ӘБИ ҺӘМ КИЯҮ

(Хикәя) Матур аналар бар. томбоеклы күл өсте кебек, тын аналар бар. Ямьсез аналар да юк чү!ел. Кыр мәчесе кебек, — кырыс, усал аналар да була. Тормышны ямьләндерүче күркәм аналар яши бездә. Гамьсез апалар да бетәсе юк. Аналарның изгеләре һәм явызлары да шактый, гаделләре дә адым саен очрый. Шәф- ат ле һәм мәрхәмәтле аналар белән дә дөнья тулы. Мәрфуга әбп үзен яхшы апалар хисабына кертә иде. Чәче агарып, йөзенә тирән сызыклар утырды, кыз үстереп, аны кияүгә бирде, ә ул: — Аһ, начар эшләдем бит, Сәгыйдәнец күңелен кырдым. — дип әйтмәде. Хәер, ул кызы өчен начарлык эшләү турында уйламый иде, шикелле. Ул бөтен гомере буена үз кайгысын кайгыртты һәм, үзенә яхшы булса — КЫЗЫНА начар булмас, дип уйлады. Менә, бүген дә күңелендә яхшы ният саклап, Сә- гыйләне икенче кпяүгә чыгарга кыстады: — Инде сугыш та бетте, кызым. Мимеч тә кырылды, япун да дөмекте. Пөрәк җәрәхәтләре төзәлер вакыт җитте. Картаеп та китәрсең, нәфислегең коелмас борын иргә чыгып кал. Әниеңнең сүзен тыңла, мин дә кияү хөрмәте күреп үләр идем, ичмаса. Касыйм начар ир түгел, үлгән Мөхәммәтҗанның рухың саклап утырма! Кияү кочагының җылысына ияләшеп җиткәндә генә ятим калган Сәгыйдәгә бу сүзләр һич ошамый иде. Ул нәзек кашларын җыерып. әнисенә угал гына карап куйды. Ана исә кызының ачулы күзләренә игътибар итмәде. Авың башыннан, уз рәхәтен үзе белмәгән тискәре кыз булыр икән, дигән фикер йөгереп узды. Касыймга кияүгә чыкса сон, дөнья мәшәкатеннән котылам ди микәнни?.. МорФуга әбинең нияте әнә шундый изге югыйсә, ул бары кызның рәхәттә, байлыкта яшәвен пиә тели, һәм, кызының йөрәгенә тоз салуы турында уйламый гына, үз сукмагыннан атлый бирә... Оһ, ул сукмак*., канларга гына илтми икән ул кешене! Сөякләре какшаган Мәрфуга әбинең сукмагы да бәхеткә алып кплеә пде!.. Ләкин белмим, картларча акрын һәм карап кыпа, басарга тырышса да, адымнары дор£а күренә. Ул каршысында торган кешенең аягына басмыйча калмый, әгәр аягыпда сөял дә булса, бетте, суя да сала. Ләкпд еннец уд бармактагы сөялпе сытып чыгаруын үзе сизми. Бервакыт ул шулай күрше Ппса апаны да сикертеп алды: — Ипса, син дә рәхәт күрми гомер уздырдың бит, — диде ул. — Шул аксак белән картаерсың ахыры. Балаларың булгач, ташлап китүе дә читендер ппде. Бу сүзләре белән ул аяктагы соялгә бас- каннан кпм итмәде. Ләкин ул Ппсапы җәберсетү өчен түгел, аның хәленә керергә тырышып, кызганып,, сөеп кенә әйткән пде. Берничә елдап соң, каты сугышлар башланып киткәч. Мәрфуга әбп шул ук Ипса /апага: — Ипса, синнән дә бәхетле кеше юк, ичмаса, синең иреңне солдатка алмыйлар бит! — диде. Билгеле, ул бу сүзләрне канчандыр сытылган сөялнең җәрәхәтен төзәтү очен әйтмәде. Инсаның бәхетеннән дә кон дәшми пде. Ул бары солдатларны кызганудан гына әйтеп ташлаган иде моны. Бервакыт ул мәрхүм Әхмәдулла абзыпныц да хәтерен калдырды. Әхмәдулла абзый, гадәтенчә, хезмәттән кайтып керүенә, кибетчеләр әчеп чалбар тегү эшепә тотыпа иде. Ул, яшел плюш кәләпүшен кия дә, аяклы тегү машинасы каршына килеп утыра. Мыек астыннан гына ниндидер бер дөньяда булмаган көй сыздырта. Мәрфуга әби иренең дугаланып торган аркасына һәм яшел кәләпүшенә карап тора. Бер көпио шулай аңа Әхмәдулла абзыйның аркасы артыграк бөгелгән кебеч. күренә. Әби һәм кияү Яшел кәләпүш тә муен тамырларын талдырып, арка сөякләрен чымырдатканчы басын тора шикелле тоела. Мәрфуга әби картының хәленә керен, тирәннән кызганын куя. Шул тигез юллар белән кыйгачлан каелган кәлинуш Әхмәдулла абзыйны вакытсыз картайтты кебек күренә һәм ул кисәк, кенә йомгак та ясый: — Бик булдыксыз ир булдың сип дә, ? малаец да юк бит... Мәрфуга әби алмалы яулыгы астыннан бүлтәеп чыккан аксыл чәчләрен рәтләргә өл- герә алмый, аның өстепә Әхмәдулла абзыйның зәһәр кинаяле сүзләре ява башлый. Әбппең моңа исе китмәде. Иик китсен, начар сүз әйтмәде ич, Әхмәдулланың бер улы булса, бәлки хәзер тәрбияче булыр иде, диде, шул гына. Әхмәдулла абзый үлеп китте, тормыш авыраюга карамастан. Сәгыйдә укуын ташламады. Ул инде менә техникумның соңгы курсында укый иде, бер көнне аның иптәшләре аның янына, бергә зачетка хәзерләнергә, дип килделәр. Алар, кайчандыр бөтен пдәнне кисенте материяләр, корамалар белән тутырып, Әхмәдулла абзыйның чалбар тегә торгап зур залына чыгып утырдылар. Арадан бер шаян күзле, әле яңа мыек чыгын килә торган бер студепт. стеналардан күзеп йөртеп, — Рәхпмоваиың йорты шәп икәп, — дпп куйды. — Пипдп иркен тагын, — дпп өстәде ак беретлы студентка. Шуны пшетеп торгап Мәрфуга әби сүзгә кысылырга, теләде һәм: — Өй — менә дигән.— диде ул. — Мәрхүм Әхмәдулла белән без утыз ел тордык. Хәере белән булсын, бу йорт ялангач стуҗиннәргә төс түгел инде, әллә пипдп «җпппр» ларың атылып торыр әле, күрерсез... Балта белән кисте дә салды. Сәгыйдә оялуыннан җир тишегенә керерлек булды. Аның чәч төпләре дә кызарган иде һәм ул көнне ни укыганын аңлый алмады. Шундый кирлс-морлы, әчкелтем-төчкелтем ана иде ул Мәрфуга әби. Сәгыйдә заводтай шактый арып кайтты, һава алу нияте белән трамвайга да утырмаган иде ул. Менә хәзер, өстендәге пальтосын элен кунгач та, диванга килеп ауды. Әтисе Фронтка киткәч туган оч яшьлек Фәрид уйнап утырган җиреннән Сәгыйдәгә ташланды: — Они!.. ’ Аның иркәләнәсе килә иде, копдәге гадәте буенча, әнисен үбеп, чәчләре белән шаярырга керешкәч тә, нәрсәдер исенә төште. Ул, туп шикелле бөтерелеп, Сәгыйдәпец кулларыннан ычкынып китте һәм ашыгып икенче бүлмәгә йөгерде?. — Әпп, тәти... абый... аю... — дпп ул өзек-өзек сүзләр әйтә һәм тотлыга-тотлыга нәрсәдер сөйләргә тели иде. Икенче бүлмәдән ул үзе буе вильвет аю күтәрен чыкты. Моиы күрүгә Сәгыйдәпец йөрәгенә салкыи су коелгандай булды. Аюпың кайдан кплүсч ул сизенде һәм әнисенә күтәрелеп карады. Мәрфуга әби исә, һичбер нәрсә булмаган төсле, өстәлгә аш хәзерли һәм аяк астында уралып йөргән соры мәчене типкәли иде. — Тагын шул Касыймың килдеме, — дпде Сәгыйдә. — Касыймың дип, — дпде Мәрфуга әби. — килгән кешегә ишек ачык ппде ул. Ниса апаң да кереп чыккан пде әле. Ул да шул сүзне әйтә. Пөрмәсеи тилереп, дп. Касыйм кебекләрне читләтсә, үз гомерендә ир йнзе күрмәс. Ирләр кадерле хәзер, ди, ирләрнең табаннарын яларсың, дп. — Тели икәп, үзе яласын, — диде Сәгыйдә ачу белән. Апыц күңелен борчулы хис чолгап алды һәм ул Фәрпдпец сүзләрен ишетми, нәни улына игътибарын юнәлдерә алмый торды. Фәрид өтәләпеп-өтәләпеп әнпсспә үрелә, аюны мактый һәм макталуын көтеп тора. — Әпп, менә абый бпрде... Күзләре дә бар... — дпп карады Фәрпд. Ә әппсе борчулы кыяфәт белән курчак аюпы чпткә этәрде һәм, калтыранган тавыш беләп, шундый матур уенчык алып килгән абзый турында Фәрпд аңламаган сүзләр әйтте. Аш гаҗәп күңелсез һәм озак узды. Фәрпд- пең әппсе дә, әбисе дә сүз эндәшмәделәр. Ул әнисенең кара күзләренә карады, алардан мәхәббәтле нурлар чәчелер төсле иде. юк чәчелмәделәр. Үткен күзләр нәзек сузынкы кара кашлар астына кереп качканнар иде. Ипһаять, ул күзләр күтәрелде һәм Фәрпдкә карадылар. Билгеле, кечкенә бала әписепец күзендә чагылган сагыш һәм пошыпу чаткыларын сизмәде. Алары аңа кпрәкмк, ул бүген бер мөлаем карашка да риза ите һәм. канәгатьлек күрсәтеп, кашыгып куйды да, дпгапгт тәгәрәде. Бераздан ул пәнп бармаклары беләп диван клиенкасының лагып кубарырга кереште. Аңа пгътибар итмәделәр, әппсе бтгк җитди уйлана, һәм борчыла иде. Фәрпд йокыга талгапчы ишек шакыдылар, кемдер уңайсызланып, йомшак кына чиертә иде. Фәрид сикереп торды һәм, балалык кызыксынуы беләп, ишектән кергән кешене көтте. Мәрфуга әби гадәттә күрелмәгән җитезле’.’ белән парадный ишекне ачарга чыкканда. Сәгыйдә үз бүлмәсенә кеоеп качты. с эфШММЯЯ Гази Кашшар — Бу шул!—диде ул үз үзенә һәм аның йөрәге ешрак* тибәргә тотышы. — Иик борчып йөри икән, впк көн саен минем башымны әйләндерә ул... Мпи кыз түгел ич... Өянгә ни калган соң... Әйе. әнә ул керде. Оиә тамак төбеннән чырылдап чыга т р ан сүзләре ишетелә. Менә Фәряд белән ( лең бу хәлгә ачуы кабарын, күз аллары караңгыланып китте. Фәрпдне шул й рәк сыйдыра алмый торган сары мыеклы кешедән тартып аласы килде аның. Л. кип чыдады. Мөмкин каюр борчылуын лшорергә тырышын, залга чыкты. — Псәпхесез!.. Касыйм, жәһәт кенә күтәрелеп. Сәгыйд энең каршысына килде һәм аның йомшак, пәфис кулларын үзенен учына алды. Ул Сәгыйденең, көзге болыт кебек, очсыз-кырыйсыз кайгы пәрдәсе белән каплапган йөзен күрсә дә, теләми генә сузылган кулпы бик озак кысып торды. Салкын гына исәпләшкән Сәгыйдә аны шатландыра идеме, ул кәефләнеп елмая, мөлаем карарга тырыша һәм хәл сорашкан булып, Фәридне мактап, пгътпбарлы, нәзакәтле кеше булып күренергә тели me. Касыйм шактый килешле киенгән, тик арзанлы одеколонга коенган иде. Сәгыйдә бу пене килештермәде. — Сез. Касыйм абый, юкка мәшәкатьләнәсез, — диде Сәгыйдә. — Минем вакытым да юк һәм театрларга йөрерлек кәефем дә ток. Ул Касыймның театрга барырга тәкъдим итүгн кире какты. Касыйм пи дә булса әйтергә өлгергәнче. Мәрфуга әби, гадәте буенча, яулык астыпа кулын тыгып, чәчләрен төзәтә- төзәтә: — Барыгыз, кызым, барыгыз. — дип сүзгә кысылды. — Бик арыдың сип. кызым, эч пошуын да бетәр, таралып, бушап кайтырсың. ичмаса. — Син, әни. чипе кыстама, мпп үзем белом. Ул тагын «теләсәп — үзен бар» дип әйтмәкче иде, вакытында туктап калды. Касыйм аның ачулы караган үткен кара күзләренә, нәзек кенә озын сузылган кара кашларына, кучкыл гьгзгылт киң йөзенә карап, Сәгыйдәме одеколон шешәләрендә була торган Чио- чио-сап рәсеменә ошатып ал?ы. Җилкәсенә төшен торган пөхтә, көдр^ кара чәч, сыерчык канаты клбек. бәрхет глкылшй һәм Касыймның НГ/.Г ■{•'Ч.! *)Г) :<)lf СЫЙПЫЙСЫ ИПЛӘ ИДӨ. — Ярый, билетлар калсын, — лиге у.т.— Биредә гелэ сөйләшик... Пичек, әбекәй, бер Фикергә килгәнсездер ич!.. Мәрфуга әби «әбекәй» сүзенә эреп китте, апың болай да кояш балкыган йөзендә, яхшылык эшләргә теләү ашкынуы чагыла иде. Ул, Касыймның сүзенә ачык җавап бир.чәстәп. чәй урыны хәзерләргә кереште. — Мин күп уйладым, Касыйм абый,— диде Сәгыйдә һәм ул мөмкин чаклы тынычрак сөйләргә тырышып, кабынып китүдән сакла- ланып, акрын гына, йөрәк тавышы бе.ш башлап китте: — Әйе, күп уйладым. Миндә кыз түгел сез дә егет түгел. Безнең беренче мәхәббәт сүлгә н инде. Мин яңадан сөя алмыйм. Пргә чыккан тәкъдирдә дә мәхәббәт булмаячак: расчет, бары коры расчет кыпа булачак... Сез ацлагыз, мин үзем өчен генә яшәмим. Кайчандыр мин үзем өчен генә яши пдем. Мнп үзем өчен генә сөйдем... Сөйдем, соелдем һәм сөям. Мин сөеп тормышка чыктым... Бетеп ил өстспә төшкән бәхетсезлскне без тигез күтәрәбез. Бу. дәһшәтле сугышның рәхимсез кылычы минем йөрәкне дә кисте: мине сөеклемнән аерды. Бәгыремнең бердәнбер бүләге калды, әнә, мпп шул Фәрид әчеп яшпм. Бүлдермәгез, Касыйм абып. мин сөйләп бетермәдем... Ул тукталды һәм күзепә тыгылган яшьләрен сөртеп алды. Чпткә борылды һәм түр почмактагы аяклы тегү машинасының а.таги зур тәгәрмәченә күзләрен текәде. Секунд эчендә ул үзенең үткән тормышын хәтерләп алды. Апың узгап көнпәре шул тәгәрмәч белән берр әйләнделәр, вак кыпа тигез тавышлар бета текелдәп тордылар... Апың фикере чуала башлады бугай, ул тиз гепә күзләрен тәгәрмәчтән алды һәч. ишек башындагы кубып торган обой кәгазепез зәңгәр бизәкләренә карап, сүзен дәвам итте: — Сез дә шулай булачаксыз, Касыйм абый. Сез бер кат сөйгәнсез пяде, сөелгәнсез. Иптәшегез пке баласын калдырып үлгән. Сез аны бервакытта да онытмаска тпешсез... 11ке төрле бала... — Мин апы сөйми идем,—диде Касыйм. — Ялган, — диде Сәгыйдә. — Сез бу сүзегез белән үзегезгә булган соңгы ихтирамымны үтерәсез!.. Сез апы сөйдегез, сөяргә тиешсез, яшьлек хыялларыгыз аның тормышы белән бергә бәйләнгән... Әгәр сез апы сөймәгән бу.:- сагыз, сез хатыннарга гомумән иптәй итгл карамагансыз... Касыйм, уңайсыз хәлдәй чыгу очеп, бик төче һәм ягымлы сүзләр әйтеп ташлады. Ул үзенең Согы идәне чиксез сөйгәнлеген, бу хәббәтпец кониәп-көн көчәя баруына үзе гаҗәпләнүен сөйләде. Яби чәй урыны хәзерләп бетергән Әби һәм кияү 7 стаканнарга чәй ясап, Касыйм белән Сәгыйдә- по өстәл янына чакырды. Соцгы сүзләрне ишетеп, аның йөрәго жу итен китте. Тагып жимерелә күрәсең, дип уйлап алды Мәрфуга әби. һәм ул кызыпа кайсы яктан килергә дә гаҗиз пде. Сәгыйдә, йокысы күземә терәлгән Фәрпдпс кулына алып, зур корсаклы сары самовар япыпа килеп утырды. Касыйм түрдән урып алды һәм Мәрфуга әби аларпы кыстап-кыстап чәй эчерә башлады. — Мип әтпецпе күрмичә кияүгә чыктым, — дип сүз ялгады әби. Ул Касыймга караса да, кызыпа төбәп сөйли пде. — Мәхәббәт ул ир белән бергә килә. Тора башлагач, сөйми хәлең юк. Бигрәк иркәләнделәр бу чактагы яшьләр. Үлгән иреңне саклап утыру эшмени инде ул. һаман сөям, имеш. Бер дә килешми, Сәгыйдә. Улыц да үсеп бара, аны да җылы канат астына алырга кирәк... — Мөхәммәтҗанның үлгәнме, юкмылыгын әле берәү дә белми, бәлки үлмәгәндер!.. Бу сүзләр Сәгыйдәнең соңгы сүзләре булды. Ул күз яшьләренә тыгылды да, сары самоварга текәлеп катты. Ә куллары Фәрпднең башыппап сыйпап, иркәлиләр иде. Чәй катында Касыйм белән Мәрфуга әби сөйләделәр, үгетләп тә карадылар, ялынулы тавышлар да ишетелде. Тик Касыйм бүген дә ‘ кирәкле сүзләрне ала алмады. Җәенке иреипәр арасыннан йөрәкне пркәлп торган пке сүз кысылып чыгар төсле пде аңа. Әйе, ике сүз. Бары ике гепә сүз: «Ярый, риза!...» Ләкин Сәгыйдә эндәшмәде. Преппәре кысылган, ә күзләре яшьле килеш калды. Касыйм киткәннән соң да ул өстәл артында утырып калды, Фәрид апасының алдына ятып, гамьсез кыяфәттә, тәмле! гепә йоклый, ә Сәгый ю, сабыйның сөйкемле йөзспә карап, узган көннәрне хәтерли пде. Ул техникумны, тәмамлап чыккан вакытта гына үзенең укытучысы белән якыпнап танышып китте. Уку дәверендә яшь, көчле, озынча йөзле, саргылт укытучыга сокланып йөрде. Егет физика укыта һәм искиткеч күңелле итеп дәрес бирә пде. Сәгыйдә гепә түгел, барлык студентлар апың сүзләрен опытылып тыңлыйлар, дәрес узганын сизмиләр. Студентларга шушы физпка укытучысы бөтен дөньяның серен беләдер кебек, җир шарып тәгәрәтә торган мөһим ноктаны тапкандыр тосле тоела пде. Техникумны тәмамлау уңае белән оештырылган тантаналы кичәдә. Сәгыйдә белән физпка укытучысы бср-берссп аңладылар. Огяк та үтми аларпың йөрәкләрендә күгәрчен оя корды, һәм ул ел буе бары тик мәхәббәт җырлары, гыпа җырлады. Алар үзләрен бәхетле дни саныйлар иде. Эш өйләнүгә килеп терәлгәч, яшьләр йөрәген Мәрфуга әби алдына ачып салырга кирәк булып чыкты. Әле бүген дә күз алдында. Сәгыйдә менә шушы юан корсаклы сары самоварда чагылган үз рәсемепә, кайнар мәхәббәт белән янган сөрмәле күзләренә карап торды. Әнисенә ничек сүз әйтергә белми азапланды. Оялудан чәч төпләренә чаклы кызарды. Ниһаять, торып бүлмә буйлап йөрештерде һәм тегү машинасының тәгәрмәчен.) килен тотынды... Яшь вакытта ул бу тәгәрмәчне ничек әйләндерә иде! Ә менә хәзер ике тәгәрмәчне каеш белән тоташтырырга кирәк, машина тигез ритм белән текелдәп тегеп торсын!.. Җөйләре спай ятсыннар! Сәгыйдәнең кая килен сугылырга белми йөрүеннән үк Мәрфуга әбп мөһим сер ачыласын аңлап алды: — Кияү тапкансыңдыр, кызым, бу хәтле кыр кәҗәседәй спкерепмәс идең, — диде ул. Сәгыйдә оялып кыиа сүз башлады. Ләкин көтмәгән иде мопы Сәгыйдә. Апың физика укытучысын, сөекле Мөхәммәтҗанны Мәрфуга әбп яратмады: — Ай, һай, кызым,—дптс ул. Бик фәкыйрь халык бит ул укытучы. Ач та, ялангач та, дигәндәй, тормышларының бер дә рәте булмыйдыр... Кияүне күрмәс борып ук әбинең йөрәгендә дошманлык төене укмаша башлады. Бу төеп соңыннан да кечерәймәде. Мәрфуга әбп Мөхәммәтҗанның һәрбер хәрәкәтен хурлан, сукранып йөрде. Моны Сәгыйдә дә көн саен күрә пде. Сугыш башлангач, Мөхәммәтҗанның ар- мпягә кптүепә Мәрфуга әбп кайгырмады, пошынып карамалы. — Пик. кпто бирсен, ул гына калырмыни!— диде ул. Сәгыйдә Мөхәммәтҗан белән нке генә ай торып калды. Мөхәммәтҗан шул китүдән китте дә, юкка чыкты. Әллә суга батты, әллә снаряд төтененә кушылып күккә очты. Әйе, юк, ул юк ппде, ләкин Сәгыйдәнең йөрәго дә аның белән бергә китте, күрәсең. Ул нык һәм башкалар өчен бикле яши пде әле! Бу еллар эчеп ю Сәгыйдәнең башыннан ниләр генә узмады, ул нинди генә пошыпулы төннәр, өч-дүрт кешенең эшен бер үзе җилкәдә алып чыккан көннәр уздырмады!... Ләкин ул әнисен дә чын-чынлап шушы елларда гына аңлады, һәм ул Мәрфуга әбигә рәнҗи, аның ечен сызлана пде. Гази Кашшаф Мәрфуга әби Мөхәммәтҗанның юкка чыгуына шатланды, күрәсең, ул сугыш беткәнче Сәгыйденең колагына бер сүзне тукып торды: — Сәгыйдә, берәр командирга кияүгә чык, кызым! Кияүгә чык, паек ашап ятырбыз, ичмаса!... Бер вакыт ул магазин директоры тапты. Ай буе. шөпшә кебек, колак төбендә безелдәде: — Тормыш җайга салыныр иде, кызым!.. Сәгыйдә бөтенесен кире кагып килде. Менә. инде аны Касыйм белән бәйләгрә тырышалар. — Пик мәрхәмәтсез бу ана. иик ул аның йөрәгендәге сагышлы мәхәббәткә инә кадый!.. Ърес. ул Мөхәммәтҗанның исәп булуына ышанмый, кайчан да булса бер кайтып керүенә һичбер өмпт итми, шулай да ул аның сурәтен күреп тынычлана белә. Аның улын иркәләп яшәү тәме таба... Терес, еллар узар, йөрәк ярасы төзәлә төшәр. бәлкп күңелгә яткан дус килеп чыгар, Фәрпд тә кул арасына керә башлар... Мепә шул вакыт иргә чыгарга булыр. Ә хәзер Мөхәммәтҗанның шәүләсе күз алдыннап кптмп. Сәгыйдә төпле йокысыз уздырды. Күз ппъләрепә ирек куеп бушанырга теләде. Ләкин борчылу көчәйде генә. Пртәгесеп Мәрфуга әби, бернәрсә дә булмагандай, тормыш турып- ia сөйләп китте: — Утыныбыз аз бит. кызым. Пичек кыш чыгарбыз пкәп!.. Фәридпец дә өстенә-башыпа кирәк, минем тупга да эчлек карыйсы иде. ә... — Белмим, әни, сөйләмә әле, болай да башым чатный. — диде Сәгыйдә. Ләкин үзе шулар турьшда уйланып, Касыймны күз алдыннан куып җибәрергә тырыша иде. Әйе, Фәрпдкә берәр пальто, бүрек кирәк, итеге дә инде аягына сыймый башлаган. Берәр пәпп чана да кирәк булыр... Әни быелга торып торса да ярар, әпә Касыймнан сорасып... Касыйм искә дәшкән саеп, йөрәге кузгалып китә. Ул бүген дә килер, иртәгә дә. Пи- һаять, шундый әрсезлек кайчан бетәр икән!! Бер генә җылы сүз дә әйткәнем юк бит! Шул вакыт аны телефонга чакырдылар. Трубкадан Касыймның гырылдавык тавышы ишетелде: — Артыгыздан күләгә кебек йөрермен мин, Сәгыйдә, үзем табан астыгызда палас булып җәелермен!.. Касыйм кинога барырга димли иде һәм ул Сәгыпдәие каршы алырга киләсен белдерде. Көннәр уздылар. Топнәрне исә Сәгыйдә һаман борчылып утыра, уйлана, азаплана. Китаплар укып карый, тик үз-үзепә урын таба алмый. Мәрфуга әби дә бүген йокламый пкәп. Ак күлмәгеп киеп намаз укыган, күрәсен. ябык бармаклары белән тәсбих аралап, Сәгыйдә бүлмәсенә килеп керде. — Кызым, бпк борчыласың курам. — диде ул. — Онытырга вакыт ппдо. Күрәсең, ич. сугышлар бетте, һичбер хәбәр-хәтер юк. Плипниләр кайтып беттеләр... Әйе, әйе, псәи булганнарыпыц хатлары килде. Синекеннән һаман юк... Пнде бит, ахрысы, үз кадереңне үзеңә аңларга вакыт!.. Кияү көн саеп булмый ул. Алла сакласын, шул кплеш утырып калуың бар... — Пәрсә телисең син, әни? Сәгыйдә, кара болыт кебек, чәчләрен артка чөйде дә, кроватена утырды. Әппсе мен кат кабатлаган сүзне тагын бер мәртәбә әйтте. Ялынып, күз яше белән аны кияүгә чыгарга кыстый нде ул. — Спп соц шуны аңлыйсыңмы, юкмы? Аның ике баласы бар. Ике ата баласы кушыла түгелме соц... — Балаларлы мин үзем карыйм, аның сиңа пп авырлыгы бар... Бу төнле Сәгыйдә яңадан күзен помыл карамады. Мөхәммәтҗанның кара костюм белән төшкәй рәсеменә каран, яшьсез җылады- җылады да, иртә белән описенә: • — Кияү — минем өчен түгел, кпяү — синең өчен, — диде. Мәрфуга әби аңламый тора иде, Сәгыйде өстәп әйтте: — Касыймга барырга булдым... Туйны тиз тоттылар. Касыйм нордына кунаклар җыелды. Сый, хөрмәт пдо анда. Мәҗлес кызды. Шаулады. Шатлыклы көлү астында бокаллар күтәреп, Касыйм бслж Сә- гыйдәпең үбешүен теләделәр. Сәгыйдә салкып иреннәре белән, газаплы вазыйфа үтәгән кебек, теләмичә генә Касыймның пренпэрепә кагылды... Пәкъ шул вакытта Мәрфуга әбинең йортына почтальон килеп керде һәм, газета белән бергә, зәңгәр пакетны почта ящигыпа- төшереп җибәрде. Пакетта хат иде, ә хат Мөхәммәт- җаннан килде.