Истанбул малае (дәвамы)

(Әсәрне башыннан МОНДА басып укыгыз)

Хыял һәм чынбарлык

Әллә кунаклар әйткән көйләр, авыл турында сөйләгәннәр тәэсир итте, яшүсмерлек чорына җиткән Кара малай озак кына оеп китә алмады. Үткән җәй хатирәләре исенә килеп күңелен иркәләде. Шундый тәмле-татлы...
Авылда өч-дүрт кеше кибет тота.
Кибет дигәннән, берсе Мәхмәт абыйныкы. Кибетче Мәхмәт абзыйның өе ике катлы. Үзе өстә яши, кибете – аста. Кышларын суык, кибетендә утырмый. Шуңа капкасын шакыйсың да:
– Мәхмәт абый! – дип кычкырасың. Ул җавапка өстән кычкыра:
– Нәрсә кирәк?
– Унбагыч кирәк. – Һөектә көнбагышны шулай диләр.
– Бетте. Җомга базарга барам.
– Кабак чигердәге бармы? – Монысы ярым төрекчә, ярам татарча.
Чигердәк – төш дигән сүз.
– Бар. Алсаң – төшәм.
– Алам.
Бер уч кабак чигердәге алып кесәңә саласың да кайтып китәсең. Ә җәй көннәрендә, Ураза вакытларында мәчеттән кибет аша кайтышлы. Авыз ачкач, малайлар ирләр белән авыл мәчетенә тәравихка бара. Тәравихтан соң мәчеттән чыкканда, Мәхмәт абыйны көтеп торалар, чөнки ул үзенә газлы су эчәргә чакыра. Көне буе ураза тотканга сусаткан, шул вакыттагы газлы
суның тәмлелеге! Эчеп туймалы түгел. Беренче тапкыр килгәндә, Мәхмәт абый «Кунак кайткан», дип сыйлый, башка көннәрне инде сатып аласың.
Менә кибет каршына тезелеп утырдылар. Туганнан туган яшүсмер
малайлар – Халит, Хәлим, Кадри, Сәлим, Мәхмәт һәм олыгаеп барган кибетче абый. Җиләс, рәхәт. Айлы аяз төн. Меңләгән йолдызлар җемелдәшкән Саман юлы. Авылда Киек каз юлын шулай төрекчә атамасы белән беләләр, сокланып туймаслык әкияти манзара. Авыл йолдызларга терәлеп тора кебек, кул сузсаң, йолдызлары уч төбеңә коелыр...
Могҗизага тиң Саман юлы буйлап авылга озын сары чәчле, зәңгәр
күзле, кызыл күлмәкле чибәр кыз төшеп килә. Юк, алай түгел, монысы малай хыялындагы матур күренеш, чынлыкта ул аны күктә түгел, авылда туйдан соң күрде.
Туйга велосипедта гына барды. Туй булган өйгә килеп җитеп,
велосипедын әйбәтләп терәтеп кенә ята иде, өйдән төркем-төркем кунаклар чыкты. Шулар арасында бала чагында күңел түренә оя корган кошчык – ак йөзле Асуманны күргәндәй булды. Кара, ничек үскән! Гүзәл кызга әйләнгән! Озын сары чәчен җилкәсенә таратып җибәргән... Тукта, нишләп Асуман булсын, ди ул! Бу башка кыз! Әкият кызы! Мәхмәт күзен ала алмый торган арада, кызыл күлмәкле кунак кызы машинага утырып китеп барды.
Мәхмәт икенче көнне туганнан туган Хаҗәр апасыннан туйга
килүчеләрне төпченде. Сары чәчле, кызыл күлмәкле кызны аерып сорады. Апасы кем турында сорашканын аңламады. Авылдан Бельгиягә, Франциягә, Германиягә, Голландиягә китеп эшләүчеләр бар, бәлки, шуларның кызыдыр... Аннары апасы ачуланып ташлады. Яшүсмер малай башы белән, гаскәргә дә бармаган килеш кызлар турында уйларга иртәрәк, имеш...
Мәхмәт әтисе алып кайта торган «Казан» журналындагы татар егетләре, кызлары рәсемнәрен искә төшерде. Әллә ничә сан дәвамында татар халык биюләрен өйрәткән язмалар биючеләрнең рәсемнәре белән чыгып барган иде. Мәхмәт рәсемдәгечә татар егете булды: күлмәк якасын эчкә бөкләп киде, төрекләрнең тәккәсен түбәтәй урынына баш түбәсенә салды. Шундый
кыяфәттә велосипедка утырып чыгып китә дә авыл урамнарын урап йөри. Бәлки, кызыл күлмәкле кыз юлына килеп чыгар... Бәлки, ул аның кемнәргә кунакка кайтканын күреп алыр...
Арт урамда йөргәндә, юлына Сәлахетдин абзыйсы чыкты. Каршына ук килеп басты, велосипед рулен тотып туктатты. Әнисенең Шәмсенур апасы бар, шуның малае ул. Шаккатуы йөзенә бәреп чыккан.
– Нинди кыяфәт бу?! Нигә якаңны болай эчкә бөкләдең?
Мәхмәт җавапны тиз тотты:
– Элек безнең бабайлар шулай киенгәннәр. «Казан» журналында күрдем. Истанбулда бар безнең.
Сәлахетдин ни көләргә, ни ачуланырга белми әйтеп куйды:
– Авылда берәү дә болай киенми. Сине күрсәләр, ни диярләр?!
– Мин шулай татарлыкны күтәрәм. Татарча киенеп йөрим. Татар тормыш иптәше дә тапсам әле...
– Ә-ә-ә... Алай дисеңме? – Сәлахетдин авыз чите белән генә елмаеп куйды, аннары велосипед рулен җибәрде, читкәрәк тайпылды. – Бар алайса, эзләп кара соң, – диде. Энесенең җитдилеге аңа да күчте, ахры.
– Ә син белмисеңме, кичә туйга кунаклар кемнәргә кайтты?
– Акчиннарга килгәннәр бар. Яфайларга, Якайларга... Сакмарларда кунаклар күренде. Сиңа кайсысы кирәк?
– Белмим... Шуларга таба барыйм әле.
– Энем, язмыштан узмыш булмый. Бәлки, Ходай ниятләреңне тормышка ашырыр... Татарлыкны сакларсың.
Сәлахетдин юл буенда елмаеп басып калды. Мәхмәт сары чәчле, зәңгәр күзле кызны эзләп китте.
Шулай берничә көн дәвамында Ибраһим җизнәсенең велосипедына «хуҗа» булып йөрде ул. Өченче көнне тагын эзләвен дәвам итәргә уйлап чыккан иде, ике тәгәрмәчле дусты урынында юк. Як-ягына карады, ишегалдын урап чыкты.
Җизнәсе алган, күрәсең, җәяү генә йөрисе булыр. Тәпиләп чыгып китәсе иде инде, күзе сарыклар саклый торган эткә, аның оясына төште. Шунда илтеп куйганнар лабаса! Нишләргә? Ничек алырга? Усал эт күзләрен тутырып карый, якын барам, димә. Әһә, моның савыты буш! Мәхмәт тиз генә ипи пешерә торган сарайга барып, ипи сыныклары алып килде. Шуларны эт алдындагы савытка
салды. Усал эт ашап торганда, велосипедны алып чыгып китте.
Ул арада, Ходай рәхмәте, урам башында ак машина шәйләнде, аны күрүгә, Мәхмәт педальләрне тизрәк әйләндерергә тырышты. И ашыкты, и ашыкты... Барып җитәрәк машинага кунаклар төялеп ятканын күрде.
Шунда сары озын чәчле кыз, бу юлы ак күлмәктән, анда кереп утырды да машина кузгалып китте. Мәхмәт тагын тузанга күмелеп басып калды. Сары чәчле, зәңгәр күзле, ак күлмәкле кыз үзе генә белгән тарафка юл алды. Татар егете Мәхмәт исә кызны киткәнче таба алмавына әрнеде. Их, сөйләшергә өлгермәде...
– Лән, ничек алдың?! – Күпме шулай торган булыр иде әле, артында Мәкъбүлә апасының улы Кәримнең тавышын ишетеп сискәнеп китте. –Мәхмәт, миңа велосипед кирәк!
– Иртәрәк алган булсам, җитешә идем. Эт ашатып йөрмәсәм! – дип үртәлеп кычкырды Мәхмәт. Аннары бар ачуын Кәримнән алырга теләгәндәй, велосипедны җиргә бәрде. – Мә, кирәге калмады. Үзеңә булсын!
Кызуыннан күлмәк якасын янә тартып чыгарды, «түбәтәен» башыннан салып, кесәсенә тыкты да Мәкъбүлә апасының өенә таба юл тузанын типкәли- типкәли җәяү генә китеп барды... Уенда бары бер мәгълүмат бөтерелде. Машина Бельгия номерлы иде. Бельгиядә яшәүче татарлар кызы, димәк.Җәйге айлы төндә кинәт атылган йолдыз төсле, көтмәгәндә- уйламаганда, Саман юлы буйлап, сары озын чәчле, зәңгәр күзле, кызыл күлмәкле кыз күңеленә төште. Аннары, әйтерсең, ай күрде, кояш алды. Ак
күлмәген җилфердәтеп, татлы төшләренә генә керә. Кайларда син хәзер, Саман кызы? Авылга тагын бер кайтырсыңмы? Кабат очрарсыңмы? Әллә син Киек каз юлындагы меңләгән, миллионлаган йолдызлар арасында калдыңмы? Әллә авылда ишегалдындагы ат арбасына ятып, әкияти Саман юлындагы йолдызларны санаганда, галәм киңлекләренә мөкиббән китеп
хыялланганда, җәйге төннең җиләс һавасын сулап йоклаганда кергән матур төш кенәме? Кем син, Саман кызы?

(Дәвамын сайтта күзәтеп барыгыз)

"КУ" 05, 2021

Фото: pixabay