ЭНҖЕ СҮЗ ЭҢГЕРДӘ БАЛКЫЙ

Алга таба барабыз
Чал тарихтан килә исәр сынамыш:

Бар кешелек кичергәндә алгарыш

Җирдә сугыш сроклары кыскара;

Ник дисәң, Адәми зат җан кыярга остара;
Беләбез:
Сузылган ич сугыш хәтта йөз елга

Шау томана булган чакта кешелек;

...Ә менә
Ике мең дә сигезләрнең җәендә

Барды сугыш җәмгысе җиде тәүлек.
Дөмектерә адәм бүген бер-берсен,

Явызларча, сугыш игълан итмичә; ...

— Ә син үскәч кем буласың? — дигәчтен,

— Бандит булам! — диде бер сабый кичә.

***
Гомер — калын китап, тузган, саргайган;
Ә бит бите саен кошлар сайраган,

Салкын чишмә бәргән, ярып тауларны,

Умырзая туган, тишеп чал карны,

Төнен йолдызларга сукмак салынган,

Кемдер кемне сөйгән, көткән, сагынган.

Күптән кипкән ул китапның буявы;

Без — әҗәлнең харап әрсез кунагы,

Кысыр гөнаһларны барлап ятабыз,

Еллар — көлдә, калган көнне ягабыз,

Шунсы гаҗәп: һаман нидер язабыз;

Җан — китапта, әгәр дә күз салсагыз.
 

Сезне ни коткарыр?
Пәйгамбәрлек исе килә бездән,

Баешларга кояш авышкач;
Юк, матурлык безне коткармастыр,-

Матурлыкның тарту көче бетте,

Сере бетте, калгач ялангач.
Күрсә Күкләр адәм гөнаһларын,

Ай кызарыр, Кояш агарыр;
Бодай басуында тоташ кылган,
Тәрәз төпләрендә гөлләр сулган,-

Ил-йортны соң кемнәр коткарыр?!
Китәрбез без, сөйгән ярлар ярдан

Куллар изәп күздән югалса;
Тыңланмаса моңнар онытылып,
Укылмаса шигырь йотлыгып,
Сез соң? Сез соң!
Калырсызмы икән котылып...

Хөкемдар
Әхнәф хаҗи Әминевка
.Бу авылдан бары бер өй калган,

Һәм могҗиза калган — тере зат!

Наполеонмы үткән бу җирләрдән,

Әлләме соң шашкын гарасат?
Кайдан килеп, кая киткән алар,

Кайсы нәсел, кайсы ырудан?
Күк әмерен көтмичә дә кемнәр

Язмышларга ясин чыгарган?
Кара тәрәзәдә — төссез карчык,

Әллә татар, әллә керәшен;
Ишек ачып, су да бирмәде ул-

Тәмам кыргыйланган күрәсең.
Без барышлый гына, юлдан төшеп,

Ялгыз йортны шәйләп сугылдык;
Яулар да юк, ә дошман күп, бүген
Хак хөкемдар — хәңҗәр йә мылтык:

(Шомлангандыр карчык).
.Капылт, бозлы сагышларга коеп,

Ялгызак каз очты каңгылдап;
Картлыктагы тау-тау хафаларның

Иң-иң яманы ул — ялгызлык.
Нурсыз тәрәзәдән, өн чыгармый,

Багып калды карчык ятларга:

Яшьлегенең очканынмы күрде

Сикереп лә менеп тулпарга?
Нигә вакыт, нигә заманалар

Җылы бөркер җанга кул тыга?

Күпме асыл затның сөякләре

Ята ятим...
Йәгез, бер дога!

***
Яклаучысыз калгангамы икән,

Чишмә — елак, йолдыз — ялангач;

Тетрәнгәнең бармы, үксез сабый

Күзен мөлдерәтеп карагач?
Ниләр булыр икән болай итсәм:

Чишмә җырын йолдызларга сипсәм,

Йолдыз нурын койсам чишмәгә,

Ә сабыйга яшәү тәмен өрсәм?-

Яңарырмын, валлаһ, иртәгә!
Көбә кигән яугир итеп саный

Кеше үзен, кайгы төсен таный

Туң йөрәге шарлап канагач;

Өрерләрме җаннарыңа җылы

Әгәр берчак калса ялангач?- Ислә һәрчак!

«Күз яше» кибетендә
Калада кибет бихисап,

Шау импорт күбесендә;

Булдым беркөнне бердәнбер

«Күз яше» кибетендә.
Гавамнан җыеп саталар

Җыен иске-москыны,

Бар борынгы бичәләрнең

Хәтта киндер ыштаны.
Яшь кызлар кошлар шикелле

Киләләр чырык-чырык,

Хуҗа битараф төстәрәк

Утыра кул кушырып.
Мин кергәчтен, ни гаҗәп хәл,

Әйтерсең узды түрә:
— Рәхим итегез, әфәндем! —

Ул басты аягүрә.
Һәм экскурсовод шикелле,

Япмыйча да авызын,

И мактый үз тауарларын,

Чичән — валлаһи газыйм!
— Бусы — чормада сакланган

Юка телемле чыраг;
Чыжылдасын җиз самовар

, Килсә кадерле кунак.
Кул тегермәнен алсагыз

Күрерсез күп файдасын, —

Тары итеп тарттырырсыз

Бөтен мирнең кайгысын.
Бу патефон җанга бәлзәм —

Хафалы ялгызларга;
Ялт сүнәр ялган «йолдызлар»,

Моң сипсә Басыйрова.
Карагыз, нинди толымнар! —

Чем карасы, сарысы;
Кызлар китерә күбесен, —

Килми чәчен тарыйсы...
Яшьләр тагын чыркылдады

Хуҗаның бу сүзеннән;
Көлдем мин дә рәхәтләнеп,

Яшь чыкканчы күземнән.
Хуҗа кинәт, ут капкандай,

Чабулап килде янга:
— Шатлык яше бик дефицит,

Коегызчы бу җамга!
Яшеңне дә онытасың,

Эчсәң шатлык яшьләрен;

Тизләтәсе килә Җирнең

Әйләнмәле күчәрен.
— Кайгы яше үтәме соң? —

Дип аңардан төпченәм.-

Сакланыр өчен алалар
Бер кайгысыз кешедән.
Хәсрәтсез бәндә, көядәй,

Телгәли ефәк җанны;
Газап чиккәннәр тудырыр

Хакка баккан заманны.
— Ә табыш, — дим,— ничек кенә?
— Әнә ике дәфтәрем:
Керем — кош теледәй, чыгым —

Пушкин томы кадәрле.
Корышты картлар, бетәште,

Җеп төсле күләгәсе;
Ә яшь буын елый белми,

Көлгәндә чыкмый яше.
Йөзенә битлек кигәннәр
Гомергә битен юмас;
Мәгәр тук дәверләрдә дә

Ачы яшь акмый тормас.
Күрәм, сез дә карайгансыз,

Якты таңнарны көтеп;
Лампа уты — җанга җылы,

Бирәмен бүләк итеп.
Сез шагыйрьгә кирәклесе —

Лампаның җиделесе;
Энҗе сүз эңгердә балкый, —

Белми шуны күбесе...
...Тагын тамарга чамалый
Җылы бөртек битемә;
Кызлар чыркылдап калдылар

Искелек кибетендә.
Кибет алды. Эскәмия.
Кәрлә карчык утыра;
Сатмак буладыр, күрәсең, —

Күз яшен сыгып тора.
Иртәгәмне уйлап.
.Кайда калып, кемгә кирәгербез,

Әллә җиргә, әллә күкләргә?
Оныклар да, ахры, онытырлар

Һәм салмаслар сукмак үткәнгә.
Уйлыйм шуны: җирнең бер тамчысы

Ни-нәрсә ул чиксез күкләрдә?!
Җирдә яшен булып яшьнәү кирәк,

Кайта-кайта күктә күкрәргә.

***
Тып-тын кичтә килдем аулак күлгә,

Битендә юк бөртек җыерчык;
Төшәрләр дә очып, иңбашымнан

Фәрештәләр алыр күк кочып.
Гамьсез вакытларны сүтә-сүтә,

Йә, без нинди гамьле эш кылдык?!

Уятасым килми үләннәрне,-

Кычкырыр да идем җир ертып.
Нигә кешеләр дә сызлак җанны
Кочар фәрештәләр түгелләр?!
.Әремнәрне иснәп әрнешү юк, —
Миндә бетәр, ахры, шагыйрьләр.