Факыйф Нуриев хикәяләре

Сары сумкалы сукбай

Казандагы безнең Имәнлек урамының бер ягы – урман, икенче ягы – кала. Уртада – юл. Ул Идел, Чулман, Ырынбур, Бәләбәйгә алып китә. Каршы полоса – Чаллы, Ижау, Пермьгә... Тәрәзәдән карап, торганда карашың әле йөзьяшәр имәннәрне барлый, әле таш диварларга килеп төртелә, ике арадагы юлдан тыз-быз чабучы машиналарны озатып кала: «Хәерле сәфәр!»
Бу юлы ни урманга, ни калага карап өлгерә алмадым, аркасы белән янәшәдәге кибет диварына терәлеп, кышкы саран кояшның ара-тирә күгелҗем- кучкыл болытлары арасыннын үткән тансык нурларында җылынгандай басып торган ир затын күреп алдым. Күзгә-башка чалынган кеше түгел. Күптәннән кайчы-мазар күрмәгән озын чәч, кадерсез көрәк сакал. Өс-башы да базда, бәрәңге өстендә кыш чыкканга охшаган. Бомж. Баш чүмеченнән, арка сөякләрен чымырдатып, шундый уй йөгереп узды.
Бераздан бер кулына – иске себерке, икенчесенә «савковой» көрәк тотып пәйда булды ул. Кибет тирәсен җыештырмакчы, күрәсең. Монда эшлим дигән кешегә эш бар. Чүп җыя торган бак бер генә. Кибетнең чүбе аңа сыймый. Бик тиз ташып чыга. Тирә-юнь буш шешә, төрле төстәге кәгазьләр, эреле-ваклы тартмалар, пластик стаканнар, ертык-мыртык чүпрәкләр белән тула. Безнең ишегалдын себерүче аларга тими. Кибет үзе җыештырырга тиеш, күрәсең.
Әүвәл Сакал азык-төлектән калган картон тартмаларны сытып, яссы картон кисәгенә калдырып, бер күчкә өйде. Аннары шуларны бакның кырыйларына тезеп чыкты. Бер-берсенә терәп, таслап тезде. Шулай итеп, бакны «үстерде» һәм җирдә аунап яткан чүпне сыйдырып та бетерде. Күренеп тора, эшнең җаен табып, рәтен белеп эшли. Аннары ул кибет тирәсен себерә башлады. Себеркесе дә кулында уйнап тора. Асфальтка сыланган кәнфит кәгазен дә ялап кына дигәндәй алды. Сакал чүпне бер төшкә җыйды. Себерке сабы, гүя тылсым иясе кулындагы таяк, бер селтәнеп алуы булды – кечкенә генә чүп күче күгәргән көрәккә керде дә утырды. Күр әле, тирә-юнь ялт итеп калды, дөнья яктырып китте.
Кибеткә сөт алырга төшкәч, Сукбайны якыннан күрдем. Су күрмәгән сакалы, чәчләре җиңелчә киезләнә башлаган, кара-чутыр йөзе шактый ысланган. Маңгаена бөдрәләнгән кебек төшеп торган, сизелер-сизелмәс кенә чалара башлаган чәчләре, калын кашлары астында зур булып ачылган зәп-зәңгәр, тирән күзләр. Аларга дөнья сыйган. Сагышлы-моңлы карашыннан күренгәнчә, кайгы- хәсрәтләре, фаҗигаләре, хәвефләре белән сыйган... Тузган, пычранган киеменә сукбайлыкның тагын бер мөһере сугылган – күпне күргән кара курткасының иңбашы берәр очлы әйбергәме, кадак-мазаргамы эләгеп ертылган.
– Урам себерергә яңа кеше алгансыз икән, – дигән булдым сатучы, теленә шайтан төкергән Ләйсәнгә.
– Алдык шул. Бомж алдык! Беләсең килсә... – Кыз гөлт итеп кабынды. – Волганың теге ягыннан, бер авылдан. Үзе генә яшәгән. Электр чыбыгыннан ут чыгып, өе янган, беләсең килсә. Документлары да янган. Казанга архивка шуларны юллап килгән булган. Базарда бер сатучы хатын белән танышкан. Теге хатынның өенә кайтканнар. Бергә тора башлаганнар, беләсең килсә. Яңа кияү үзе дә шул базарга ияләшеп киткән. Анда эш бетәмени?! Күтәрәсе, төшерәсе... Берчак шулай базарда якташын очраткан. Чибәр генә бер егет. Аны бергә тора торган хатыны белән дә таныштырган. Кичен өйләренә кайтканнар. Теге егетне дә алып кайтканнар. Эшләпә астын яхшы гына җылытканнар. Иртәнге якта кияү уянып китсә, мәгъшукасы янында юк. Икенче бүлмәгә кереп караса, җанашы белән теге егет – бер караватта, беләсең килсә. Кияү горур. Киенгән дә чыгып киткән. Теге хатынга бүтән күренмәгән. Авылга кайтыр иде – акчасы юк. Хәер, кайтып та кемгә керә? Туганнары да юк. Менә шуннан бомж булып киткән, беләсең килсә. Хәзер бездә эшли. Акчасын көннекен көнгә алып бара. Йөз сум..
Ул арада залда Луиза – шушы кибетне ачкан хуҗабикә күренде. Тәбәнәк буйлы, йомры хатын. Йөрү рәвеше штанга күтәрергә чыгып баручыныкы кебек. Кияүдә булмаган карт кыз. Бер карыйсың – шым гына йөри, икенче карыйсың – тайфун. Менә ул гаскәр каршында басып торган генерал кебек вәкарь белән прилавкаларга күз салып алды да урамга чыгып китте. Сөт алып өйгә кайтканда, шуны искәрдем: башын – әле бер, әле икенче якка бора-бора басып торган Луиза кибет тирәсен җыештыручының эшеннән мәмнүн иде.
Моңарчы да монда урам себерүчеләр булмады түгел – булды. Эш бүрттереп йөрделәр дә югалдылар. Сакал-Сукбайның китәргә исәбе юк. Әче таңнан килеп җитә. Күкрәге белән – күк, арты белән җир терәп эшли. Кибетчеләргә аның Зорге урамындагы бер йортның подвалында яшәп ятуы да мәгълүм.
Беркөнне безнең йорттан йөзенә килешле сакал җибәргән бер ят ир чыгып килә. Мин аңа игътибар да итмәгән булыр идем. Бер подъездлы, ундүрт катлы йорт ишегеннән кем кермәс, кем чыкмас?! Башына – кара бүрек, өстенә кара пәлтә кигән, муенына кара шарф ураган бу адәм затының иңенә балкып торган сары сумка асуы гаҗәпләндерде. Үзенең йөзе таныш та кебек. Күзләре дә... Тукта әле, минәйтәм, теге Сукбай ич бу. Хикмәти Хода, кеше ясаганнар үзеннән. Бер мәрхәмәтлесе, рәхмәт төшкере, сакалын рәтләгән, юындырган, өс-башын караган.
Сукбай имидж белән бергә үзе дә үзгәрде. Кеше арасына керә башлады.
– Миңа сары төс язган, – диде ул, сумкасына текәлеп карап торуымны искәреп, – хәтерлим әле, беренче сентябрьдә беренче класска сары букча тотып бардым. Кибеттә шундые гына калган иде. Алданрак алырга әнинең акчасы булмагандыр инде. Авыр яшәдек. Әти миңа өч яшь чагында ук безне ташлап киткән. Мәктәптә төртмә телләр: «Кызлар сумкасы белән йөри. Хатынша!» – дип көлделәр. Өйгә җылап кайттым. Икенче көнне укырга бармадым. Укытучы апа, хәзер мәрхүм инде, авыр туфрагы җиңел булсын, каяндыр өр-яңа сумка алып кайтып бүләк итте. Малайлар сумкасы! Әйе, сары төс язган инде миңа. Сагыш төсе. – Сукбай сумкасына карап уйга калды. Беравык сүзсез торганнан соң, авыр сулап куйды. – Гомерем дә гел сагыштан тора. Мәхәббәттә дә җан атып йөргән кызлар белән борчак пешмәде. Өйләнә дә алмадым. Холостяк мин. Иртә уңмаган кич уңмас, кич уңмаган һич уңмас, диләрме әле, берәү белән тора башлаган идек, тагын булмады, китәргә туры килде.
Тора-бара Холостякның башка сәләтләре дә ачыла башлады бит. Урамда бер кат эшен бетергәч, кибеткә керү юлындагы ике ишек арасында басып торырга ияләнде бу. Юк, каккан казык кебек тормый. Теләнеп тә тормый. Ул беркемнән берни сорамый. Сукбай кергән-чыккан кешегә ишек ачып-ябып тора. Алай гынамы әле, һәркемне: «Рәхим итегез!» – дип каршы ала. «Сау булыгыз! Тагын килегез!» – дип озатып кала. «Хәерле иртә!», «Хәерле көн!», «Хәерле кич!»ләрне дә яудырып кына тора. Кеше әйткәнне эт җыймаслык заманда... тәмле сүзләр, матур теләкләр!!!
23 февраль көнне халыкны бәйрәм белән котлап торды ул: – Рәхим итегез! Бүген бәйрәм. Котлыйм сезне!
Ирләрне генәме, хатын-кызларны да котлады:
– Рәхим итегез! Сезне безнең бәйрәм белән!
Бераздан болай «җиффәрә» башлады бу:
– Бүген – иң зур бәйрәм! Иң зур бәйрәм белән котлыйм сезне!
Аның сүзләрен Ләйсән дә ишетеп алган.
– Тузга язмаганны сүлисең бит син! – диде кыз, калын иреннәрен турсайта
төшеп. – Иң зур бәйрәм, имеш... Каян чыгып, шулай дисең. Элегрәк бу көнне кешегә ял да бирмәгәннәр, беләсең килсә...
Сукбайның үз туксаны туксан:
– Юк, юк, алай димә әле син, Ләйсән! – Котлаучы әйткән сүзләрен күңеленнән тагын бер кат барлап алды булса кирәк, уйланып торды һәм өстәп куйды. – Иң зур бәйрәм! Туган көннән кала. Иң зуры – туган көн, кәнишне.
Ярый хуш, 23 февраль имин генә үтеп китте. Канат җәеп, 8 Март килеп җитте. Сукбай – постта! Котлауларны дәвам иттерә. Бу юлы ул фәкать хатын- кызларны гына котлады:
– Рәхим итегез! Бәйрәм белән!
– Сезне дөньядагы иң зур бәйрәм – Хатын-кызлар көне белән!
– Тукта әле, син: «23 февраль – иң зур бәйрәм!» – дигән идең бит, – дим тегеңә. – Юк, бүген – иң зур бәйрәм! Шулай дигән булам инде. Шулай дисәң,
кешеләрнең күңелләре тагын да күтәрелеп китә. Иң зур бәйрәм – туган көн, кәнишне!
– Алай дисәң, ник туганына үкенеп йөрүчеләр дә җитәрлек.
– Туган көн – туган көн инде ул! Күпме бүләк!
– Котлаучың, бүләк бирүчең булмаса?..
– Сиңа бүләк бирелгән бит инде. Җир, күк, ай, кояш, йолдызлар... шуларга
сөенеп яшә дә яшә!.. Кешенең туган көне бер генә. Бу дөньяга килгән число. Менә минем туган көн – 17 апрель. Тиздән килеп җитә инде. Мин быелның 17 апрелендә яңадан тумаячакмын бит инде.
Безнең сөйләшү шунда өзелде. Кибеткә хатын-кызлар дәррәү керә башладылар. Аларның байтагы Холостякны үз итеп өлгергән. Араларында шаяртып, төрттереп алучылар да бар. «Сукбайның кулы җиңел булды, аңа кадәр бу кибеттә кеше болай ук күп булмый торган иде». «Выручка» да артты», – ди Ләйсән. Күр әле, Сукбай-Сакалбай кибетнең тере рекламасына әверелеп бара түгелме?! Бу ыгы-зыгылы, болгавыр заманда халык тәмле телгә сусаган, матур сүзне тансыклаган, күрәсең.
Шулай сайрый торгач, Сукбай үзе дә кибеттәгеләрнең аңа карата булган игътибарын тоя башлады. Ике ишек арасы аның өчен бердәнбер сыеныр җиргә әверелде. Каяндыр иске булса да утырып торырга яраклы кәнәфи табып бирделәр үзенә.
Бомж – кәнәфидә!
Кеше өзелеп торганда, рәхәтләнеп ял итә. Бирсәләр – ашый, бирмәсәләр – сорамый. Ләйсәнгә рәхмәт инде, мич ризыгы, камыр ашы пешереп алып килсә, кыты-мыты белән көн күргән Сукбайны өлешсез калдырмый. Бары – бергә, югы – уртак. Хуҗабикә дә ара-тирә чыгып хәлен белешә. О-о-о... Луиза «модный» киенгән, сакалын рәтләгәч йөзе ачылып киткән, сары сумкасын үзеннән калдырмаган Сукбайга елмая башлады бит әле. Чәч ясатты, джинси чалбарын буй-буй сызыклар төшерелгән итәккә алмаштырды. Ләйсәнгә генә кырын карый башлады. Юк-барга бәйләнә. «Эштән куам», – дип канына тоз сала. Кызның юмартлыгы, Сукбай белән ризык бүлешүе ошамый күрәсең. Әллә көнләшә инде...
Авыш кәнәфиендә кешеләргә матур теләк тели-тели утырган сабыр Сукбай соңгы вакытта әллә нишләде... Күңеле ике ишек арасын тарсына башладымы соң?! Көн кичкә авыштымы, бер урында басып та, утырып та тора алмый. Кыбырсый. Кибеткә кереп барган һәр ике кешенең берсеннән «Сәгать ничә?» – дип сорый. Бомжга ниемә икән соң ул сәгать?! Әллә сөйгән яры көтә микән? Алай дисәң, көн саен кичен килеп тора аңа бер хатын. Килә дә үзен урамга чакырып чыгара. Бомжның чүп җыя-җыя эшләп алган акчасын эләктерә дә югала. Күргәнем бар.
– Сәгать ничә? – Сукбай бүген миңа да бирде бу сорауны.
– Биш минуттан биш тула.
– Биш минуттан биш тула! – диде ул кабатлап, каядыр барып җитү өметен
җуйган кеше кебек борчылып-ярсып.
Ул кәнәфиеннән сикереп торды да урамга томырылды. Кибет тәрәзәсеннән
карап калдым, Сукбай мәтәлә-кадала чаба. Гәүдәсе алга сөрлеккән, аяклары арткарак калып титаклый.
Кич җиткәндә аның шулай ашыга-ашыга китеп баруын бер-ике көннән тагын күрергә туры килде. Нинди җилләр кая алып китә соң аны?
Имәнлек урамының Җиңү проспектына чыга торган чатыннан аз гына бире тагын бер шушыңа охшаган кибет бар. Анда бәяләр түбәнрәк. Шуңа күрә кеше күп йөри. Луизаныкы – байлар кибете, ә монысы – эшләп ашаучыларныкы. Беркөнне кич шунда керергә дип ишекне ачуым булды – колакка таныш тавыш килде:
– Хуш киләсез! Рәхим итегез! Бәй, Сукбай!
Кармакны монда да салган. Бомж – ике кәнәфидә!!!
– Син берьюлы ике җиргә «пес итәсең» икән?..
– Мин дә кеше бит. Һава белән генә яши алмыйм. Теге кибеттә рәхмәтен әйтәләр, шунда хет күңел өчен генә булса да, биш-ун тиен төртеп китә белмиләр. Бик сирәге генә бирә. Монда исә акмаса да тама. Кичен биштән соң рабочий эштән кайтканда әйбәт бирә. Шулай да теге кибетне ташламыйм мин, эшем шунда бит... Монда урамны үзләренеке себерә. Чүп җыюдан кергән акча үземә эләкми, кәнишне. Базарда сатучы бер хатын белән торган идем. Шул: «Син минекен ашап тордың. Шуның өчен йә акчаңны түлә, йә кире миңа кайт», – ди. Минем кайтасым килми.
Әмма Сукбайга ике кәнәфидә озак утырырга туры килмәде. Аның ике җирдә сайрап йөрүен ишетеп алган Луиза, сугым биясе кебек, савырын уйнатып килеп чыга да сафура буранын куптара. «Күземә күренәсе булма!» – ди. Боларны миңа Ләйсән сөйләде. Шулай итеп, болай да «кәҗә билеты» белән генә йөргән Сукбай кәнәфиеннән дә, себеркесеннән дә колак какты. Иртәгесен ул кибет тирәсендә күренмәде.
Кичен эштән кайтып, «Эфир» каналын ачсам, «Перехват» бара. Диктор Р.Зорге урамындагы бер йортның подвалында сантехникларның мәеткә тап булуын хәбәр итте. «Үлгән кешенең бомж булуы ихтимал. Тәнендә җәрәхәт юк», – диде. Димәк, йөрәк. Рәсемен дә күрсәттеләр. Чалкан яткан бер ир заты. Өстендә – кара пәлтә, муенында – озын кара шарф.
Янында – сап-сары сумка... Җиһанда 17 апрель иде...

 

Хуҗалар тавында

Әнә ул куе, яшел бөдрәләр белән капланган шагыйранә мәһабәт тау. Бу – Хуҗалар тавы. Тау астында – калын су толымын кояш нурында чайкап, ургылып бәреп торган галиҗәнап чишмә. Бу – Изгеләр чишмәсе. Данлыклы Биләр җирендәге бу урын – үзе дә Изге урын.

Идел-Чулман. Болгар дәүләте. Баш каласы – Биләр. Ата-бабаларыбыз Изге чишмә буенда корбан чалган, Хуҗалар тавына менеп, кыйблага карап, гыйбадәт кылган. Бүген дә Изге урынга ераклардан киләләр. Ата-бабаларыбыз рухына, әрвахлар рухына багышлап корбан чалалар, табын җәеп Коръән укыйлар, изге туфракка баш ияләр. Күңелләрен сафландырып, пакьләндереп китәләр. Изге чишмә суыннан сихәт алалар. Аны тәнеңә койсаң, чиреңне дә юып төшерә, диләр. «Их, коенырга иде шул су белән», – дип уйлап куйды Рамил. Үзеннән бигрәк әбисенең коенуын тели ул. Коенсын иде, югыйсә соңгы вакытта сырхаулап тора.

Әбисе авырып түшәккә ятса, оныгының күген кара болыт каплый. Һай, ул көннәр. Рамил нишләргә белми. Әбисенең өстенә ябып карый, чәй китереп карый. Ярты йөрәген бирерлек була малай. Авырмасын иде инде әбисе.

Башкалар аш хәстәрен күреп, табын әзерләп тыз-быз йөргәндә, Рамил әбисе белән чишмәгә китте.

Менә ул – Изге чишмә. Көн эссе. Монда салкынча, җиләс һава, сафлык-пакьлек бөркелеп тора. Тирә-юньгә күңелне ымсындырып көмеш нурлар чәчри. Кәүсәр суны тизрәк учка аласы, татып карыйсы килә.

Рамил кизләүгә иң әүвәл әбисен уздырды.

– Бисмилләһир-рахмәәнир-рахим.

Галимә карчык ашыйкмыйча, ипләп-җайлап кулларын юды. Көмеш су белән битен-маңгаен сыпырды. Йөзе яшәреп, тагын да балкып-яктырып китте.

Саф-тәмле, кояшлы-якты суны йотканда, әбинең күңеле дә шушы моңлы чишмә кебек җырлый иде.

Изге су Рамилнең дә йөрәгенә ятты.

Изге чишмә! Сусауны гына басып калмыйча, күңелне пакьләндереп, җанны сафландырып, яшәртеп, көч биреп, куәт өстәп җибәрә торган изге су!

Ни өчен изге соң ул?

Изге таудан бәреп чыккангамы? Кайчандыр шушы таудагы крепостьны дошманнардан саклап шәһит киткән кырык кызның каны тамган җирдә булгангамы?

Әбисе Рамилгә ошбу чишмә турында бер риваять сөйләде. 11-12 яшьлек өч кыз урманга баралар. Йөри торгач адашалар. Үтереп эчәсе килә. Шунда алар менә шушы аланга килеп чыга. Әлеге дә баягы биек тауга карап, Ходайдан ярдәм сорыйлар. Шулвакыт кызлардан бераз читтәрәк Мәрьям ана пәйда була. Күз ачып йомган арада югала. Ул басып торган урында чишмә тибеп чыга. Кызлар рәхәтләнеп су эчә, юына, коена, хәл ала. Үзенең изге суы белән кешеләрне сөендерә, савыктыра торган чал чишмә әнә шул көннән бирле ага да ага.

Суга тилмергән кызлар, Ходайның рәхмәте белән ташып чыккан өр-яңа чишмә. Теләкнең кабул булуы...

Риваятьне гаҗәпкә калып тыңлаган Рамил башын чайкап куйды.

«Әби, бүген чишмә суы белән без дә коенабыз. Син дә коенырсың, яме!» – диде ул. Галимә карчык кеткелдәп көлде.

Аланда шарт-шорт учаклар яна. Учаклардан күтәрелгән сыек төтен зәңгәрсу рәшә булып тирбәлә. Казаннарда гөбер-гөбер ит кайный. Тирә-юньгә ит исе тарала. Кемдер сарыкны түшкәсе белән кыздыра. Симез итнең эреп тамган кайнар маеннан учак чаж-чож итә. Урман аланында ашкынулы хәрәкәт, мәгънәле ыгы-зыгы, тантаналы күтәренкелек. Патнусларда – әфлисун, өрек, хөрмә. Куна такталарында төрледән-төрле пироглар, гөбәдия, өчпочмак, коймак, кыстыбый.

Аш пеште. Ит өлгерде. Рамилнең әбисе, әтисе-әнисе, туганнары өстәл янына түгәрәкләнделәр. Рамилне дә үзләре янына утырттылар.

Азан-аһәңле Галимә карчык Коръән укыды. Карчык укый. Җаннарны айкый торган мәкам белән чыккан тавыш сабыр тауга сугылып-сугылып ала, тирән тынлыкта утырган урманга бәрелеп-бәрелеп куя. Ул укыганнарны вафат булган туганнарына, шушында утыручылардан дога өмет иткән барлык-барлык әрвахларга багышлады.

Табында өлкәннәр белән бер чуттан утырган, башына чигүле түбәтәй кигән Рамил әбисе укыганнарны йотылып тыңлады, мае җылык-җылык итеп торган, сарык түшкәсе шулпасында пешкән токмачлы ашны, шакмаклап туралган хәләл итне тирләп-пешеп, мәмнүн булып ашады.

Коръән ашын ашагач, өстәлдәге сый-нигъмәтләрдән авыз иткәч, Хуҗалар тавына менделәр. 444 баскычны менү җиңел булмады. Җитмәсә көне дә эссе, бөркү. Барысы да менделәр. Рамил дә менде. Ничек менмәсен?! 70 яшьлек әбисе менгәнне.

Баскычтан күтәрелгәндә, агач ботакларына бәйләнгән төрле чуклар, чүпрәкчапракка игътибар итте малай. «Мәҗүсилектән калган ырым-гадәт бу», – дип аңлатты әбисе.

Тау башында – өч кара таш. Бу мәҗүсиләргә, мөселманнарга һәм христиан динен тотучыларга багышлап салынган монумент икән. Икенче Иерусалим, диләр моны. Кемнәр генә килми бирегә?! Мәҗүси дә, мөселман да, христиан динен тотучы да – барысы да килә.

Тау башында Рамил тагын бер риваять тыңлады. Монысын да әбисе сөйләде: «Яшәгән, ди, булган, ди, бер кыз. Бик матур булган ул: түгәрәк йөз, томрап торган зур күзләр, дугалы кашлар, озын керфекләр. Әллә инде үзенә күз тигән, кыз авырый башлаган. Көннән-көн сула-сызыла бара икән мескен. Нишләргә дә белмичә кайгыга баткан әтисе белән әнисе җәйнең бик эссе бер көнендә газиз баланы шушы тауга алып менгәннәр. Ходайдан ярдәм сораганнар. Шулвакыт ни булган, дисезме? Нәкъ менә кыз яткан урынга яңгыр коеп алган. Шуннан бераз читтәрәк бер тамчы да төшмәгән. Яңгыр суы кызның битен, кашларын, керфекләрен юган, күлмәге манма су булган. Шуннан соң авыруның кипкән иреннәре дым тарткан, сулган йөзенә төс кергән, саргайган битенә кызыллык йөгергән. Кыз савыгып аякка баскан».

Әбисе сөйләгәннәрне гаҗәпләнеп тыңлап торган Рамил сусаудан кипкән иреннәрен кысып, баш чайкап куйды.

Бу риваятьне тыңлагач, аның әбисен салкын чишмә суы белән коенырга күндерү теләге тагын да көчәйде.

Тик ничек күндерергә соң аны? Коену өчен монда махсус урын да бар югыйсә. Суны чиләк белән алып киләсең дә кабинага керәсең... Аллаһы әкбәр!

– Әби, әйдә инде, коен инде!

– И улым... гомергә булмаганны.

– Бер авырлыгы да юк ич инде аның, әби. Чиләкне күтәрәсең дә... Шалт, Мөхәммәтҗан.

– Юк, улым, юк. Булмый. Кыстама.

Ах, бу әбисе! Бигрәк үзсүзле. Юк, аны коенырга аркан белән тартып та китереп булмаячак. 

Уйлый торгач, малайның башында бер план туды. Әбисен үзе коендырачак ул. Бер чиләк суны шыпан-шыпан гына алып киләчәк тә, сиздермичә генә... һоппа!.. Рамил әбисенең чия төсендәге бәрхет калфагын, ак җирлеккә ак чәчәкләр төшерелгән, читләре челтәрле, чуклы яулыгына, нәфис-курач гәүдәсенә бик килешле ятып торган йон кофтасына, милли бизәкләр белән бизәлгән күн читекләренә карап куйды. Киемнәре чыланыр инде. Чылансынсанә. Бу эсседә кибәр әле. Аның каравы, Изге судан тәненә шифа-сихәт алачак.

Әүвәл Рамил үзе коеначак. Менә алар әтисе белән бер кабинада. Алларында су белән мөлдерәмә тулы чиләкләр. 

Әтисе, ике дә уйламыйча, бер чиләк суны башына уптымиллаһи каплады. Рамил генә тәвәккәлли алмый азапланды. Чиләкне баш очына күтәреп тә карады. Су тимәс борын, тәне чымырдап куйды. Әтисе икенче чиләк суны алып килгәндә дә, малай коп-коры иде әле. Әтисе күп уйлап тормады, тотты да кулындагы суны улының өстенә орды. Рамил шундый каты кычкырып җибәрде ки, биш мәченең биш койрыгына берьюлы бастылармыни. Салкын су малайның сулышын кысып, бөтен тәнен куырып алды.

Әбисен коендыру уеннан шул минутта ук ваз кичте ул.

Ул көнне Рамилләрнең табынындагы самавырны кат-кат яңарттылар. Эссе көндә авыз гел кибеп тора. Аннары туганнар кайчан шулай барысы бергә җыелып тәмләп чәй эчәр иде әле. Күптән күрешмәгәнгәме, сөйләшер сүз дә күп иде. Ул сүзләр күңелдә җыр булып та туды: 

Бакчаларда гөлләр түтәл-түтәл,

Арасыннан былбыл кош үтәр;

Гомерләр дә шулай үтәр-китәр,

Бергәлеккә, туганкай, ни җитәр! 

Биргән сәдакаларга, сый-нигъмәтләргә дога кылып, кайтырга кузгалабыз дип торганда, Галимә карчык әйтеп куйды: «Аллага шөкер, барысын да күрдек, сыйландык. Рәхмәт барыгызга да! Догаларыбыз, укыганнарыбыз кабул булсын инде, ярабби Ходаем!» Аннары, уенын-чынын бергә кушып, болай дип өстәде: «Тик менә Изге чишмә суы белән коенып кына булмады».

Тәңре кортканың сүзләрен дә ишетте, ахры. Күп тә үтмәде күк йөзен кара болыт каплап алды. Тау-таш җимерердәй булып күк күкрәде. Орып-орып яңгыр яварга тотынды. Ул туры гына яумыйча, кыеклап бәреп, беседкада утырган Галимә карчыкны да керендереп коендырды. «Менә коенырга да насыйп булды, Ходайның рәхмәте, – диде Рамилнең әбисе, – Изге җирнең яңгыры да Изге». 

Яңгыр туктагач, күңелләренә якты-матур тәэсирләр ияртеп, кайтырга кузгалдылар. Хуҗалар тавының күккә үрләгән яшел балкышы аларны назлап озатып калды.

Юлга чыккач, барысы да гаҗәпләнде: бәй, тирә-юнь коп-коры. Яңгырның эзе-әсәре юк. Алар туган авылларына кайтып җиткәнче берничә район аша үттеләр. Беркайда да явым-төшем булмаган.

Рамил тагын иреннәрен кысып, ияген шадраландырып баш чайкап куйды.

Яңгыр фәкать Хуҗалар тавына гына яуган иде...