
Без биредә, Берләшкән Гарәп Республи-
касында, динне һәм ислам исемен империализм
һәм реакция максатларын тормышка ашыру
өчен файдалануга каршы чыгабыз. Без «Ислам
пакты на һәм ислам конференциясенә. элек
«Багдад панты»на, Эйзенхауэр доктринасына
һәм империалистларның барлык башка
маневрларына каршы чыккан кебек үк. каршы
чыгабыз».
Планлаштырыла торган «Ислам пантымның
идеологии базасы булып мөселманнарның дини
асылы концепциясе. «Мөселман туганнар-
оешмасы пропагандалый торган гарәп
милләтенең аерымлыгы идеясе хезмәт итә. Бу
оешма 1928 елда Шәех әл-Бонна җитәкчелек
иткән реакцион мөселман руханилары
тарафыннан Мисырда төзелә. 1932 елда ул,
үзенең программасын игълан итеп, Мисырда
актив рәвештә үзенең җимерү эшен җәелдерә, ә
аннары Суриядә. Сэгуд Гарабстанында. Иранта,
Иорданиядә һәм башка гарәп илләрендә үзенең
филиалларын булдыра.
«Мөселман туганнар > оешмасына катна-
шучылар. политик власть яулап алырга
омтылып, коммунизмга һәм демократиягә
каршы көрәшне үзләренең төп максаты итеп
куялар һәм ислам динен барлык халыклар һәм
һәр заман өчен яраклы социаль институт итеп
танытырга тырышалар. «Мөселман туганнар»
норьәнне конституция. ә үзләрен бердәнбер
политик оешма итеп белдерәләр һәм Мисырда,
башка гарәп илләрендә яшәп килә торган барлык
политик партияләрне, эшчеләр профсоюз-
ларын. демократик оешмаларны таратуны таләп
итәләр.
Оешманың башлыгы Хәсән әл-Бонна үзенең
речьләрендә гарәпләрне, янәсе, көшелен
дөньясын яңартырга һәм бөтен дөньяга
хакимлен итәргә чакырылган «алланың сөекле
милләте» дип белдерә.
Реакцион руханилар, халык массаларының
дини фанатизмыннан файдаланып, бу оешма
белән алпавытлар һәм капиталистлар
диктатурасын ныгытырга тырышалар.
1952 елгы революция җиңеп чыкканнан соң, -
Мөселман туганнар» оешмасы Мисырда
тыелды. Халык массалары арасында үзенә
таяныч таба алмаган бу оешманың вак буржуаз
җитәкчеләре асылда чит ил империалистик
разведкаларының агентлары булып
әверелделәр. Яшертен рәвештә террористик
зшчәнлекларе һәм республика режимына каршы
юнәлдерелсен шпионаж өчен ■ Мөселман
туганнар» оешмасы 1954 елда таркатылды һәм
законнан тыш дип игьлан ителде.
Шулай булса да «Мөселман туганнар»- ның
калдыклары әлегә надәр яшәп киләләр. Алар
гарәп илләрендәге прогресска комачауларга
телиләр. Дини фанатизм белән алдап, алар
үтерүче, корткыч бандалар оештыралар. Алар
берничә мәртәбәләр инде Берләшкән Гарәп
Республикасының дәүләт һәм иҗтимагый
строена һөҗүм ясарга маташалар.
Гарәп илләрендәге матбугат хәбәр иткәнчә.
«Мөселман туганнар» оешмасы 1967 елның
җаенда, Израильнең империалистик агрессиясе
вакытында. Берләшкән Гарәп Республикасына
тылдан удар ясау өчен, үзенең җимерү эшчанле-
ген активлаштыра
«Ислам панты» планын күтәреп чыгу,
Берләшкән Гарәп Республикасында реак- цион-
дини «Мөселман туганнар» оешмасының
хөкүмәткә каршы заговорлары, 1967 елда
Израильнең империалистик агрессиясе —
барысы да бер агачның җимешләре:
империализм, реакцион милләтчелек һәм
антикоммунизм нолониализмга каршы көрәшүче
Азия-Африна халыклары белән социалистик
илләр арасында упкын тудырырга телиләр.
Израильнең гарәп илләренә агрессиясе
халынара хәлнең җитди рәвештә кискенләшүенә
нитердо. Ңнр шарында тынычлык эшенә зур
курныныч тудырды.
Империалистлар. Израильне гарәп ха-
лыкларының милли һәм социаль азатлык
хәрәкәтенә каршы жандарм итеп файдаланырга
исәп тотып, бу илдә хәрбиләштерелгән дәүләт,
агрессия базасы булдырдылар. 1967 елның
июнь аенда Израильнең
гарәп илләренә басып нерүе — империалистлар
һәм сионистлар даирәләре аңлатырга
тырышканча, гарәпләр белән еврейлар, гарәп
илләре белән Израиль дошманлыгының
нәтиҗәсе генә түгел иде. Израильнең бу һөҗүме
озан вакытлар дәвамында әзерләнде. Ул
әзерлән. Сүәеш авантюрасы тар-мар ителгәч тә,
1956 елда ук башланды.
Шунысы гаять мөһим факт: Сүәеш кри-
зисыннан соң социалистик илләрнең, бигрәк тә
СССРның Янын Көнчыгышта халыкара абруе
гаять үсте, прогрессив гарәп илләре белән
аларның бәйләнеше һәм хезмәттәшлеге тагы да
ныгыды. Янын Көнчыгышта Сүәеш кризисыннан
соң үткән вакыт зур политик һәм халыкара
әһәмияте булган вакыйгалар белән
характерлана: 1958 елда король Фәйсалның һәм
Иракта Нури Сәетнең халыкка дошман, реакцион
режимнары бәреп төшерелде. Берләшкән Гарәп
Республикасы яңа үсеш юлына аяк басты һәм
1961 елда инде мөһим социаль- экономик
үзгәртеп кору эшләренә кереште, Ямандә 1962
елда халык революциясе җиңеп чыкты, 1966
елда Суриядә власть башына прогрессив
хөкүмәт килде. Болар барысы да Гарәп
Көнчыгышының политик йөзен тамырдан
үзгәртте
Әйтеп үтелгәнчә, нәкь менә шуңа күрә дә
инде Америка Кушма Штатлары. Англия һәм
Германия Федератив Республикасының
империалистик даирәләре тарафыннан рух-
ландырылган Израиль экстремистлары 1967
елда Берләшкән Гарәп Республикасы, Сурия һәм
Иорданиягә каршы сугыш башлап җибәрделәр
дә.
Билгеле булганча, агрессорлар һәм алармы
рухландыручылар Советлар Союзы һәм башка
социалистик илләр, бөтендөнья прогрессив
нечләре ягыннан хәлиткеч каршылыкка
очрадылар. Империализмның төп мансаты —
прогрессив гарәп ипләрендәге режимны бәреп
төшерү, гарәп дөньясын бүлгәләү — барып
чыкмады.
-Якын Көнчыгыштагы хәлләр турында Совет
хөкүмәтенең белдерүе ндә: •Халыклар Янын
Көнчыгышта хәрби конфликт кабызуны
теләмиләр, — диелгән иде — Бу конфликт белән
колониаль нефть монополияләре һәм аларның
иярченнәре генә кызыксынырга момкин. Аның
белән бары тик политикаларының
фарватерында Израиль бара торган
империализм көчләре генә кызыксынырга
мөмкин» '.
Аннан соңгы вакыйгалар Израиль аг-
рессиясенә карата Совет хөкүмәтенең бу бәясен
тулысымча раслады.
Империалистик державаларның җитәкче
даирәләре Израильне гарәп дөньясының
прогрессив көчләренә каршы көрәш өчен күптән
инде трамплин итеп файдаланалар. Асылда бу
агрессия 1967 елда түгел, моннан егерме еллар
элек үк башланды. 1948 елда Израиль.
Берләшчән Милләтләр Оешмасының Генераль
Ассамблеясы карарына буйсынмыйча. Акаба
култыгының Мисыр ягындагы ярын басып
алды. Шушы егерме ел эчендә үткән тарих АКШ.
Англия һәм ФРГ империалистларының
Израильне коралландыру өчен бер дә
саранланып тор- маганлынларын бик ачык
нурсәтә.
АНШ матбугатында әйтелгән хәбәрләр
буенча. 1948 елдан 1965 елга кадар Израильнең
җитәкче даирәләре үзләренең Америкадагы
хуҗаларыннан заем формасында 226 миллион
доллар, ярдәм формасында 278 миллион
доллар. 320 миллион долларлык азык-төлек һәм
экспорт- импорт баикысыннан кредит
сыйфатында 221 миллион доллар күләмендә
хәер алганнар
Шулай ун Германия Федератив Респуб-
ликасы да Израильгә зур гына ярдәм бирде һәм
биреп килә. 1952 елда Израильнең чит ил эшләре
министры Люксембургта Көнбатыш Германия
реваншистлары белән килешүгә кул куйды. Бу
килешү шушы ике агрессив ил арасында актив
хезмәттәшлекнең нигезе булды һәм шул килешү
буенча Израиль армиясен коралландыру өчен
Ненбатыш Германия 660 миллион марка акча
тотты’.
Израильнең буржуаз газеталарында
язылганча. 1967 елда Кизингер-Брандт хөкүмәте
Зшкол хөкүмәте белән янындагы ун ел эчендә
ике миллиард марка (Көнбатыш Германия
маркасы) күләмендә Израильгә ярдәм күрсәтү
турында сөйләшүләр алып барды.
Израильнең җитәкче даирәләре Көнбатыш
державаларыннан 19 ел эчендә 8 миллиард
доллар күләмендә ярдәм һәм кредит аяуларын
үзләре дә яшереп тормыйлар.
Шулай итеп, империалистик державалар
чагыштырмача кыска вакыт эчемдә экономик
яктан артта калган районда үзләренең Якын
Көнчыгыштагы политикасын үткәрә • «Роэ әл-
Юссф»,
> Шунда ух.
торган хәзерге заман напиталистин дәүләте
булдыруга ирештеләр. Израильнең гарәп
илләренә булган агрессиясен алдан ук АКШ.
Англия белән килешеп, аларның хәрби,
материаль һәм дипломатик ярдәменә исәп
тотып башкаруында һич тә шин юк.
Империалистик державаларның ярдәменнән
башка Израильнең бу агрессияне башларга һич
тә кыюлыгы җитмәс иде.
Бу агрессия АНШның һәм Англиянең Якын
Канчыгыштагы киң стратегик планының бер
өлеше булып тора. КПСС Үзәк Комитетының
Генераль секретаре Л. И. Брежнев: -
Империалистик пропаганданың бу агрессияне,
янәсе. Израиль белән гарәп илләре арасында
милли дошманлык нәтиҗәсе дип күрсәтергә
тырышулары аның чын сәбәпләрен,
вакыйгаларның сыйнфый асылын яшерүгә
юнәлдерелгән. Якын Көнчыгыштагы кризисның
асылы империализм нөчләре белән милли
бәйсезлек. демократия һәм социалистик
прогресс көчләре арасындагы каршылыктан
гыйбарәт-,— дип бик дөрес күрсәтте.
Колониализм көчләре һәм алар артында
торган эре нефть монополияләре Якын
Көнчыгыштагы байлыкларның киләчәктәге үсеш
юлларын үзләре билгеләүче гарәпләр кулына
күчүләре белән килешергә теләмәделәр.
Империализмның тышны политикасы
планнарында Израиль күптәннән инде гарәп
халыклары арасындагы милли- азатлык
хәрәкәтен бастыру. АКШ. Англия һәм алар белән
тыгыз бәйләнештәге Көнбатыш Германия
реваншистларының нефть монополияләре
интересларын гамәлгә ашыру коралы итеп
нарала. Империалистик державаларның
Израиль ярдәмендә нефтькә бай Якын. Урта
Көнчыгыш районнарында хәзерге көндә дә әле
хакимлек итү өметләреннән ваз кичкәннәре юн.
1967 елның мартында Багдад шәһәрендә
нефть мәсьәләләре буенча гарәп илләренең VI
конгрессы була. Анда чит ил компанияләре
өстеннән техник һәм экономик контрольне
көчәйтү кирәклеген әйтеп, милли нефть
компанияләренә һәм предприятиеләренә ярдәм
итәргә тәкьдим ясалды .
Якын Көнчыгышта һәм Төньяк Африкада
нефтьнең гаять зур ятмалары бар. Соңгы ун ел
эчендә табылган нефть запасы 15.6 млрд
тоннадан 29,8 млрд. тоннага кадәр, ягъни 91 0 >ка
үсте. Ә дөньяның башка районнарында бу үсеш
тик 52^ кына булды.
Гарәпләр Көнчыгышында нефть чыгаруның
күләме дә үсте. Әгәр ул 1946 елда 16 млн. тонна
тәшкил итсә. 1966 елда исә 470 млн тоннага
җитте. Соңгы ун ел эчендә гарәп нефтен читнә
чыгару 3.2 тапкыр үсте...
Бу саннар АКШ. Англия. Көнбатыш Германия
империалистларының Израиль
экстремистларын ни өчен шулай кораллан-
дыруларын. Израиль белән гарәп илләре
арасында дошманлыкны үстерергә тыры-
шуларын ачык күрсәтәләр.
Эш бер нефтьтә генә түгел. Икенче яктан,
Якын Көнчыгыш Көнбатыш илләрен Көнчыгыш
Африка. Азия. Австралия һәм Океания илләре
белән тоташтыра торган зур диңгез һәм һава
юллары өстендә. Сүәеш каналы дөнья
күләмендә гаять зур әһәмияткә ия булган
транспорт артериясе булып тора. Менә шуңа
күрә дә империалистик державалар кайбер гарәп
илләре территориясендә хәрби-диңгез һәм
хәрби-һава базалары тотуларын дәвам итәләр.
Англия Кипр утравында стратегик авиациянең
ике терән пуннтын тота. Бәхрәйн утравы рай-
онында. Англия хәрби-диңгез флотыннан тыш.
Америка хәрби корабльләренең махсус отряды
тора. Дәхрандагы база, формаль рәвештә Сәгуд
Гарәбстанына тапшырылган булуына
карамастан, чынбарлыкта исә һаман да АКШ
кулында һәм аңа хәрби авиация базасы булып
хезмәт итә.
Тагын шуны да әйтергә кирәк: хәзерге
вакытта империалистлар Якын Көнчыгышны
хәтта Советлар Союзына һөҗүм итү өчен уңайлы
урын дип тә карыйлар. АКШ һәм башка
Көнбатыш державалары күзлегеннән караганда,
гарәп илләрендәге антиимпериалистик хәрәкәт
нефть монополияләренә генә түгел, ә Советлар
Союзына каршы зларның тоталь стратегик
планнарына да куркыныч тудыра.
Империалистик державаларның Янын
Көнчыгыштагы тышкы политикаларын ха-
рактерлый торган үзенчәлекләр әнә шундый.
Империалистлар агрессиянең төп максатына
ирешә алмадылар. Берләшкән Гарәп
Республикасында һәм Суриядә прогрессив
режим сакланып калды. Аларны үз халыклары
гына түгел, башка гарәп илләрендәге халык
массалары да яклый. Гарәп шәһәрләрендә
миллионлаган кешеләр. Гамәл Габдел Насыйрга
һәм ул алып бара
торган революцион курска ышаныч белдереп.
урамнарга демонстрациягә чыкканда бу яклау
тагы да ачыграк булып күренде Шуны да әйтергә
кирәк. Советлар Союзының һәм башка
социалистик илләрнең политик инициативасы,
бик тиз күргән җитди чаралары нәтиҗәсендә
Израиль гаскәрләре гарәп илләре җирләренә
басып керүне туктатырга, атышларны туктату
турында Куркынычсызлык Советы
карарларына буйсынырга мәҗбүр булдылар.
Шулай да һаман әле Якын Көнчыгыштагы
хәлләр киеренке. Моселман дәүләтләренең
реакцион союзын оештырырга маташулар
дәвам итә.
Берләшкән Милләтләр Оешмасы Генераль
Ассамблеясының ике резолюциясе булуга
карамастан, гарәп җирләрен оинупа- цияләүне
дәвам иту, Израиль контрольлеге астында
курчак гарәп дәүләте төзергә һәм шул юл белән
Палестина мәсьәләсен хәл итәргә тырышу —
болар Көнбатыш державаларның тактикаларына
тулысынча туры килә. Империализм Израиль
агрессиясен гарәп илләренә басым ясауны
көчәйтүдә файдаланырга исәп тота.
Күптән түгел генә Израильнең премьер-
министры Леей Эшнол һәм « оборона» ми-
нистры Моше Даян гарәп илләренә каршы яңа
сугышка әзерләнергә чакырып чыгыш
ясадылар. Окнупацияләнгән районнарны 1967
елның маена кадәр булган хәлгә кайтаруга,
лнәсе, Израиль хөкүмәте һич тә ирек куя алмый.
Чынлыкта бу — басып олынган гарәп җирләрен
азат итүгә каршы чыгу. Алай гына да түгел.
Израильнең «оборона > министры М. Даян. Без
иөрал сатып алырга тиешбез, без үзебездә ко-
рал җитештерергә тиешбез, без үз армиябезне
ныгытырга тиешбез, без үз аэродром-
нарыбызны әзерләргә тиешбез .— дип авыз суы
корыта. Израильнең җитәкче даирәләре.
империалистик Кенбатыш державалардагы
хуҗаларының теләкләрен үтәл. Янын Көнчыгыш
конфликтында экстреми- стик позицияләрендә
торуларын дәвам итәләр. эшне бу районда яңа
сугыш уты кабызуга кадәр җиткерергә
тырышалар.
Хәзер гарәп илләре алдында торган
бурычлар: Израиль басып алган җирләрне кире
кайтару, агрессиянең һәр актына наршы отпор
бирү һәм сугыш нәтиҗәсендә туган
кыенлыкларны бетерү
Җир шарының бу өлешендә империа-
листларга максатларына ирешергә мөмкинлек
бирмәс өчен, бу бурычларны хәл итү бер гарәп
халыклары алдында гына түгел, ә барлык
тынычлык сөюче илләр һәм халыклар алдында
җитди проблема булып тора.
Гарәп илләренең җиңеп чыгуы, иң элек,
алардагы революцион һәм прогрессив көч-
ләрнең бердәмлеге, империализмга наршы
эзлекле көрәш алып барулары, тынычлык һәм
халыкларның үзара якынаюы өчен көрәшүче
дөньядагы барлык прогрессив көчләр белән
бердәм булуларына бәйле.