Алло, кем әле бу?! (дәвамы)

(Романны башыннан МОНДА басып укыгыз)

***

– Хөрмәтле баш судья! Гаепләү ягыннан мин дә, элек тикшерү эшен алып барган Ярмәкәев Азамат Әлмәвирович та сезне эш нәтиҗәләре белән җентекләп таныштырды. Азамат Әлмәвирович тәҗрибәле, оста тикшерүче, үзенең эшен профессионалларча, намус белән башкарган! Тикшерүдә хилафлык юк! – дип, прокурор Азат Габделәхәтович һәр сүзенә басым ясап сөйләде, Гаепләүченең дә, яклаучы Инсаф Игламович Батыркаевның да
карашы баш хөкемдар Илсинә Фәритовна Сәүбәновага текәлде. Хөкемдар ханымның күп утырудан хәрәкәте кимеп, симерә барган калмык битенә талчыгу төсмерләре иңгән иде. Вакыт-вакыт ул ярдәмчесе керткән чәйне йоткалап куйды, калын чәчләрен рәтләштереп алды.

 – Инсаф Игламович, эшне тизләтеп булмас микән? Суза башладык кебек!
– Сез хаклы, Илсинә Фәритовна! Хөрмәтле сәркатип, Сезгә тапшырылган пленканың беренчесен судта катнашучыларга күрсәтеп алыгызчы!
Экран кабынды. Видеоязмада Гыйбаев яшәгән хрущёвка ишегалды. Менә, подъезддан Гайшә түтәй чыкты. Кай тарафкадыр, азык-төлек сеткасын тотып, салмак кына тәпиләде. Озакламый «Лада» машинасында Юра Бориков килеп туктады һәм подъездга юнәлде. Бераздан Гайшә түтәй кире кайтты. Күп тә үтмәде, урамга Юра атылып чыкты һәм кабаланып, кулларын кулъяулыгына сөрткәләп, машинасын акыртып китеп барды...
– Үзегез күрәсез, Азамат Әлмәвирович судка тәкъдим иткән язма шушы һәм биредәге дәлилләр аша тикшерү дөрес алып барылган. Барысы да дөрес.
– Дәвам итегез, Инсаф Игламович!
– Хөрмәтле баш хөкемдар, Сезнең рөхсәт белән, эшкә ачыклык кертер өчен шаһит буларак, Касыймова Диләфрүз Хисамовнаны чакырам!
– Пристав, шаһидә керсен!
Калын имән ишектән өстенә яшькелт пәлтә кигән, башына да уҗым
төсендәге яулык бөркәнгән ханым күренде. Каушаудан йөзе алсуланган Диләфрүз шикләнеп, тирә-ягына каранды. Халык арасыннан кемнедер шәйләгәч, йөзендә курку төсмерләре чалынды.
– Борчылмагыз, Диләфрүз Хисамовна, сезгә беркем дә явызлык кылмаячак! Миңа җиткергән мәгълүматларның барын да сөйләсәгез, суд искә алыр!
Шаһидә ханым трибуна янына килеп басты. Пристав, аның паспортын сорап алып, баш судья өстәленә куйды.
– Тыңлыйбыз сезне, Диләфрүз Хисамовна! – диде Илсинә Фәритовна, паспорт битләрен караштыргалап.
– Нидән башларга да белмим инде!.. СМУга сәркатип булып эшкә
урнаштым. Җитәкчебез Габдулла Кәримович миңа чиксез игътибар күрсәтә башлады. Җылы карашы, бәйрәм саен кыйммәтле бүләкләре белән үзенә каратты. Ләкин аның ике баласы һәм... үзеннән биш яшькә өлкән Оркыя Йолдызовнасы бар иде. Габдулла Кәримович җитәкчесенең сазаган кызына карьера ясар өчен генә өйләнгән булган. Аларның гаиләсен Оркыя
ханымның әтисе Йолдыз Хәмзович кына тотып торган. Без шулай кача- поса, кеше-карага сиздерми йөри торгач, өч ел узып та китте. Ул арада Йолдыз Хәмзович та дөньядан китте. Габдулла Кәримовичның балалары инде үскән. Ул аларның икесенә дә фатир юнәтте, укырга кертте. Шуннан Оркыя ханым белән аерылыштылар һәм без кушылдык! Ул миңа «сагыз авызлы» яшүсмерләр кебек, акылын югалтып гашыйк булган иде. Хатыны
белән аерылышкач, аның белән гаилә төзүне гөнаһка санамадым!
– Гафу итегез, нинди авызлы дидегез әле?
– Бездә ир-ат булып җитлегеп бетмәгән, тәҗрибәсез үсмерләргә «сагыз авыз» диләр.
Суд сюжетының кызыклы юнәлеш алуыннан Илсинә Фәритовнаның күңеле күтәрелә башлаган иде. Ул кеткелдәп көлеп җибәрде. Күршесендә утырган судьяга: «Фирлис Саклабашович, теркәп куй әле, «сагыз авыз»ны, мәгънәсен дә яз!» – дигәч, шаһидәгә карап, «дәвам итегез», – диде.
– Габдулла Кәримович уртак балабыз булуын бик теләде. Тик,
бәхетсезлеккә каршы, дүрт айлык йөгем барында юл һәлакәтенә эләктек. Бу – Оркыя Йолдызовнаның үч алуы булды. Үзем исән калсам да, балам төште, – дигәч, Диләфрүз елап җибәрде. – Дөрес, гаеплеләрне өч елга утырттылар, тик сабыемны гына кайтарып булмый. Иремә дә сәламәтлеген ныгытыр өчен шактый вакыт хастаханәдә ятарга туры килде. Шөкер, соңрак, ниһаять, тормышыбызга шатлык өстәп, көтеп алынган балабыз туды. Шундый матур, шук малай инде, безгә тынычлык, бәхет алып килде ул. Аның белән юанып, тормышыбызга куанып яшәгәндә генә, көтмәгәндә, кабат явызлык кылырга теләүчеләр табылды.
Шаһидә ханым әрнеп елап җибәрде. Шактый вакыт тынычлана, үз-үзен кулга ала алмый җәфалангач, баш судья сәркатипкә: «Зинһар, су бирегез әле үзенә!» – диде. Диләфрүз калтыранган куллары белән суын эчеп бетерде, кабат күз яшьләрен сөртте. Аннан әле читлектә утырган Бориковка, әле залда урын алган куркыныч затларга караш ташлады. Хөкемдар икеләнгән
хатыннан:
– Сез кемнән дә булса өркисез, ахры?! – дип, кайгыртучанлык күрсәтеп сорап куйды.
– Мин сезгә бөтенесен дә сөйлим! – дип, тиз-тиз тезеп китте Диләфрүз.

 ***

Көн аяз, күк йөзендә ник бер болыт әсәре күренсен! Июль. Челлә. Эссе. Май-июнь айларында бәрәкәтле яңгырлар явып үтсә дә, соңгы өч атна дәвамында җиргә ник бер тамчы төшеп карасын. Вакыт-вакыт, көннең иң кызу вакытында урам буйлап «пәри туйлары» – тузан өермәләре күтәрелеп чаба тора, бөтерелә. Әйтерсең, җен-пәриләр вальс әйләнә!
Диләфрүз көне буе яшелчә бакчасында кайнашты – суын сипте, чүп үләннәрен уташтырды... Маташа торгач, көннең кичкә авышканы сизелми дә калды. Ул кызарып пешкән помидорларны, сабакларында эленеп торган кыярларны өзгәләп, кәрзиненә салды. Аның өйгә кереп, аш-су хәстәрлисе бар иде әле. Ире кичке ашка берничә кунак белән кайтырга ниятләве хакында кисәткән иде.
Табын, туйныкы кебек үк булмаса да, байлар өстәленнән ким түгел иде!
Хатын юынып, өс-башын алыштырган арада кичке биш тә тулды. Ире кичке ашка кайтканчы, Әлмирне балалар бакчасыннан алып, берочтан малайның чәчен алдырырга да кереп чыгарга ниятләде ул.
Тик малайның чәчен чәчтарашка барып җиткәнче үк кыркырга
җитешүчеләр табылган булып чыкты.
– Ничек кистеләр, кем?! – дип, аптырашта калган ана кеше улының сул чигәсендәге бер тотам чәченең кыркылган булуына игътибар итте.
– Апа кисте! – диде өч яшьлек бала.
Диләфрүз тәрбиячене чакырып, аңлатма ала башлады.
Түгәрәк битле, калын иренле, шомырт кара чәчәле тәрбияче Фирлисә Фәрдиевна балаларны урамга һава суларга алып чыккач, бер ханымның күптән белгән кешедәй, «Ой, Әлмирчик, матурым, ничек зур үскән икән!» – дип, баланы килеп кочаклавы, «Сез кеме буласыз» дигәч, «Әнисенең дус кызы», – дип таныштыруы хакында җиткерде.
– Әлмир үзе дә аңа елышкач, мин сүз әйтә алмадым, гафу итегез! – дип, акланды тәрбияче.

 – Нишләп сез балам янына чит кешене якын җибәрдегез! Ни хакыгыз бар иде?! – дип ярсыды ана.
Әле күптән түгел генә балкып торган ханымның йөзенә курку
йөгерде.
– Зинһар, гафу итегез, Диләфрүз Хисамовна! Үтенеп сорыйм,
мөдиребезгә җиткерә күрмәгез! – дип өзгәләнде тәрбияче.
Әлеге очрактан соң Диләфрүз ниләр генә уйлап бетермәде. Оркыя
Йолдызовнаның төрмәдән чыгуы хакында ишетелгән иде. Ул микән? Әллә башка берәүнең эшеме? Аларга сабыйның бер тотам чәче нигә кирәк булган? Сихер, бозым ясамакчы булалармы? Бәлкем, Әлмирне өйдә генә тотарга, үз янында гына тәрбияләргәдер? Шундый борчулы уйлар белән йөреп, көн артыннан көн үтә торды. Инде иренә җиткерергә микән, юк
микән дип йөри торгач, үзе дә тынычланып калды. Иң мөһиме, нияте ачыкланмаган хатын да балалар бакчасы тирәсендә бүтән күренмәде.
Август та килеп җитте. Диләфрүз дөнья мәшәкатьләренә чумып,
йорт-бакча тирәсендә кайнашып йөргән көннәрнең берсендә телефон шалтырады. Карлыккан ясалма тавыш белән берәү:
– Диләфрүз Хисамовна, сезнең белән күрешеп сөйләшәсе сүз бар! Бу күрешү – үзегез өчен кирәк! – дип кисәтте.
Аптырап калган хуҗабикәнең йөрәге «жу» итеп куйды:
– Кем белән сөйләшәм? – дигән соравына: «Күрешкәч белерсез! Бу хакта ирегез белергә тиеш түгел! Сүзнең ни турында баруын үзегез аңлыйсыз!» – дип, шалтыратучы күрешү көнен, урынын билгеләп, трубканы куйды.
Хатын төне буе йокыга китә алмыйча бимазаланып чыкты. Күзләре йомылгач та, әллә нинди яман төшләр күреп саташты. Ул шабыр тиргә батып, уянып китә. Һушына килгәч, янәшәдә яткан иренә күз сала. Анысы бер хәбәрсез, мыш-мыш килеп, ваемсыз гына йокы симертүен белә. Йокылы-уяулы килеш ул үткән тормышын, Габдулла Кәримович белән яңа танышкан чакларын хәтерендә яңартты.
...Көз көне иде. Шәһәр буйлап атлаганда, тукталыштагы игъланнарга күз салды. «Кирпеччеләр кирәк!», «Балта осталары!» , «Вахта эше – газ кертү» кебек белдерүләр арасында «СМУга секретарь кирәк» дип язылганы да бар иде. Тулай торактан урын да булачак, диелгән иде.
СМУда аны үзенә алмаш эзләүче сәркатип Вера Самойловна каршы алды.
– Ә сәркатип булып эшләве кыенмы? – дип сорады Диләфрүз, танышып, бер-ике кәлимә сүз алышкач.
– Юк, бер җаена төшенсәгез, бер кыенлыгы да юк!
Шул чакта телефон шалтырады. «Әйе, Габдулла Кәримович, керәбез!» – дип җавап биргәч, кызны ашыктырып алып кереп китте.
Кабинет әллә ни байлардан түгел иде. Искереп беткән лаклы өстәл, кыршылып беткән урындыклар. Җитәкче: «Утырыгыз, кызлар!» – дип, урын тәкъдим итте. Шунда ук Диләфрүзнең чибәрлеген чамалап алып, күңеленә салып куйды. Туп-туры исемен, кайда эшләгәнен сорады.
– Бүгенге көндә штукатур-маляр булып төзелештә хезмәт кылам!
Киләчәктә читтән торып булса да, укырга да керергә хыялланам! – дип, кыю гына җавап бирде кыз.
Үзенең практикантына тәҗрибәсен тапшырганда, Вера Самойловна аны: «Бик якынаерга тырышма үзе белән! Хатыны Оркыя Йолдызовна бик абруйлы, йогынтылы кешенең бердәнбер кызы!» – дип кисәтеп киткән иде.
Бик тырышып үзләштерде сәркатиплек һөнәрен Диләфрүз! Гүзәллеге ташып торган чибәркәйгә ошый иде җылы, чиста бүлмәләрдә эшләве. Хуҗасына килгән кешеләр йә шоколод, йә чәкчәк, йә бер кап конфет, хәтта затлы шәрабка хәтле күтәреп керәләр. Эшенең менә шушы ягыннан аеруча канәгать иде ул. Ә инде беренче хезмәт хакына өстәлеп бирелгән кырык сум премияне дә күргәч, бөтенләй кәефе яхшырып китте. Шул ук көнне
директор аны бүлмәсенә чакыртып алып, хәлләрен сорады. Соңыннан: «Мин сезнең эшегездән бик канәгать, Диләфрүз Хисамовна!» – дип, бер кап конфет сузды. Конфет кабын ачып җибәрсә, тагын йөз сум акча күз кысып ята иде. Сәркатип шатлыгыннан җитәкчесен кочаклап алып суырып үпте. «Рәхмәт, Габдулла абый, җаным! Кышка ничек тун алырмын икән дип йөри идем, бик вакытлы булды әле бу!» – дип өстәде. Икенче
көнне үк Габдулла абыйсы: «Менә шушы адрес белән бар, анда сиңа бер әйбер бирерләр, шуны алып кайт әле!» – дип, аңа йомыш кушты. Барып керсә, бу туннар сату салоны икән. Директоры биргән конвертны Гайнан Абрековичка сузды, тегесе язуны укыды да серле елмаеп куйды.
– Сез, сеңлем, утырып торыгыз, мин хәзер, – дип чыгып югалды.
Кыз шул арада: «Габдулла абый нәрсәгә дип бирегә җибәрде икән? Әллә хатынына, йә булмаса кызына бүләккә тун алып сюрприз ясамакчымы? Бик мөмкин, гәүдәләре минем чама булса, бүләк ияләренә сиздермичә генә сюрприз ясарга теләгәндер!» – дип уйлады. Әмма тун аның үзенә дигән бүләк иде. Диләфрүзнең аны киң күңел белән кабул итеп алуы «Мин риза!» дигән сүзе иде.

(Дәвамын сайтта күзәтеп барыгыз)

"КУ" 05, 2021

Фото: pixabay