ҖИР ҖИЛӘГЕ

Кечкенә Эльза яшәгән авылны немецлар яндырдылар. Немецлар авыл халкының бөтен милекләрен, ашлыкларын, терлекләрен талап үттеләр. Бик күп кеше үтерелде. Бите күн балалар ятим калдылар. Эльза да ятпм калды.
Әлегә исән калган карт-корылар, немецлардан качып-посып, алачыклар һәм землянкалар корып, яшәргә тырыштылар...
Бураннарын күтәреп, салкыннарын ияртеп, :ыш килеп җитте. Ачлык көчәйде. Тагып бпк күн кешеләр һәлак булдылар. Кечкенә Эльзаның сөякләре белән җаны гыпа калды...
Кыш суынды. Кояш качыбрак йөри башлады. Кояш елмая башлагач, кыш чптепде. Юлланып чәчәкләргә бизәп, яз да килеп җитте. Дала, кыр, урмаппар җанландылар. Сөйләп бетергесез көчле азап-пуҗа эчендә яши торгач, ешеләр җәйпө дә каршы алдылар. Үләннәр үсте. Мәшкәк, гөмбәләр күренделәр. Җиләкләр пеште. ' г '*'■
Эльза бүген җир җиләгенә барырга булды. Ләкин авыру карт-карчыкларпы карап, аңа бу олы башка җиләкчеләрдән аерылып калырга уры килде, бер үзе гепә китте.
Әнкәсе белән бергә җиләккә йөрүләре апыц күз алдына килде. «Хәзер милем әпкәм дә, әткәм дә юк. Аларны' пемецлар үтерделәр, һаман яшәсәләр ничек күңелле булыр иде! Әикәм белән без икәү, бепгә-бөпгә. җиләккә ЙОРРР идек. Әткәм, җырлый-җырлый, тирлп-тпрли, печән чабып кайтыр иде. Ә кайткач!!..»
Эльзапың күзләре яшькә томаландылар. Ул, авыр гына сулап алды да, үз-үзенә:
Мин инде зур үскәнмен... Пемеплар булмаса, икенче класска күчәр идем... Миңа ыларга ярамый. — дип. күзләрен уч төпләре г,,Моп сөртеп алды.
и ч •• 4 I * < ••
Урман эченә кергән саен җиләк күп. Күбрәк тә, эрерәк тә, матуррак та, баллырак та. Беренче җиләк табак тобенә тәгәрәп төшәргә өлгермәде — аны шунда ук эре-эре. кып-кызыл җиләкләр сырын та алдылар. Кайсы-берсепә кулны тидерер хәл дә юк, хәзер изелеп, эреп төшәләр! Ииндп тәмлеләр! Тәмлеләр, матурлар, хуш ислеләр, кояш нурында, утлы күмер кебек, япып утыралар! Ә кайберләре, куе үләннәр арасына кереп яшеренгәннәр дә, әйтерсең: «Миле, мппе тап! Мипе күрәсеңме?» — диешен, елмаешып, түбәп-түбәп сыгылып төшкәннәр.
Эссе. Бөркү. Чикерткәләр ялыктыргыч скрипкаларын сузыпмы сузалар.. Күләгәләр: «Бүген без үзебез дә әлсерәп калдык әле», — диләр төсле. Зур-зур, чуар-чуар, матур-матур күбәләкләр, чәчәкләрдәй чәчәкләргә кунып, аланчы сөеп, җилпеп уйпыйлар... Чү! Пәрсә ул: Жуу-уу! жу-жуу! килә. Самолетмы әллә? Түгел икән. Зур кара кошыз, йонтач тәпиләрен алга сузгап да, әйтерсең: «Юл бир! Юл бир! Юк исә тотам үзецпе хәзер!» — да үзе? Миңа да кирәк иде бит ул.
Эльза, балавыз кебек ап-ак йозепә курку билгесен чыгарган булып, күзләрен зурайтып ачтЫ да:
— У-уу! Куркыттың ипле!—дип елмаеп, кондызны озатып калды. — Кара сип апы. бомбовоз имеш!..
Табак тула башлагач, моңа кадәр өзелгән җиләкләр ваграк, ә өзелмәгәннәре эрерәк булып күренделәр. Эльза: «Подырык хәтле җир җиләге буламы икән?»—дин уйлап, елмаеп алды". Ул алачыгыннан шактый җир ерак кпт- тс. Табак җир җиләге белән тулды. Эльза:
— Аз гына арыдым ахрысы, — дип утырды. Ул. табагын уч төпләренә куеп, җпләк-

46 И. Туктаров
ләрнең матурлыгына сокланып утырганда гына, кемдер:
— Тукта! Кузгалма! — диде.
Табак, төшеп, җиргә капланды. Җиләкләр чәчелделәр. Баштап-аяк кораллы 20 ләп немец Эльзаны камап алды. Пемецлар бөтенесе шикләнешеп як-якларыпа караштылар, акрын гына, ашык-пошык сөйләшкәләп алдылар.
Эльза, башта немецларга, соцынпан чәчелгән җиләкләренә карап алгач, тезләнеп, җиләкләрен җыя башлады.
— Син! Әйткәнне нп дпп аңламыйсың? — дип җикеренде немец.
Эльза, тезләнгән килеш, башып күтәрми, җикеренгән немецның тупас һәм ертык итекләренә күзләрен ташлап:
— Җиләкләрне таптама. — диде дә. уйлап алды: «Ә мин сездән барыбер курыкмыйм». Апын бармаклары калтыраганлыктан, байтак җиләкләр җиргә кире тәгәрәп төштеләр. Эльза тагын: «Миңа куркырга ярамый», дпп уйлый - уйлый, җиләкләрен җыюын дәвам итте. Җи-ләкләр җыелып беткәч, Эльза, табагын күтәргән килеш, сүзсез генә: «Сезгә пи кирәк?» — дигән кебек карап калды.
Немецларның башлыгы, иреннәрен ялап, кулын табакка сузды. Эльза табагын артына яшерде. Немец ачуланып:
— Үзең дә. җиләкләрең дә исән калсын дисәң, безне бу урманнан голга алып чык. Аңладыңмы? — диде.
Эльза, берни дәшми, алга атлады. Пемецлар аның артыннан иярделәр. Байтак җир үттеләр алар. Эльза еш-еш атлады. Апың нәзек, кара кашлары җыерылган, күзләре алга төбәлгәннәр, иреннәре кысылганнар. Немецларның башлыгы: «Әллә адаштымы икән бу?» — дпп уйлап, Эльзадап:
— Юлга чыгабызмы ппде? — дип сорады.
Эльза артьша борылмый һәм туктап тормый:— «Хәзер!»—дпюепә, көчле сызгырулар урманны яңгыратып җибәрделәр. Немецлар, коралларын әзер тотып, ашык-пошык сөйләшеп алдылар. Башлыклары комайда бирергә дә өлгермәде, аларпы партпзаппар камап та алдылар.
Эльза партизаннар башлыгын тапый:
— Федя абыкаем! — дпп апың каршына йөгерде.
Немецлар башлыгы атып җибәрде. Эльза, кппәт туктап калып:—Эһ!—дип егылды.
Партпзаппар башлыгы рәхимсез, ачулы тавыш белән:
— Юк итәргә! — дпп кычкырды.
Партизаннар, немецларны чәнчеп, атып, тураклап ташладылар...
Кич җитте. Урман эчендә күләгәләр куерды. Партизаннар учаклар яктылар. Пң зур һә?г пц матур учак каршында, йомшак печәп өстендә яралы Эльза ята иде. Партпзаппар башлыгы чартлый-чартлый япгап учаклар тавышыннан башка берни пшетелмәсә дә:
— Тсс! Акрып! — ди-ди, Эльзаның япып- пан китмәде.
Төн җитүгә Эльзага бераз хәл керде. Ул, башлыкка һәм үзен сырып алып, тын калган партизаннарга күзләрен төшереп елмайды да:
— Абыйларым, белсәгез иде: быел җир җиләге бигрәк матур булып пешкән шул! — дпде.
Партизаннар сүзсез генә елмаешып алдылар.
Хәрәкәттәге Армия.