КОРЫЛТАЙ МАТЕРИАЛЛАРЫ

Берөзлексез 87нче елын нәшер ителүче “Казан утлары"
журналы ике съезд арасында үзенең ЮООнче санын
чыгарды
(2006 ел, № 2). Моңа ул. татарның айлык журналлары
арасында
гына түгел, ә бөтенроссиянен әдәби журналлары арасында
беренче булып иреште Бу юбилей, танылу алып. Әдәбият
һәм
сәнгать елынын иң күркәм бер сәхифәсе булып
республикада
һәм Россиянең төрле төбәкләрендә дәрәжәле итеп
уздырылды
да. Юбилей кайтавазы булып “Сүнмәс утлар балкышы:
мең
санлы хәзинәдән" дигән зур күләмле китап та дөнья күрде.
"Үткәндәге мәдәни-ижтимагый тормышыбызның
куанычлы
һәм аянычлы этапларын объектив рәвештә яктырткан
шундый бәяләр бирелде.
Журнал үзенен яуланган абруен сакларга, эшчәнлеген югары кимагзә алып
барырга омтыла.
Баш мөхәррир Р Фәйэуллиннын Татарстан Президенты М. Шәймиев белән
күләмле әңгәмәсендә (~Рухи галәмдә яшәргә ". 2006 ел. 3) әдәбият-сәнгатебез.
рухи тормышыбызга кагылышлы күп кенә актуаль мәсьәләләр, четерекле
проблемалар ла күтәрелде Ул әнгәмә—татар матбугаты тарихында матур
сәхифә булып калырлык язма
Сонгы елларда журналда күләмле проза әсәрләрен бастыруга мөнәсәбәт
беркадәр үзгәрә төште. Чамасыз зур һәм еш кына көпшәгрәк тә булган
"кирпеч-кирпеч" роман-эпопеяларга юл тарайды, әсәрләрнең тыгыхтыгына
күбрәк әһәмият бирелә башлады. Жыинак повестьлар һәм хикәяләрнең кадере
артты Бу жәһәттән 2006 елда игълан ителгән "Яна дәвер кешесе" дигән
хикәяләр конкурсы бик тә кулай булды. Конкурска йөзгә якын хикәя килде,
аларнын утыздан артыгы журнатыбызда дөнья күрде дә инде.
Журнал үзенен төп мәсләгенә һәм укучыларына тугрылык саклап,
ватандарлык һәм халыклар дуслыгы идеяләрен раслап, талантлы
әдипләребезнен ин яхшы яна әсәрләрен күп меңнәр белән исәпләнгән
укучыларыбызга җиткереп бара. Сонгы өч елда журналда басылган әсәрләрнең
күбесе шуна дәлил Кайберләрсн искә төшереп үтик.
Роман-повестьлардан Ф Садриев—“Бәхетсезләр бәхете". Ф Бәйрәмова —
“Караболак", Ф Яруллин—"Кыйбласызлар", Н Фәттах—“Аклан", Р
Габделхакона "Нишләттегез Гөлкәйне?", 3. Зәйнуллин—"Мәүлет гусар", М
Матикова—“Тылсым". Р Мирхәйдәров—"Үзем хөкем итәм", Ж.
Ильясов—“Еланнар әфсенләүче'. В Нуриев—"Жиденче палата", А
Хәсәнов—"Жәнбәт ыруы". 3 Хөснияр "Козгыннар йолдыз чүпли", Равил
Вәли—"Канатлы татар", М Әмирханов- Үрбәт ханәкә гыйшкы", Р
Батулла—"Мур кырылышы"
"Татар хикәяләре хәзинәсеннән" дигән сәхифәдә классик адипләребезнең
ин яхшы хикәя үрнәкләре биреп барылды. Журналнын "Дөнья әдәбияты
үрнәкләре" дигән циклы да унышлы дәвам иттсрслә
Журнал документаль әсәрләргә, "тормыш документларына" урынны
торган саен күбрәк бирә 2006 елда ачылган "Тормыш язган хикәяләр" дигән
яна сәхифәдә егермеләп әсәр басылды инде Ә Еники хатлары, М Мәһдиен. А.
Гыйләжев көндәлекләре, М. Госмановнын— Рәшаг Гайнанов, Якуп Агишсв,
Мөхәммәт Гайнуллин, Р Фәйэуллиннын—Тәүфикъ Әйди, бер төркем
язучыларнын Атьбсрг Фәтхи турындагы истәлекләре, Р Юсупованын Шәриф
Хөсәенов турындагы документаль әсәрләре әнә шундыйлардан.
Шигърият бүлегендә бүгенге поэзиябезнен күренекле вәкилләре-Ф
Яруллин, Ш Галиев, Ә. Баян, Р Фәйзуллин. Роб Әхмәтҗан. Р Харис, Р Гаташ М
Галиен. Р Мингалим, Р Миннуллин, К Булдтова. Л Шагыйрьжан, 3 Мансуров.
Зөлфәт, X Әюпов. Ф Гыйззәтуллина. Р Идияту.ътин. Г Морат. Р Зәйлу хта, Э.
Шәрифуллина. Б Рәчнмова, X Мөдәррнсова, Ш. Гаделша һәм башкаларның
шигырь цикллары, поэмалары басылып чыкты Татарстаннан читтә яшәүче
каләмләшләребе иген әсәрләре дә даими басылып килә Сонгы елларда
Башкоргс-гдн. Ижау, Пермь. Ульяновск шәһәрләрендә яшәүче шагыйрьләргә
махсус сәхифәләр багышланды Яшьләр ижатына даими игътибар бирелә
Татар язмышына кагылышлы хезмәтләрдән А. Тимсргалиннын дүрт ел буе
һәр санда чыккан ' Миллият сүзлеге”н. Р Хәкимнең "Татар рухьГн бирү. К
Фуксның “Казан татарларьГның кыскартылган вариантын тәрҗемә итеп басу
"Казан утларьГиын уңышы санала ала Журналга яшүсмер укучыларны җәлеп
итү һәм аларны заманнын начар шаукымыннан аралап калу максатында Ак
жнлкән дигән яна сәхифә ачылды
Ба гар мөнәсәбәтләре таманында популяр басманын һәр юлы. һәр бите
аерым бер бәһа тора. Журнал, үзенен матди мәнфәгатьләренә күпмедер
хилафлык китереп булса да. исән я зучыларыбыэньш (бүгенге вәзгыять хажәт
буенча ул урынла калын кесәле хуҗалык җитәкчеләренең яки бай
зшмәкәрләрнен сурәтләре тора алыр иде')
портретлары һәр сан саен чыгып килә. Мәктәпләрдә татар әдәбияты
укытучылары өчен алар бик кирәкле кулланма булып санала.
Һәр санда мул итеп "Казан утлары" архивыннан фоторәсемнәрне һәм
ижтимагый-мәдәни тормышыбыздагы аналыкларны биреп бару журналның
тарихи әһәмиятен арттыра төшә.
Язучылар берлегенә кабул ителгән һәр яңа әгъза белән бары “Казан
утлары" гына таныштырып бара...
Май аенда журналның 1028 нче саны дөнья күрде.
ТАТАРСТАН ЯЗУЧЫЛАРЫНЫҢ XVI КОРЫЛТАЕ
РЕЗОЛЮЦИЯСЕ
Татарстан язучыларынын 2005 елдан алып 2008 елга кадәр булган ике
корылтае арасындагы эшчәнлеге Язучылар берлеге Уставына. Татарстан
законнарына. Татарстан Президенты указлары, хөкүмәтебез һәм Язучылар
берлеге идарәсе карарларына нигезләнеп алып барылды Шул ук вакытта бу
чорда республикабыз һәм бөтен халкыбыз тормышында булып үткән
әһәмиятле вакыйгалар да язучылар ижатына. Язучылар берлеге эшчәнлегенә
унай йогынты ясады Башкалабыз Казанга. Алабуга шәһәренә нигез салынуга
1000 ел тулу. Татарстан Президенты Указлары белән 2006 елны
"Әдәбият-сәнгать елы". 2007 елны ''Хәйрия елы" итеп үткәрү. Габдулла
Тукай, Мәжит Гафури. Акмулла. Муса Жәлил, Галимжан Ибраһимов. Кәрим
Тинчурин һәм башка бик күп күренекле шәхесләребез юбилейларын
бөтенхалык бәйрәме дәрәжәсендә уздыру чараларында Язучылар берлеге
һәм бик күп әдипләребез турыдан-туры һәм актив катнаштылар.
Татарстан Язучылар берлеге рәисе И М. Ибраһимовнын отчет
докладында, әдәби жанрлар буенча ясалган докладларда, язучылар
чыгышларында идарәнен отчет чорындагы эшчәнлеге төрле яклап
яктыртылды
Бу чорда Татарстан каләм ияләре ижат эшчәнлеген кин жәелдереп. милли
әдәбиятыбызны поэзиядә дә. прозада да. публицистикада да. драматургиядә
дә укучы таләбенә жавап бирерлек камил, югары сәнгатьле әсәрләр белән
баеттылар Рус телендә ижат итүче әдипләр дә отчет чорында нәтижәле
ижали эш алып барды Аларнын әдәби тәржемә өлкәсенә актив тартылуы
игътибарга лаек. Язучылар берлегенен әдәби тәржемә мәктәбен яңадан
торгызу һәм бу эшне билгеле бер системага салу өлкәсендә нәтижәле эшләве
милли әдәбиятыбызның офыкларын киңәйтүгә юл ача.
Соңгы өч елда республикабызның әйдәп баручы Татарстан китап.
"Мәгариф" һәм “Рухият" нәшриятларында гына да язучыларыбызнын
400дән артык китабы басылып чыкты. Шунын белән бергә
язучыларыбызнын байтак әсәрләре Мәскәүдәге үзәк нәшриятларда. Уфада.
Ижевскида. Төмәндә. Самарада. Россиянен башка төбәкләрендә һәм кайбер
чит илләрдә дә аерым китаплар булып басылды
Ике съезд арасында әдипләребезнең иҗатын стимуллаштыру максатында
да әһәмиятле чаралар күрелде. Г. Исхакый. Ф Хөсни. Һ Такташ. А Алиш, Ж.
Вәлиди исемендәге әдәби премияләр Татарстан Мәдәният министрлыгы
белән Язучылар берлеге бүләге статусын алдылар. Аларнын акчалата күләме
дә 10 тапкырга артты “Татнефть" акционерлык жәмгыяте белән Язучылар
берлегенен С. Сөләйманова исемендәге яна төр. бик әһәмиятле әдәби
премияләре һәм яшь ижат көчләре өчен стипендияләре булдырылды. Сонгы
елларда Татарстан Язучылар берлеге каршында ‘И Юзеев исемендәге яшь
язучылар клубы" оештырылуы, шулай ук. яшь каләм ияләрен барлау,
берләштерү, аларга иҗади ярдәм күрсәтү аеруча әһәмияткә ия
Язучыларның ижатын пропагандалау максатыннан укучыларның каләм
ияләре белән элемтәсен ныгытуда да күпкырлы һәм нәтижәле эш алып
барылды. Отчет чорында 243 юбилей чарасы, республикабызның 12
районында. Удмуртия Республикасында. Пермь. Ульяновск. Киров.
Оренбург өлкәләрендә әдәбият-сәнгать көннәре үткәрелде, урып-жыю
чорында Татарстан Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы белән
берлектә 27 районга "язучылар десанты" төшерелде
Язучыларыбызнын ижат эшчәнлекләре. туган халкыбыз һәм
республикабызнын рухи тормышында актив катнашулары дәүләт органнары
тарафыннан югары бәяләнде Ике съезд арасында Татарстан Язучылар берлеге
идарәсе юллаган үтенечнамәләр буенча 64 язучы Татарстаннын һәм Россиянен
мактаулы исемнәренә һәм Дәүләт бүләкләренә лаек булды.
Сонгы 3 елда Россия Федерациясендә, шул исәптән Татарстанда
уздырылган икътисади һәм социаль реформалар нәтижәсендә туган финанс
кыенлыклары Язучылар берлегенсн турыдан-туры республика бюджетыннан
финанслаичавы. Халыкара һәм Россия Әдәби фондларыннан даими килә
торган матди ярдәмнен тукталуы аркасында Язучылар берлеге үз эшен
оештыру, шул исәптән каләм ияләрен социаль яклау өчен тарихи
традицияләрне дәвам иттереп, республикабыздагы меценатлар, иганәчеләр
белән тыгыз элемтә урнаштырды Шушы игелекле эшне тормышка ашыруда
“Татнсфть". "Татэнерго". ‘ Нижнеклмскшина Татттшепром". “Татспиртпром"
ачык акционерлык жәмгыятьләренен ярдәме аеруча зур булды Татарстан
язучыларынын XVI съезды Татарстан Язучылар берлеге идарәсенең 2005-2008
еллардагы эшчәнлеген канәгатьләнерлек дип бәяли
Шул ук вакытта съезддагы докладлардан, чыгышлардан күренгәнчә, хат
итәсе мәсьәләләр дә күп әле Аерым авторларнын шәхси укышларына
карамастан, республикабыз каләм ияләрснсн ижат активлыгы бердәй югары
дип әйтеп булмый. Әдәби әсәрләрдә туган телебезгә карата булган
таләпчәнлекне арттырырга кирәк. Поэзиябездә югары зәвыклылык, прозада
эпиклык һәм колачлылык, драматургиябездә миллилек җитенкерәми Татар
әдәбиятын рус теленә тәржемә итүдә профессиональлекне үстерү, сәләтле
тәрҗемәчеләрне дәүләт китап нәшриятларында даими эш белән тәэмин итү
зарур
Балаларга белем бирүдә милли-төбәк компонентын юкка чыгарып. Россия
Федерациясе халыкларының милли-мәдәни, шул исәптән әдәбиятының
үсешен чикли торган федераль законга үзгәрешләр кертүне, конституцион
хокукларыбызнын гамәлгә ашырылуын таләп итәргә кирәк.
Бүген дәүләт нәшриятларының. "Татмсдиа" ачык акционерлык жәчгыятс
карамагындагы әдәби басмалар редакцияләренең китап чыгару, тарату,
авторларнын хезмәтенә тәңгәл гонорар түләүдәге проблемаларын Татарстан
хөкүмәте дәрәҗәсендә хәл итү сорала.
Бүгенге съезд Язучылар бсрлегснен җәмгыятебезгә кирәклеген,
халкыбызнын рухи тормышында тарихи әһәмиятен тагын бер кат искәртә
Татарстан язучыларынын XVI съезды язучылар җәмәгатьчелегенең
киләчәктәге һәр гамәле, беренче чиратта, туган халкыбызнын милли идеясен
раслауга һәм үстерүгә хезмәт итәргә тиеш дип саный Съезд Язучылар берле!с
киләчәктә республикабызнын дәүләт, җәмәгать һәм башка төр оешмалары
белән берлектә түбәндәге чараларны тормышка ашыруны максатка ярашлы
дип габа
—Татарстан Республикасы хөкүмәте. Мәдәният министрлыгы белән
берлектә әдәбиятны һәм сәнгатьне үстерү!ә юнәлдерелгән дәүләт
финанславындагы озак вакытка исәпләнгән Республика Программасын төзү
—Татарстан Республикасы хөкүмәте белән берлектә атаклы әдәбият
сәнгать эшлеклеләренсн исемен мәңгеләштерү буенча озак накыгка
исәпләшән план төзү План дәүләт чыгымнары һәм хәйриячелек нигезендә
тормышка ашырыла
— Казан дәүләт университетында Татарстан Республикасы бюджеты
исәбеннән "Әдәби хезмәткәр" һәм “Әдәби тәржемәче" белгечлекләре буенча
елга 10 студент укырлык бүлек ачу Яшь язучыларга иҗади ярдәм күрсәтү өчен
Татарстан Республикасының Яшьләр эше. спорт һәм туризм министрлыгы
исәбенә "Идел" яшьләр лагеренда һәр елны 10 көнлек әдәби семинарлар
оештыру
Татарстан Мәдәният министрлы!ы каршында әдәбият һәм сәтиать
эшлеклелэренен иждан командировкалары өчен махсус Фонд оештыру
—Татарстан Республикасы бюджеты исәбеннән яна ижат ителгән әдәби
әсәрләр авторларына гонорар күләмен 3 мәртәбә аргтыру һәм ана сл саен
нндсксация ясау
Татар әдәбиятын пропагандалау максатларында һәр шәһәрлә, район ү
зәгендә.
зур торак пунктларда китап кибетләре ачу, бөтен китапханәләрдә китап
сәүдәсе
оештыру, аларнын фондларын дәүләт заказы белән басылган китаплар
исәбенә
баету.
—Г Тукайның 125 еллык юбилеен халыкара масштабта билгеләп үтү,
шул исәптән
аның тулы академик басмасын, энциклопедиясен бастырып чыгару,
әсәрләренең
рус телендә югары сыйфатлы яна тәржемәсен булдыру.
—Татар әдәбияты классиклары, халык язучыларынын күптомлы
сайланмаларын
дәүләт исәбенә бастырып чыгаруны дәвам итү. Татарстан Мәдәният
министрлыгы
белән берлектә Г. Тукай исемендәге Дәүләт премиясе лауреатларынын
сайланма
әсәрләрен нәшер итү планын төзеп тормышка ашыру.
—Татарстан Мәдәният министрлыгы белән берлектә Татар язучылары
әсәрләрен
рус һәм башка телләргә тәржемә итеп аларны нәшер итүнен 5 еллык планын
төзү.
— Мәктәпләрдә, югары уку йортларында куллану, шул исәптән чит
төбәкләрдә
яшәүче милләттәшләр өчен татар язучылары әсәрләренең аудио-китапларын
чыгаруның еллык планнарын төзү. Аны Татарстан Мәгариф һәм фән
министрлыгы
белән берлектә тормышка ашыру
—Татарстан язучыларынын торак
шартларын
яхшырту максатыннан Татарстан социаль
ипотекасы Программасы кысаларында
Язучылар
берлеге әгъзалары өчен льготалар билгеләү.
—Татарстан язучылары Әдәби
фондынын
еллык чыгымнарын республика бюджеты
исәбенә күчерүне сорап Татарстан