ТУКАЙ ХОЗУРЫНДА
(Гомер дастаныннан) 1
Күпне күреп, күпне белеп,
Гомер сөргән картыңмын...
Иделдә үтте тугыз хан,
Җаекта үтте сигез хан,
Барын күргән картың мин!
Чичәннәр җыруыннан
Ә мин, Ил, нинди картыңмын —
Ихлас җанлы бер шагыйрең?
Ничә гомер яшәдем? Җан
Тоя утын йөз, мең гасырның —
Үткәнеме анда халкымның?!
Туран, Нуннан горур атым,
Ашина — Түркнең яучан затын
Күмсә чорлар чаң-тузаны,
Җуйдырса «Болгар олтан»ы
Йә Дәшти Кыпчак кылганы?
Юк, канда ул — утлы агым,
Дастан булып калка ул Моң,
Чичән — шул моңнар солтаны...
Уйда халкымның тарихы:
Мин — Моң тарихы варисы!
...Җыя милли рух Казанга —
«Татарның тулы йортына»,
Шагыйрьләрнең Мәккәсе ул,
Без пәйгамбәр хозурында —
Чын изге Тукай катында!
Чичән, җырау, чын узаман
Ирләр җыелган мәйданда
Моңлы сазы дәшә: —
Әйдә Милләткә хезмәткә! Мәңгегә...
— Туган тел! — дип, ил яр салганда,
— Милли байрак итеп алганда,
Сафка басты безнең яшьлек тә:
Хөр алтмышынчы елларда —
Яңгырады безнең оран да!
Һәм көр тавышлы бүз бала:
«Ирләр булыйк!» — диде анда.
Туфан, Хәким, Арсландай
Алып агалар корында,
Гаҗәеп аһәңнәр хорында
Чит булмады безнең җыр да.
Илле елдан артык моңа;
Җитмеш биш яшь — шул буынга!
2
Ирләрдән, сискәнеп,
дәүләт тайган соң,
Чичәннән, гарьләнеп,
Сүз качса?
Арыклыктан ат үлмәс,
Ярлылыктан ир үлмәс... —
Әмма аның (да) җаны, кыйналса?
Борынгы дастаннан
Илле елдан артык моңа:
Без һаман да әле шунда —
Шагыйрьләр җыелган изге мәйданда,
Таҗ-тәхетле Тукай янында.
Күпме патша, хан үтте Иделдән,
Күпме язмыш узды Илдән:
«Заман кемнең заманы да,
Дәвер кемнең дәвере» икән?! —
Ни генә узмады, Казан, өстеңнән!
Ил-йорт исән. Идел давыллый:
Ул һаман корбаннар сорый:
Халкым җаны ирек даулый,
«Әй, байтагым, дип, байтагым —
Илем, сине алдырдыкмы тагын?
Дошман талар килгән соң,
Әл-аман бул миннән соң!»
Чичәннәр дә арта һаман
Карты-яшеннән, хатын-кызыннан
(Сөембикә сынлы Фәүзияләр,
Саҗидәгә сеңел шагыйрәләр
ТУКАЙ ХОЗУРЫНДА
Үсеп чыкты, сөен, Казан!)
Язабыз: тибә шигырьдә
Чын төрки рух, борынгы кан!
Үсәбез... Шуны да күрәбез:
Без үссәк, тагы да биеккә —
Күккә ашып үсә Тукай! —
Җитмеш биштә дә без аңа
Һаман шул бүз бала бугай!
3
Чичәнмен дип уйласаң,
Ничә-ничә чичәннәр
Сөйләп үткән дөньядан.
Елап үткән дөньядан.
Баһави. «Бүз егет»тән
Гашыйкмәгъшук(ы) өчен һәр дәм үләдер...
Сөләйман Бакырганый
Тукайлы мәйданда уйланам:
Кемнәр генә үтмәгән шигъри дөньядан?
Нинди жыраулар, чичәннәр узмаган!
«Кил, хәйраным, биләр, сорасагыз,
Ни адәм-пәйгамбәрләр үткән дөньядан?
Гарәби китап укыган
Галим дә үткән ди дөньядан...
Кочаклап Коръән укыган
Мулла да үткән ди дөньядан», —
Әллә алар шагыйрь булмаган?
Шул дастан-җыруларга мөкиббән
(Үз сүзләре дә алтын, энҗедән!)
Туфан, Хәким, Арсланнар —
Әллә шундый ирләр булмаган? —
Бөек гамьлеләр янына
Юзәй, Шәүкәт, Әхсәннәр күчте дөньядан.
«Безнең йөрәк җирдә мәңге
Елап-көлеп йөрсә иде», —
Дип язган нечкә җан Рәшит артыннан
Китте бунтарь Роберт дусты —
Ике олуг зат Әхмәтҗан —
Алар да үтте дөньядан.
Тиңсез милли Рух, Моң шагыйрьләре —
Мөдәррис, Зөлфәт, Наис, Харраслар...
Чакырдымы Кадыйрлары? —
Алар да кичте дөньядан.
Безнең гел бергә барган «бишлек»тән
Якты йолдыз бер, ярсу җан —
Мингалим дә үтте дөньядан.
(Аһ, бу дөнья, аермады
Безне кемнәрдән!.. Газизләрдән:
Улларыбыз бездән алда китте!
Килә белми килсә үлем — шул яман!)
Әле исәннәрдән килер буыннар:
«Ил адашып йөргәндә,
Йолдызсыз-айсыз төннәрдә,
Пирем, анда кайда идең?» — дип
Күзгә үк карап сорарлар.
Олуг сүз, Тукай мәйданы исән,
Киткәннәрнең җыры, васыяте
Безнең белән яши һаман.
Исәннәргә юл — алга табан.
Идел ага... Яши Ил. Хыял — аман.
Ә Мәхәббәт? Җитмеш биштә
Тик ил гаме, бәлки, башта?
Әмма Яр дип, ник өзеләм?
«Һәр дәм үләм» дә... тереләм!
Төрки-Татар кызы! Синең өчен
Мең җаным булса — фида...
Мең үләм! Бу — минем язмышым, беләм...
Илле елдан артык без мәйданда —
Тукаебыз хозурында:
Һич үзгәрмәс җаным белән,
Илгә, Телгә антым белән
Мәңге яшь Мәхәббәт колы —
Чал баш бүген дә аңа иелгән.
Менә шундый, халкым, бер картың мин,
Шагыйрең мин — шактый белгән.