Алло, кем әле бу?! (дәвамы)

(Баәыннан МОНДА басып укыгыз)

***

Полковникның Кырымга Натальясы белән барасы килмәгән иде. «Акчам да юк, булганын да чүпкә чыгара барасың»! – дип, каршы төшеп маташты. Тик теге «чүпрәк баш» кына пенсионер анасыннан акча теләнеп алган, әтисе аша путёвкалар юнәткән, көчләп диярлек алып чыгып китте үзен! Тукта, тукта, бала тапса үзгәрер әле дип түзсә дә, алты ел вакыт узды инде, тик андый-мондый кискен үзгәрешләр күренмәде. Бәләкәч тә юк, тынгылык та
юк! Әллә яраксыз булып чыктымы шунда? Ул үзенең бу халәтенә ияләшеп бара инде. Тегендә моны саталар, анда тегене саталар дип кенә яшәгән, атылып кайтып кереп, акча таләп иткән, бирмәсәң әйткәләшеп, авызын турсайтып чыгып китеп, әти-әнисеннән бертуктаусыз теләнгән бичәсенә ул күптән кул селтәгән, күңеле суынган инде. Биредә хуш исләр бөркелгән Ялтада да тамак ялгарга ашханәгә генә бергә баралар, аннан юллары икегә
аерыла. Генерал әтисенең погоннары, кызга калачак байлыклар гына тотып тора иде аны Наталья белән. Әрсез егәрен берәр иҗат эшенә кулланса, ни була! Югыйсә, ярыйсы гына романслар да җырлый, пианиносында да бармакларын оста йөгертә! Балалар бакчасында тәрбияче булып эшләсә йә мәктәптә укытса! Юк бит! Ахрысы, шуңа бала да бирми торгандыр инде Ходай Тәгалә.
Аны күңелсез уйларыннан бүлдереп, ишек шакыдылар. Ул җитез генә сикереп торды, стенадагы көзгегә күз салып алды. Тиз генә спорт трикосын киеп өлгерде. Шуннан соң гына: «Керегез!» – дип җавап кайтарды. Бүлмәгә урта яшьләрдәге администратор хатын симез башын тыкты. Хәйләкәр зәңгәр күзләрен уйнатып бүлмәне барлап чыккач:
– Хөрмәтле, Дмитрий Усадович, Сезне директорыбыз Герман Аронян үзенә чакырды, тагын ун минуттан Сезнең белән сөйләшер өчен кемдер элемтәгә чыгарга тели! – диде.
– Каян икәнлеген белмисезме?! – дип сорады полковник аптырап.
– Төгәл генә әйтә алмыйм, әллә Кряжданмы шунда! Әллә...
– Кряждан?!
Анда беркеме дә юк бит аның. Дөрес, өченче номерлы төрмә бар барын, дип баш ватты ул. Үзе күлмәк төймәләрен эләктерде, үзе кулындагы швейцария сәгатенә күз салгалады. Шуннан, журнал өстәлендә яткан шоколодны алып, искәрмәстән, хәбәр җиткерүче хатынга сузды. Ул бүлмәне бикләп, кунакханә хезмәткәренең артыннан иярде.
– Әйе, Дмитрий Усадович Приюткин тыңлый, кем әле бу? – дип сорады аның белән элемтәгә чыккан кешенең тавышын танымыйча.
– Сезнең белән 0018 нче объект җитәкчесе полковник Крайнов сөйләшә. Биредә бер ханым объектның лазаретында авырып ята. Сезгә җиткереп калдырасы әманәтем бар иде, ди. Хәле искитмәле түгел, күреп каласыгыз килсә, Дмитрий Усадович, ашыгыгыз!
«Кем икән ул?» – дип, офицер чарасыз калды. Әллә, элеккеге мәхәббәте Лариса микән?
– Исеме кем соң аның, исеме ничек, иптәш полковник? – дип кычкырды ул эш телефоны трубкасына, чукрак кеше белән сөйләшкәндәй.
– Тамара Ивановна!
– Сәер. Андый хатынны белмим! Тизрәк кайтып җитәргә тырышырмын, рәхмәт! – дип, сүзен тәмамлагач та, гаҗәпкә калып, басып торды.
Кунакханә җитәкчесенең кабинетыннан чыгып киткәч тә, билгесез
хатынны искә төшерергә маташты... Тамара Ивановна? Тамара Ивановна! Кара, шайтан алгыры, фамилиясен сорарга да оныттым бит, каушап калып. Өлкән яшьтә, ди. Әллә чыннан да. Әгәр дә... Аны якты дөньяга тудырган газиз әнкәсе булып чыкса?.. Полковникның күңелен сагыш биләп алды, рәнҗеше бавырын китереп кысты, сулыш алуы авырлашты, күзләрен яшь элпәсе каплады. Әгәр дә шулай булып чыкса, ни әйтер ул аңа? Әнкәем,
дип эндәшә алырмы? Мәңге әйтелмәгән, өйрәнелмәгән, кабатланмаган сүзне телен әйләндереп җиткерә алырмы? Юк, бармыйча калырга ярамас, ахырдан гомер буе үкенүе ихтимал. Ашыгырга кирәк! Димәк, Тамара Ивановна! Ничек шулай, көтмәгәндә! Ашыгырга кирәк! Натальясына, «элек хезмәт иткән җиренә ашыгыч рәвештә чакырталар, ике көннән әйләнеп кайтам», дигән язу калдырырга да, хәзер үк кузгалырга. Хәзер үк! Ул үзалдына сөйләнеп, юлга җыена башлады. Симферопольгә хәтле
такси тотарга да, самолётның иң беренчесенә утырып, Куйбышев каласына очарга! Хәрбиләргә бронь бардыр әле! Бу шәһәрдә аның дусты, элеккеге хезмәттәше подполковник Климентий Иванович бар. Бәлкем, Кряждан әйләнеп килергә шофёры белән машинасын да биреп торыр.

***

 Полковник Крайнов аны төрмә шифаханәсенә үзе озата барды. Дүрт урынлы палатада өч кенә кеше ята иде.
– Тамара Ивановна, сезнең янга кунак килде! – диде колония җитәкчесе керә-керешкә.Сул якта стена кырыена урнашкан ятакта кемдер селкенеп куйгандай булды. Приюткин шул якка атлады. Ике ятак арасына куелган урындыкка килеп утырды.
– Исәнмесез, – диде ул авыру хатынның йөзенә сынаулы карап.
– Саумысыз, – дигән хәлсез тавыш ишетелде.
Крайнов исә:
– Хөрмәтле гражданкалар, палатаны беразга бушатып торалмабыз микән?! – дигәч, гәҗит укып утырган урта яшьләрдәге ханым белән зәңгәр күзле кызыкай да салмак кына торып, бүлмәдән чыгып киттеләр. Полковник Крайнов үзе дә:
– Иркенләп сөйләшегез, Дмитрий Усадович! – дип, бүлмә ишеген ябып чыкты.
– Үзгәргәнсез, Дима! – Төсе киткән, битен тирән җыерчыклар баскан, зәңгәр күзләренең нуры качкан хатынның тавышы хәлсез иде.
– Сез кем буласыз, Тамара Ивановна?! – дип сорады ул, дулкынланганын сиздермәскә тырышып.
– Мин... Мин Лариса Фёдоровнаның ахирәте идем.
Приюткинның кәефе төште. «Мине тапкан хатын түгел икән», – дип уйлап куйды.
– Сез Ларисаны хәтерлисезме? Чибәр, зәңгәр күзле яшь кыз иде ул...
– Хәтерлим кебек! – диде Приюткин сагаеп, ә үзе яшьлек мәхәббәтен күз алдына китерергә тырышты.
– Ул синнән бала табып үстерде. Синең Юра атлы улың бар. Бик матур, акыллы егет, – дигәч, өлкән яшьтәге җинаятьче хатынның күз яшьләре сытылып чыкты.
– Аңламадым, нинди бала? Нинди Юра?
– Синең улың – Юра Дмитриевич! Ларисаның «условно-досрочно»
белән вакытыннан иртәрәк иреккә чыгып киткәндә, өч айлар тирәсендәге йөге бар иде, – диде бөтен гомерен төрмәдә уздыручы хатын, еш-еш сулыш алып.
– Сез аны нишләп минеке дип уйлыйсыз?!
– Лариса сеңел срогы бетеп иреккә чыккач алты айдан ук бала тапты, Дмитрий Усадович!
– Нигә ул бу турыда үзе шул гомер хәбәр җиткермәде соң?! Нигә?!
– Ул әрсез, хәерсез хатын түгел шул! Башта уңайсызланды, соңрак гаиләгез бардыр дип, тормышыгызны бозасы килмәде. Бик тыйнак, гади кеше ул! Бәлкем, үзегезнең эзләп табуыгызны да көткәндер!
– Гаҗәп, шул гомер, бер хәбәрсез! Ул балага ничә яшь инде хәзер?
– Үзегез исәпләп карагыз! Яңа гына егерме алтысын тутырды!
– Ничек шулай? Егерме алты елга бер мәртәбә булса да элемтәгә
чыкмаган, алиментка бирер, йә булмаса матди ярдәм сорап, судларга чакыртыр иде...
– Андый әрсез хатын түгел шул ул, Дима энекәш! Андый түгел шул
Ларочка! Булганына шөкер итеп яши белә ул!
«Менә ничек икән бит? Әгәр дә бу хәл дөрес булып чыкса, яшәвемнең мәгънәсе генә артыр иде!» – дип уйланып алды Приюткин, икеләнгән күңеленә урын таба алмыйча.

 – Ышаныгыз миңа, койган да куйган, сезнең копиягез ул! Тик гәүдәгә генә ныграк.
– Кайда яши соң алар?
– Казанда. Әле сезне котларга да онытып торам, бабай да инде хәзер сез! Оныгыгыз Олег бар! Тиздән алты ай тула аңа, – диде авыру хатын, сөенеп.
Аннан кабат күңелсезләнеп калды.
– Адресларын бирә аласызмы? Нигә сез миңа моны әйтәсез, Тамара Ивановна!
– Ул үзе беркайчан да сезгә килеп ялынмас, кыюлыгы да җитмәс иде. Әйтеп торам бит, бик кыюсыз, тыйнак ул! Бөтен тормышын, яшәешен бердәнберенә – улына багышлады Ларочка! Аның бит зинданга эләгүе дә очраклы гына хәл... Ахыры, Ходай Тәгалә, Юраны дөньяга тудырыр өчен шулай хәл иткәндер! Сез, Дмитрий Усадович, икеләнәсез, ахры! Нигә бу чит-ят хатын үлем түшәгендә яткан килеш кайгыртучанлык күрсәтә дип тә уйлыйсыздыр! Шикләнәсез! – дигәч, ханым еш-еш сулыш алды, аннан
туктаусыз йөткерә башлады һәм стаканга ымлады. Приюткин сул кулы белән башын күтәртеп, хәлсез түтәйгә су эчерде. Ул әле шуннан соң да гыж-гыж килеп, бер-ике минут хушына килә алмый яткандыр.
– Сезгә ашыгырга кирәк! – диде Тамара Ивановна гыжылдавык тавыш белән. – Чит-ят кеше эзләткәнгә, зинһар, гаҗәпләнмәгез. Борчырга җөрьәт итмәс идем, тик шартлар үзенекен итә!
– Ни булды соң?
– Тумбочка тартмасыннан төргәкне алыгыз әле!
Приюткин целлофан пакет тартып чыгарды. Андагы өч фотога күз салды. Бер сурәттәге хатын-кыз аңа таныш! Ә бусы кем? Ларисаның улы шулдыр, күрәсең! Олыгайган хатын янында кулына имчәк баласын күтәреп, икенче берәү дә басып тора.
– Болары сезнең килен белән онык! Тегесе Юра үзе! – дигәч, Тамара ханымның күз яшьләре сытылып чыгып, бите буйлап тәгәрәп төште.
Полковник фотоларны җентекләп тикшерде. Ни гомер үткән булса да, Ларисасын таныды ул! Күңеле әрнеп, сыкрап куйды. Аннан Юра сурәтенә төбәлеп карап торды. Күз чалымнары аныкына охшаш та кебек! Ияге, иягендәге чокыры да аныкына тартым!
– Дима, тагын бер документ бар анда, чыгар әле! Менә бу ышаныч
кәгазен Ларисага тапшыр. Бу хәлендә аңа бик тә кирәк булуы ихтимал! – диде. Приюткин язуга күз салды, анда Тамара ханым үзенең Бөгелмәдәге бер бүлмәле фатирын Лариса Фёдоровнага яздырган иде.
– Кирәк булса, Юрага, шуны сатып ярдәм итсен! Юраны кеше үтерүдә гаеплиләр... Сезнең өчен көтелмәгән хәл шул! Ләкин Ларисаның сездән гайре ярдәм итәрлек беркеме дә юк. Юра кеше үтерә алырлык бәндә түгел. Ышаныгыз миңа, үтенеп сорыйм, акылыгыз, тәҗрибәгез, дәрәҗәгез җитәрлек! Казанга барып, Ларисаның үзен табыгыз! Ул барысын да тәфсилләп аңлатыр.
– Үз фатирыгызны нигә аңа бирергә уйладыгыз? Аңлавымча, ул сезнең бердәнбер байлык!
– Минем якын туганнарым да, кадерле кешеләрем дә юк. Ходай Тәгалә безнең нәсел затын корытырга уйлаган, күрәсең... Ни рәхәт күрдем соң мин бу тормышта? Исерек әти-әни! Шул чама туган-тумачалар! Язмыш барысын да теге дөньяга себереп түкте! Минем төрмәдән чыккан саен барып сыеныр урыным Ларисалар гына. Юра миңа үз улым кебек якын, кадерле. Алардан гайре беркемем дә юк!
– Ә үзегез биредән чыккач, кайда яшәрсез?
– Миңа күп калмаган инде! Сезгә, шул әманәтемне тапшырып өлгерергә генә кирәк иде. Хәзер тынычлап китә алам!
– Юкны сөйләмәгез әле, Тамара Ивановна! Сезгә бит алтмыш яшь тә юк!
– Төрмә кешене тиз картайта, сәламәтлеген дә тиз суыра! Ләкин минем өчен бу урын җил-яңгырдан саклаган, ашаткан-киендергән, шыксыз булса да, йортым булды. Зинһар, сез дә полковник Крайновтан үтенегез әле, мине вакытыннан алда чыгарып җибәрә күрмәсеннәр! Үтенеп сорыйм. Салкын, таш урамнарда ташландык эт кебек егылып үләсем килми...
– Менә күрерсез, аякка басачаксыз әле!
– Кайгыртучанлык күрсәтүегез өчен рәхмәт, Дмитрий Усадович! Рәхмәт! Хәерле юл сезгә!
...Полковник Крайнов Тамара ханымның шәхси үтенечен искә алып, иреккә чыгарыр вакыт җиткәч, биш грамм наркотик ыргытып, тәки абруйлы ханымның срогын озайтты. Яңа срогын утырып бетерә алмаган төрмә бикәсен өч атнадан илтеп җирләделәр. Ул соңгы минутларына хәтле төрмә җитәкчелегенә рәхмәт укыды. Шулай ук Ходайдан Лариса белән Юраларга
да саулык-сәламәтлек, матур тормыш ялварды.

(Дәвамы бар)

"КУ" 04, 2021

Фото: pixabay