Бәләкәй Фирзәр (дәвамы)

Рәхмәтле хисләр...

Һәр йортта дүртәр-бишәр бала иде. Безгә концертларга барырга ярамый – кеше күп булгач, урын җитмәгәндер инде. Шулай да әнкәй мине кайтып ала иде. Аның белән булгач, кертәләр. Кайбер малайлар клубтагы түгәрәк мич артыннан качып карый иде.

Шундый мәрхәмәтле Җиһанша бабам бар иде, ә әби кырысрак. Кайчакта посылкалар килә. Анда лимон, җимеш, конфет була иде, кайчакта бер-ике ысланган балык. Әби аларны шунда ук җыеп куя.

– Улым, кәнфит анда түгел, тегендә, тегендә!.. – дип, бабай конфетларның кайдалыгын күрсәтә иде.

Оныкларын бик яратты ул. Икәүләп, без аның әтисенең каберенә каен утырттык, соңыннан үзенә дә чардуган куйдым. Менә шундый тәрбия булган безгә яшь вакытта.

Әнкәйгә зур рәхмәт! Ул йөртмәсә Илһам абый, Әлфия апа, Сөләйман Йосыпов концертларына кем алып барыр иде?

Илһам абый берзаман микрофон тотып чыкты. Залдан берәү: «Илһам, микрофонсыз җырла!» – дип кычкырды. Ул аңа җавап итеп: «Хәзер муллалар да азанны микрофон белән әйтә», – диде. Бик кызык кеше иде ул, мәрхүм. Киеренкелек туган очракта сүзне шулай йомшак кына юморга борып җибәрә торган осталыгы бар иде.

Шуклыклар...

Дөресен генә әйткәндә, минем белән кызык хәлләр шактый күп булды. Кайберләре соңыннан үкенечкә дә булгалады...

Элек кар суы күп була иде бит. Гөрләвекләр акканда, «алдавыч» ясап, кеше батыру белән мәш килә идек. Безнең якта «баткоф» дип атала иде ул. Кеше күп йөри торган җиргәрәк карны тирән чокыр итеп казыйсың. Асты су була бит инде аның, ә өстен оста гына кар белән каплап куясың. Шуннан соң качып, кем үтәр дә, кем батар икән дип күзәтеп торасың. Кем дә булса батса, әй, кызык та була торган иде инде. Хәзер менә шуны уйлап, «этлек» булган икән бу кыланышларыбыз дип, үземне битәрлим. Аяк киемнәре дә алмашка булмый торган иде ул вакытта, ашыккан да булганнардыр инде. Әле бит шуннан соң салкын тигезеп, авырып ятулары да ихтимал. Берсендә география укытучысы Расих абый эләкте шул баткофка. Иң яраткан укытучыларымның берсе. Дәресләрен бакчаларда үткәрә иде.

Яз көне күрше Камил белән «шырпы мылтыгы»нда уйнап шаяра идек. Пистолетка охшаган тактага кадак белән җиз көпшәне бөгәбез дә көпшә эченә шырпы кырабыз. Шырпы кырабыз-кырабыз да, будыргычка (резинка) тарттырылган кадакны көпшә эченә кисәктән суыртабыз – шартламый. Тагын шырпының күкертен көпшәгә җыябыз. Берзаман мәктәптән кайтучы укучыларга төбәп – «Шарт!». Көпшәсеннән утлар чыга пистолетның. Кемнеңдер күзен, битен көйдереп алган чаклар да булды. Икенче көнне «линейка»да бик каты ачуланалар иде. Хәзер вакытында чарасын күрә белгәннәре өчен рәхмәт кенә әйтәм.

Тәрбия

Безне күбрәк әни тәрбияләде. Каеш белән дә, төрле җәза биргәләп тә. Әткәй кул тигермәде. Ул радиода да эшләде, партказначей да булды, аннан соң газовик та, электромонтёр да. Ул радиода эшләгәндә, без шунда барып җырлый идек. Әти күбрәк мине җырлата иде. Ул вакытта һәр йортта радио бар. Әткәй музыкасын бирә. Казанны түгел, Уфаны тота. Илфак Смаковны шуннан беләм.

Авыл радиосында концерт болай башлана. Әти башта болай ди: «Кабычрадсөли. Хәзконцкубыз» – шул хәтле тиз сөйли, аның нәрсә әйткәнен авыл кешеләре генә белә. Җайлап әйткәндә, ул җөмлә болай яңгырарга тиеш: «Кайбыч радиосы сөйли. Хәзер концерт куябыз».

Газга гына баскаладым

Үсмер чакларда колхозда байтак эшләдек. Ләкин акчасын күрмәдек. Бирсәләр дә, аны ата-ана кулына тоттыралар. Яшьтән эшләп үсү – кеше арасына керү, үзеңне таныту, аның кыйммәте дә шунда...

Мисал өчен, мин колхозда машина йөртергә өйрәндем. Унике яшьтә комбайн штурвалына тотындым. Фәрит абыйның машина йөртергә өйрәткәне истә калган. Бервакыт: «Бар, машинаны алып куй!» – ди бу миңа. Кабызам да, машина дрык-дрык итә дә сүнә, дрык-дрык итә дә сүнә. «Скоростьтан ал, анаңны сатыйм...», – дип, колакка тартты берне. Тиз өйрәндем.

Басудан кайттык та, тегенең машинасы кабынмый. Стартеры эшләми. «Утыр рульгә, чыгып, ручка белән борам, – ди. Теге бора-бора, әйләндерә-әйләндерә, борыныннан тир тама, кызарды-бүртенде... Шуннан өметен өзеп:

– Бор ачкычны, – ди.

Мин әйтәм:

– Мин бит аны кабызмадым. Газга гына баскаладым...

Алмаз ХӘМЗИН язып алды.
 

"КУ" 08, 2021

Фото: pixabay