Поэзия
С. ГЫПЛЕМХАНОВ ★ СОҢГЫ ю л Дөнья халкына Газап чиктереп, Ачлык, коллыкта Кан-яшь түктереп, Утта көйдереп Бөтен җир йөзен, Патшалык итте Капитализм. Ул алып килгән Җәбердән тәмам Интеккән халык Аны бер заман Кыйнап ардырды, Көчтән тайдырды, Аяк селкерлек Хәлгә калдырды. Шулай да ерткыч — Үлем алдыннан Ачуын чәчә Океан артыннан: —«Көйдерәм утта, Яндырам барын, Кан белән күмәм Бөтен җир шарын! Кан кирәк миңа, Көям, янам мин, Кан эчеп кенә Яши алам мин». Гайрәт чәчәләр Мистер Янкилар: — Була ул, хуҗа, Тынычлан, — диләр. Башлана шау-шу Сугыш турында. Вашингтонда һәм Париж, Лондонда. Мистерлар, лордлар, Барон, түрәләр Төшләрендә дә Сугыш күрәләр. «Ак йорт»тан чыга Сугыш төтене. Уолл-стритта Янки төркеме Капчык хәзерли Башлый табышка, Акыра үзе Бөтен тавышка: «Тиз кирәк сугыш! Бик кирәк сугыш, Юкса эш харап, Кысыла сулыш!» Тик бөтен дөнья Тынычлык өчен Көрәшкә чыга, Туплап бар көчен. Капитализм — Газаплы тормыш, Ул — талау, җәбер, Ул — канлы сугыш. Моны ишеткәч, Барлык мистерлар Тәмам куркуга Төште, мескеннәр. Диделәр: «Безнең Агайэнегә Бу сүзләр шактый Хәтәр күренә.
69
Без хуҗабызны Халык үченнән Сакларга тиеш Бөтен көч белән».
— Минемчә, — диде Шунда бер мистер, — Бу юлны табу Бик җиңел эштер.
Яңа бер исем Куярга кирәк, Сакалмыегын Буярга кирәк.
— Бик күркәм фикер, — Диде башкалар.— Әмма үзеңдә, Мистер, баш та бар.
(Тиле, ахмаклар Анда бар ич ул, Нәкъ шундый иде Мәрхүм Форрестол.)
Башланды эзләү Яңа исемне. Барлык газета- Журнал дисеңме —
һәммәсе эшкә Чумдылар тәмам, «Ныо-Иорк Геральд» Менә бер заман,
Ачып җибәрде «Мәшһүр» конкурс, Исем эзләде һәркем кым-кырыс:
— Миллионеризм, — Юк, биржевизм, — Спекулятизм, — Юк, юк, бомбизм.
«Пресс-сметр»дан Сэр Эдвард Мимэн Чыкты хикмәтле Тәкъдиме белән:
— Файда аз, дуслар, Яна исемнән, Табарлар аны Иске исеннән.
Ике нәрсәне Бутамыйк бергә; Кирәк аларны Аера белергә.
Искесе аның Начар, диярбез. Тик шулай итсәк, Эшне көйләрбез.
Бездә яңа һәм Яхшысы дисәк, Халыкка шуны Аңлатып бирсәк,
Җил-яңгыр тими Яши алырбыз, Хуҗабызны да Саклап калырбыз.
Баш ваткан чакта Сакларга үзен, Чирләде китте Капитализм.
Картлачны бу чир Тиз басып алды, Үлем түшәге Өстенә салды.
Уолл-стритның Больницасында «Врачлар» эшкә Чумды барысы да.
Диагноз әле Куелып җитмәгән, Консилиумның Эше бетмәгән.
Дәвалау эше Башланды күптән. Ярдәмне көтеп Булмый бит күктән.
Авыру сәбәбен «Баш врач» Гарри Витамин «Д»оллар Җитмәү дип карый.
һәм аны хәрби Заказлар белән Тукландырырга Керешә Трумэн.
70
Хуҗага тирән Ңхтирам саклап, Водород тулган Мендәр кочаклап,
«Салкын сугыш»тан Ясап компресс,
Китереп куя ’Аның башына.
Ашыга ярдәмгә Маршалл — «баш лекарь» Аның башында «Гениаль» фикер:
Файдасыз ләкин Болар барсы да.
«Доктор» Трюгве-Ли Килгән ООНнан.
— Водород атсаң. Дөньяга, имеш, Авыруга җиңел Булырга тиеш.
(Белмим, нинди эш Килер кулыннан?)
ООН карарларын Тоткан ул җәеп,
«Тышкылар» белән Мәшһүр АчесООН Хуплап каршылый Маршалл ачышын.
Яхшырмасмы, дип, Авыруда кәеф,
Селкеп җилләтә
Фултон «докторы» — Черчилль чын-чыннан Хуҗалар кушкан Хезмәткә чумган.
йончыган йөзен. Бу чарадан да Капитализм
Алга баруны
Өлкән «врачлар» Сүзен тыңлый ул, Ни кушсалар да, Каршы тормый ул.
Сизми үзендә, Зәһәр ут кына Арта күзендә.
Тәнендә аның
Әледән-әле Сорый бу «доктор»:
Температура, Акцияләрдәй, Үзгәреп тора.
— Миңа боерыр Эшегез юктыр? Андагы биржа
Авыру янында Чуала Жюль Мок, Хәер, анарга Монда зур эш юк.
Кайнарлыкларын, Спекулянтлык Азартын тагын
Басарга лаек Чара күренми,
Кан җибәрүче «Фельдшер» гына ул, Хуҗа әмерен Көтеп тора ул.
Кызулык бары Арта — сүрелми.
«Врач» Макартур, Тиз генә тотып,
Кемгә кушсалар, Шуңа җибәрә, Атаклы «фельдшер» Якын-тирәдә.
Уйлап чыгара Өр-яңа метод:
— Куярга, — ди ул, — Авыруга тыштан
Хуҗада авыру Арткаинан-арта. Иреннәр көя, Күзләре бата.
Җылы компресс «Кайнар сугыш»тан.
Бик күркәм фикер. һәркем килешә. Шул чакта менә, «Юнайтед пресс», «Врач» җай гына Эшкә керешә.
71
Тырышып карыйм Көч җиткән кадәр.
Бу «врач»ның да М а сто р л ык таман, Операция Сузыла һаман. Гарри шашына, Тирли һәм пешә: — Бу, — ди, — нинди хәл, Бу нинди эш, ә?
«Доктор» Шуманның Рецепты белән, Кургаш һәм чуен Эремәсе кергән
«Дару» хәзерли Барлык аптека. Эшсез тормый һәм Аптекарь Тито:
«Медикаментның» Өр-яңа төрен Хәзерләү белән Үткәрә көнен.
Плевен да эшкә Актив катнаша: Мышнап диэта Төзеп маташа. — «Пушка ите»,—ди,— Кирәк аңарга, Тик шуны кайдан Күбрәк табарга?
Эйзенхауэрның Эше бик читен, Көн-төн эзли ул Шул «Пушка итен».
Бердәнбер дару Витамин «А» том Кызыксындыра Больница халкын.
— Тик шул гына, дн, Гарри Трумэн, Авыруны саклап Калыр үлемнән.
Аңына килгән Чакларда авыру: — Файда итмәс, ди. Миңа бу дару.
Макартур эшен Күзәтә Гарри: — Озакка гына Сузмаса ярый! «Баш врач» уңай 1[әтиҗә көтә. Операция Озакка китә.
Бу хәл авыруны Борчый, ардыра. Барлык дуслары Төшә кайгыга.
Саташа авыру, Югалта аңын, Кулларын җәеп, Капшый як-ягын.
Дөньяны канга ^Салырга уйлый. Гүя кемнәрдер ’Аңа юл куймый.
Макартур эшне Озакка сузгач, Кызып ук китә Гарри — «баш врач».
Акыра бар көчкә, Тавышы буыла, Бугазга ачу Килеп тыгыла:
— Ах, син, уңмаган Болван токымы, Операцияң 'Синең шушымы?
Кулдан килмәгән Эшне кем ала? Приказым кыска: Отставкага!
Тыгылма эшкә, Мистер Макартур, Әнә бер читкә Бар да карап тор!
Бик горур гына Риджуэй килә, һәм такыр башын Гаррига ия:
— Рөхсәт итсәгез, Әфәндем, әгәр,
1952. Хәлем начар, ди, Бик авыр сулый. «Төньяк Атлантика» Суларын сорый.
Әйләнәсенә Баскан дуслары, Тирән кайгыга Батканнар бары.
'Мистер Маршаллның Камытын киеп, йөкләре булса, Тартырмын, диеп.
Килгән Франко, Тора бер читтә. Белми әйтергә, Мескен, ни дип тә.
Гарри каршына Баскан Шумахер, Бөгелгән тәмам, Нәкъ парикмахер.
Тыйнак хезмәтче 'Аденауэр да Хуҗаны соң кат Күреп калырга
Килгән ерактан, йөзе бик сүрән. Мыгырдый авыру Соңгы уч белән.
Аптырый «врачлар», Шау-шу кузгала,
Ызгыш-кычкырыш Китә үзара.
Больница халкы Арый, талчыга. Бер сорау һаман Тора каршыда:
Нинди ачыш һәм Нинди юл белән Хуҗаны саклап Булыр үлемнән?
Ахмак башларга Ярдәмгә килик, Сорауларына Без җавап бирик:
Капитализмның Гасыры бетә, Аны тарихның Чүплеге көтә.
Коткармас сезне Атом туплары, Борча, кандала, Чума кортлары.
Кешелекнең көчле Нәфрәт ташкыны Себереп түгәр Җирдән шак ш ы и ы.