Тәрәзәдә һаман ут яна (дәвамы)

Драманың башын монда укыгыз.

V

Лениза фатиры. Тимур аз-аз кабып виски эчеп утыра. Ишек кыңгыравы зеңгелди. Тмур ишекне ача, бусагада Хафиз пәйда була.

      ХАФИЗ. Хәерле көн.

      ТИМУР. Хәерле көн.

      ХАФИЗ. Мин отверткамны онытып калдырганмын.

      ТИМУР. Уз әйдә.

      ХАФИЗ (түргә узып). Лениза өйдә түгелмени?

      ТИМУР. Хәния апага күзлек алырга киттеләр.

      ХАФИЗ (идәннән отвертканы алып). Менә ул.

      ТИМУР. Стеллажны оста корып куйгансың. Виски эчәсеңме?

      ХАФИЗ. Бераз мөмкин. (Отвертканы круткасының түш кесәсенә тыгып куя.)

      ТИМУР (виски салып). Утыр. (Эчәләр.)

      ХАФИЗ. Хәния апа Ленизаның кеме ул?

      ТИМУР. Кеме дип әйтим. Өен җыештыручы, ашарына пешерүче.

      ХАФИЗ. Улы авариядә һәлак булган икән.

      ТИМУР. Әйе, Рәкыйп харап булды. Ленизаның егете иде ул. Лениза исән калды, ә Рәкыйп... Шулай язгандыр инде... (Стакананарга виски сала.)

      ХАФИЗ (як-ягына каранып). Монда кергәч, мин башка дөньяга эләккән кебек булам.

      ТИМУР. Сиңа ничә яшь?

      ХАФИЗ. Бер айдан егерме биш тула.

      ТИМУР. Хатыныңа?

      ХАФИЗ. Апрельдә егерме өч тулды.

      ТИМУР. Һи, бигрәк яшьләр әле сез. Балагыз бармы соң әле?

      ХАФИЗ. Әлегә юк. Тырышабыз, кем әйтмешли.

      ТИМУР. Булыр, булыр. Күптән өйләнштегезме соң?

      ХАФИЗ. Ел ярым булды инде. Башта Чаллыда яшәдек, минем әти-әни белән... Хатыным Казан кызы, монда килергә күндерде. Әти-әниләре дә монда... (Авыр сулап куя.) Авыр... Казан тормышына күнегә алмыйм. Акча юк... Филүсә белшн дә мөнәсәбәтләр әллә нинди. Өйләнешкәнче әйбәт иде... Тормышның мәгънәсе нәрсәдә икәнне аңламыйм.

      ТИМУР. Ничего, балагыз тугач, мәгънәсе табылыр. (Виски йотып куя.) Хезмәт хакы күпме аласың?

      ХАФИЗ. Аз чыга инде. Айга егерме мең тирәсе.

      ТИМУР. Минем сиңа бер тәкъдимем бар. Миңа эшкә кер.

      ХАФИЗ. Нинди эшкә, кем булып?

      ТИМУР. Ленизаның картиналарына рамкалар ясаучы кирәк. Син булдыра ала торган эш дип уйлыйм.

      ХАФИЗ (җанланып). Чын әйтәсезме? Бик шатланып керәм!

      ТИМУР. Дөрес, рамкалар ясау эшеңнең бер өлеше генә булачак. Минем фирмада грузчик эше күбрәк. Тегендә-монда әйбер ташырга да кирәк булачак.

      ХАФИЗ. Риза мин, риза. Тик... Лениза нәрсә әйтер бит.

      ТИМУР. Лениза үзе синең белән сөйләшергә кушты. Синең телефоныңны бирде, бүген кичкә таба сиңа шалтыратырга җыенган идем.

      ХАФИЗ. Чынлапмы?!

      ТИМУР. Нишләп хезмәт хакы күпме булыр дип сорамыйсың?..

      ХАФИЗ (канатланып). Күпме булса да риза мин! Мондый картиналарга рамкалар ясау үзе бәхет бит әле ул...

      ТИМУР. Маладис икәнсең. (Елмая.) Утыз мең кулга алачаксың.

      ХАФИЗ. Рәхмәт.

      ТИМУР. Безнең мастерской шәһәр читендә. Рамкаларны үз фатирыңда да ясый аласың инде, анда барып йөргәнче. Ә башка эшләрне башкарырга алдан хәбәр итә торган булырмын.

      ХАФИЗ. Фатирымда әле әйберләр, җиһазлар урнаштырылмаган. Берничә көн вакыт кирәк.

      ТИМУР. Ярар. (Картиналарга ишарәләп.) Боларына, Лениза рөхсәт итсә, монда ясый торырсың.

      ХАФИЗ (шатлыктан сикереп тора). Рәхмәт! (Утырып, стакандагы вискины эчеп бетерә.)

Сәхнә караңгылана. Сәхнә яктырганда  Хафиз рамкалар ясый. Хәния коелган чүпне соскыга җыеп йөри.

      ХӘНИЯ. Ленизага рәхмәт яусын инде. ул булмаса нишләр идем. Үз анасы кебек күрә мине.

      ХАФИЗ. Әти-әнисе кайда соң аның?

      ХӘНИЯ. Аның әтисе җилле кеше, аерылып башка хатынга өйләнде дә, Сочида яшәп яталар. Әнисе, Мәскәүдәге банк хезмәткәренә чыгып, башкалага китте. Лениза берсе белән дә аралашмый.

      ХАФИЗ. Лениза нишләп кияүгә чыкмый?

      ХӘНИЯ. Чыгар әле. (Кәефе кырыла.) Улым Рәкыйп белән өйләнешергә җыеналар иде алар. Менә бит нәрсә килеп чыкты.

      ХАФИЗ. Гафу ит, Хәния апа, мин белмәдем.

      ХӘНИЯ (авыр сулап). Алар бит икесе бергә эләктеләр авариягә. Лениза реанимацияләрдә ятты, исән калды, улым исән калырлык түгел иде шул. Лениза миңа үз кызым шикелле. Минем бүтән беркемем дә юк. Ирем илле ике яшендә вафат булды, бердәнбер улымнан да мәхрүм булдым. Син эшлә, эшлә. (Пауза.)

Лениза кайтып керә.

      ЛЕНИЗА. Эш барамы?

      ХАФИЗ. Бара.

      ХӘНИЯ. Курчак кебек булгансың, кызым.

      ЛЕНИЗА. Парикмахерым шәп минем.

      ХӘНИЯ. Нәрсә пешерим?

      ЛЕНИЗА. Әлегә чәй куй әле.

      ХӘНИЯ (кызны аркасыннан сөеп). Рәхмәт сиңа бүләкләрең өчен, балакаем.

      ЛЕНИЗА. Туган көнеңә шундый бүләкләр дә алмаммыни инде.

      ХӘНИЯ. Инде миңа тоткан расходларың...

      ЛЕНИЗА. Әй ярар инде, Хәния апа. Чит кеше сыман сөйләшмә. (Хәния китә.) Хәния апа юкка да куана – бәхетле кеше!

      ХАФИЗ. Мин дә үземне бәхетле кеше дип саный башладым.

      ЛЕНИЗА. Нәрсә, хатының балага уздымы әллә?

      ХАФИЗ. Юк. Сезгә эшкә урнашуым бәхет түгелмени...

      ЛЕНИЗА. Бик куанма әле – Тимур каты җитәкче. Беләсең килсә, Тимур минем дә нәчәлнигем. Ул сине каты җигәчәк әле - әзер тор. Авыр булса, китәрсең.

      ХАФИЗ. Юк. Лениза, китмим. (Текәлеп карап тора.) Мин һаман ышанып җитә алмыйм әле.

      ЛЕНИЗА. Йә, йә, син дә Хәния апа кебек юк кына нәрсәгә дә куанасың икән. (Елмая.) Син ясаган рамкалар миңа ошый. Тимур да мактый.

      ХАФИЗ. Һи, рамка нәрсә ул. Менә син ясаган картиналар чыннан да искиткеч.

      ЛЕНИЗА. Бер акыл иясе: “Картинаның мәгънәсе аның рамкасында”, - дигән.

      ХАФИЗ. Шаярып әйткәндер ул.

      ЛЕНИЗА. Сәнгать ул һәрвакыт чикләнү дип әйтергә теләгән ул. Чиге булган нәрсә генә матурлыкка ия. Чикләнгән формасы булмаса, бернәрсә дә матурлыкка ия булалмый. Чикле форманы карап сокланырга исә дистанция кирәк. Күзеңә төртелеп торган нәрсәнең дә гүзәллеген абайлау мөмкин түгел.

      ХАФИЗ (ихластан сокланып). Бер гүзәл кызга шулкадәр күп байлык бирелгән – сәләт, акыл, чибәрлек...

      ЛЕНИЗА (көлемсерәп). Күз тигезәсең инде.

      ХАФИЗ. Минем күзем каты түгел. Ниһаять мин тормышымда яктылык күрдем.

      ЛЕНИЗА. Кайтып хатыныңа шулай дип әйтә күрмә.

      ХАФИЗ. Өйләнешер алдыннан без озак очрашып йөрдек, яшәдек... Шуңадыр, никахлашкач, араларыбыз җылы түгелдер. Аның гел мине тарткалап-эткәләп торуы да шуннан.

      ЛЕНИЗА. Яратмыйсың син хатыныңны. Күзләреңнән күренә.

      ХАФИЗ (картиналарга күз салып). Синең һәрбер картинаңда сер бар, аларны карап туймаслык. Ләкин мин аларда миллилек күрмим. Син бит татар кызы. Милли сәнгатне үстерү турында да уйларга кирәк, минемчә. Бу сүзем өчен гафу ит.

      ЛЕНИЗА. Төне буе тешең сызласа, милләт кирәк түгел, стоматолог кирәк. Кая гына барсам да, татар телендә сүз катсам, мине беркем дә аңламый. Кешегә ярдәме тимәсә ул телнең ник кирәге бар.

      ХАФИЗ (шаккатып). Синнән мондый сүз ишетү сәер. Туган тел турында алай әйтергә ярамый. Изге төшенчә ул.

      ЛЕНИЗА. Изге төшенчәләр кешегә өмет бирә. Ә синең туган телең нинди өмет бирә?

      ХӘНИЯ (сүзгә кушылып). Мин дә гел әйтәм инде аңа. Татар аһәңе аңкыган сурәтләр дә яса инде, мәйтәм. Бальзак әйтмешли, сәнгать – милләт киеме.

      ЛЕНИЗА. Син дә, Хәния апа кайвакыт артык акыллыланып китәсең. Шәрә тән матуррырак булырга мөмкин. Гомумән кием алдый бит ул...

      ХӘНИЯ. Менә сөйләш син моның белән. Ленизаның фикерен үзгәртү мөмкин түгел. Әйдәгез, чәй әзер.

      ЛЕНИЗА. Хәния апа, син ял ит инде, бер тик тормыйсың, гел аягөсте.

      ХӘНИЯ. Арырлык әллә ни кырмадым мин. Кибеткә барып кайтыйм әле, көнбагыш мае бетеп килә. (Чыгып китә.)

      ЛЕНИЗА. Син минем фикерләрдән куырылып киттең шикелле.

      ХАФИЗ. Юк, син нинди генә фикер әйтсәң дә, минем өчен кадерле, әһәмиятле. Син иң куркыныч сүзләрне әйтсәң дә, гүзәллегең беркая китмәс. Синең һәр фикерең белән килешергә кирәктер мөгаен. Чөнки гади кешеләр күрмәгәнне күрәсең, башкалар аңламаганны аңлыйсың. Гомумән, дөньяның асылын аңлыйсыңдыр син.

      ЛЕНИЗА. Ниндидер сәләтең булу әле ул күп нәрсәне аңлау түгел. Гап-гади сорауларга җавап табылмый. Менә берәр кешенең портретын ясасаң, шул кадәр охшаган дип таң калалар. Ә ул кешенең үзе белән сокланучы юк. Сурәтнең оригиналга охшаганлыгын яраталар, ә ул кешенең үзен күралмаулары ихтимал. Картинадагы агачка сокланып карыйлар, ә урамда үсеп утырган оригиналга беркемнең исе китми. Сәер бит. Нишләп алай?..

      ХАФИЗ. Тагын шуңа игътибар иттем: синең картиналар чынбарлыктан ерак. Алар тетрәндерә, ләкин тормышчанлык белән түгел, ниндидер башка төрле тылсым белән.

      ЛЕНИЗА. Чынбарлыкка якынайган, тормышчан сәнгать үлемгә дучар. Моны күптән аңлаганнар инде. Чәй эчәеңме?

      ХАФИЗ. Юк, рәхмәт.

      ЛЕНИЗА. Алайса син бар, кайт инде. Мин эшләп алам.

      ХАФИЗ (боегып). Өйгә кайтасым килми.

      ЛЕНИЗА. Кайтырга кирәк. Кайвакыт яшисе дә килми, ә бит яшәргә кирәк. Хатының белән аерылышыгыз. Мәхәббәт сүнгәч, киләчәккә ничек юл тотмак кирәк. Гомерләр алда бит әле.

      ХАФИЗ. Фатир өчен ике миллионны аның әтисе бирде.

      ЛЕНИЗА (шкаф тартмасыннан ике миллион акча алып). Мә сиңа ике миллион.

      ХАФИЗ (гаҗәпләнеп торганнан соң, акчаны алып). Акчаны алып торам, әмма әле аерылырга ашыкмыйм.

      ЛЕНИЗА. Үзеңә кара. (Эшкә тотына. Хафиз чыгып китә.)

Дәвамын күзәтеп барыгыз.

"КУ" 3, 2018

Фото: pixabay