Гөрләгән сулар

Әсәрнең башын МОНДА басып укый аласыз

 

Уртлый гына күбек чәчкәләрен

Мичәүгә җигелгән җабага тай,

Ял чөелдереп,

Баш чөертеп!

Төпкә җигелгән ат сусын басмый, –

Су эчәлми йөдәгән:

Тәртәдән су тама!

Йөгенүдән... –

Бәйдә тота тезген-йөгән,

Бәйдә тота         

Чөелдерек!

 

Беренче гильдия сәүдәгәре,

Чигенергә соң түгелдер әле:

Типсәң дә, имеш,

Алтын чыгар... –

 

Урал тауның Хомай йомыркасын

Сарысына кадәр!

Арчырлармы?

 

Татар казнасына салмаганны

Казан кузнасына

Апчыгармы?

Чабаталы морза оныклары –

Болгавырдан талмас,

Болгарины салмас

Чабаталы

Алтынчылар!

 

Татар басмый тарих куласасын:

Төпкә җигелгән ат, сусын басмый, –

Баса

Мичәүдәге җабага тай.

Су тубыктан монда,

Ил тубыктан:

Лондоннардан килеп,

Сан-Тропедан...

Шантрапалар⁸ монда

Тулышкан! –

Күбек чәчкә ата,

Тубылгыдай.

 

IV

Ә малайлар инде аргы ярда...

Шәрран яра Шакир,

Шәрран яр-ра, –

Сөенечтән чөя түбәтәен:

– Монда чык! Әтәем!

Монда!

            Чык!

                     Әтәем!

Мондагы болынның чыгы кара,

Ышанмасаң,

Чыгып кара!

 

Боегучан, уйчан судай,

Капылт тартылганга коедан,

Шулай турсайганмы

Уймак болын?

Әллә караяктан⁹

Кара янган?!. –

Бар чыклары да

Кара коелган...

 

Картлар белә

Алтын догаларын:

– Ходай алтын сәйлән җуйган урын, –

Борынгылар алтын юган урын! –

Көмеш чыкны

Кучкыллата, улым...

 

Алтын догаларын отар морза,

Ор-Җаекны кулда тотар морза

Уйлар кичүендә, –

Ат сугара...

 

–Каяле, тезгенне чишик йәтрәк, –

Өшәнгән бияне сөендерик!

Су эчәлми мескен, йөдәгән лә:

Тәртәдән су тама!

Йөгенүдән... –

Бәйдә тота тезген-йөгән,

Бәйдә тота         

Чөелдерек!

 

–Йәтрәк чишик,Закир,

Тезгеннәрне! –

Гөрләгән суларны сибелдереп,

Сөенечләр чөя

Бусага таш! –

Тәртә башы кыршыганмы?

Шахтёр лампасыдай ут элдереп, –

Алтын тиягенә юл саба таш! –

Ат башыдай

Алтын ташы  –

Асаба таш!

Асаба таш!

 

Беренче гильдия сәүдәгәре!

Чигенергә иртәрәктер әле:

 

Тибә белеп типсәң,

Алтын чыгар... –

Чигенмәслек

Чиккә җитсәң,

Тәртә башы белән

Арчып чыгар! –

Чыгар ул!

Татардан!

Алтынчылар!

 

Ничек көйләмәссең

Сабакташны:¹⁰

– Һәр җәүһәрнең асыллыгы –

Алтын ташы,

Берәүнең милиун сумлык кара башы;

Сөягең сөягемдән ким димәймен,

Затыңыз –

Затымызның сәдакасы! –

Көйли дәрдемәндле

Акмулланы

Эчтән көйли Садыйк,

Көйле чакта.

 

V

Закир тукранбашлы тарантаста

Гөрләгән суларны тыңлап ята, –

Чорлар кичүендә

Гөрләгән су,

Дәверләрне катып!

Эрләгән су, –

Әрәмәгә ятып, Китап ятлап,

Шагыйрьләрне

 Әрләгән су:¹¹

– Күпме әрекмәнне кыбырсытып,

Әкәм-төкәмнәрне

Кыерсыттың! –

Кара сыер сөте бирәм,¹² имеш...

Бергәләп көт!

Болдырыңда килеш... –

Болыннарда, имеш, –

Кара көмеш:

Монарланып, манар бүзләреңне

Җирдән сауылган сөт! –

Кара сыер сөте...

 

 

¹Тумырга - мал муенына тагылучы җиз калай шөлдер.

²Куш мөгезле - Зөлкарнәй (автор тәхәллүсе).

³Суалмас - кипмәс-корымас.

⁴Дөңгер-дөмбәс - алтын юучыларның эш коралы:түгәрәк ялгаш белән киле төйгече.

⁵Юлык - ямчылар нигез салган татар авылы ( Башкортстан, Баймак районы).

⁶Дәрдемәнд Акмуллаңыз - моң-зарлы Акмулла шигыре.

⁷Мичәү - төпкә җигелгән ат янәшәсенә тәртәсез генә тай җигү.

⁸Шантрапа - XVIII йөз ахырында Көньяк Уралда алтын бизгәге башлангач, Аурупаның эре банклары да,

кабалага салучы бурычка кәгазь акча биреп, арзан бәягә алтын җыеп алучы бүлекчәләрен ача.  

⁹Караяк - үсемлекләрнең сабаклары каралудан гыйбарәт кизү.                                             

¹⁰Сабакташ - Мөхәммәтсадыйк -  шагыйрь Акмулланың чордашы, якташы. - Икесе  дә Стәрлебаш  мәдрәсәсендә укыган, икесе дә -  шагыйрь Шәмсетдин Зәки шәкертләре.

¹¹Әрләгән су - "Шагыйрьләр" сурәсенә ишарә.

¹²"Әкәм-төкәм,мөгезеңне чыгар, Кара сыер сөте бирәм," - балалар такмагы.