ЯҢАЛЫКЛАР

ТЛТЛРСТЛМ ЯЗУЧЫЛАР БЕРЛЕГЕ БЕЛДЕРҮЕ
Бөтендөнья һәм РОССИЯ жәмәгатьчстс- генә билгеле булганча. 2007 елнын 21 фев-ралендә Россия Федерациясенең Сергей Миронов рәислегендәге Федерация Советы Россия Президенты Владимир Путин, Россия Дәүләт Думасы һәм Татарстан Респуб-ликасының югары конституцион Дәүләт органнары тарафыннан тәкъдим ителгән «Россия Федерациясе дәүләт хакимияте һәм Татарстан Республикасы дәүләт хакимияте органнары арасында эшләр һәм вәкаләгләр бүлепң гурынла Россия Федерациясе һәм Татарстан Республикасы Шартнамәсен раслау хакында» Россия Федерациясе законы проектын кире какты Россия Конституциясен. федераль законнарны, бигрәк тә Россия Федерациясе субъектларының хоку кый документларын тупас бозган бу сәяси акг донья җәмәгатьчелеге. Россиядәге ин алдынгы демократик хәрәкәтләр, бигрәк гә аларнын Россия төбәкләрендәге оешмалары, ижат берлекләре даирәсендә, шул исәптән Татарстан язучылар җәмәгатьчелегендә Россиянен федератив үсешен кискен тоткарлау омтылышы дип кабул ителде.
Безнең язучылар җәмәгатьчелеге Федерация Советында Шартнамәгә каршы чынаш ясаган Р Алтынбаевньгн үзен үстергән, доньяга чыгарган туган республикасы, туган халкы белән икейөзле сәяси уен уйнавына гаять зур ризасызлык белдерә
Россия Федерация Совсгынын бу анти-демократик гамәле бөтен доньяга. бигрәк тә БДБ илләренә һәм Россиянен барлык субъектларына диярлек таралып яшәгән күп миллионлы татар чал кынын киләчәк язмы шы очен өметсезлек хисләре уята Билгеле булганча, рус һәм татар чалыкларының мен елдан артык аралашын яшәү тарихы бу ике халыкмын инде үзара тигс г хокуклы бу 1ыл яшәүләрен раслаган иде Хазар. Болгар. Казан ханлыгы чорларын нигездә исән-имин үтеп, бу икс халык, ниһаять. 1994 елнын 15 февралендә Россия белән Татарстан арасындагы гигез хокуклы килешүгә кул куйды. Дөнья җәмәгатьчелегенең күз алдында әлеге килешү Россиядәге фелерали гмнын ныгуы очен гөп сәбәпләрнең берсе булды
Безгә, мен еллык язма әдәби тарихы булган татар язучыларына, мондый килешү. ике халык арасындагы мондый аңлашу бик тә кадерле Без бу киле изүмен югалуын һәм анын ләвамынын Россия Югары палатасы тарафыннан кире кагылуын ике халык арасына чөй кагарга тырышу, Россиядә сонг ы 15-20 елда ирешелгән тыныч тормыш сәясәтенә күсәк күтәрү днгг бәялибез. Без бүген Россия Федерациясе Федераль Совет ы ле путатларын тагын бер мәртәбә тнрән уйлануга. Россиянен тыныч киләчәге очен кап гътрту хисен югалтмаска чакырабыз
Татарстан һәм Россия субъектларында яшәп иҗат итүче татар әдипләре, ү зләренен кин катлау укучылары фикеренә кушылып. Россия белән Татарстан арасындагы ин иге-лекле максатлардагы килешү Россия Дәүләт Думасында яналан каратырга һәм кабул ите-лергә тиеш дип саныйлар
ОЛУГ БӘЙРӘМ
Татар театрынын 100 еллыгына багыш танган чаралар ункөнлеге татар театрлары фестивале, фәнни конференция торле кичәләр белән үрелеп барып. 27 март конггс Г Камал исемендәге театрда олы тантана белән йомгакланды Бәйрәм талымын нәкъ менә шушы сәхнәдә үтүе һич очракгы гүгел Чөнки камалдылар -татар профессиональ театр сәнгатенә нигез салган «Сәйяр» группа сынын турылан- туры варис тары
Театрны котларга килгән күпсанлы к\ наклар арасында Татарстан Протсиня Мин тимер Шәнмиен. Дәүләт Советы Рәисе Фәрит Мөхәммәтшин. Казан м »ры Илсур Мстшин да бар иде
Минтимер Шәнмиен театр әһелләрен Россия Президенты Владимир Путин нан атынган котлау телеграммасы белән таныш тырды Ул үзенен чыгышында -Бу безнен ми-ътәтне милләт итә торган театр» тиле
Тантандда тәбрик сүзләре спектакль тәраән күренеш мр бс гән чиратышып барды. Театрга нигез салучыларны н берсе Ильяс Кудашсв- Ашкдаирскннмын оны1 ы камал паларга бабаеынын скрипкасын бү гәк итте. Габду.гта Кариемның йөзегем биш режиссер Фәрит Ьикчәнгәев кабу г итеп аллы Олеге Йөзекне үз вакытында Фагыима Ильскдя
Марсель Салимжановка васыять итеп кал-дырган булган
Халык рухы бәйрәме булган бу кичә та- машачыларла онытылмас тәэсирләр калдырды Төрле шәһәрләрдә эшләп килгән татар театрларынын парады да булды ул.
Кичә барышында Премьер-министр урынбасары—мәдәният министры Зилә Валиева бер төркем артистларга һәм сәнгать хезмәткәрләренә мактаулы исем дипломнарын һәм бүләкләр тапшырды
МОХТӘРИЯТЛӘР ХИСАП ТОТА
Казанда Татар федераль милли-мәдәни мохгәриятенен III Бөтенроссня җыены бу-лып узды. Анда Дәүләт Советы Рәисе Фәрит Мөхәммәтшин. Президент аппараты җитәкчесе Юрий Камазтынов. Премьер- министр урынбасары—мәдәният министры Зилә Валиева. РФ Президентының Идел буе Федераль округындагы тулы вәкаләтле вәки- те ярдәмчесе Александр Пыков. Татарстан- нын Россиядәге тулы вәкаләтле вәкиле На- зыиф Мириханон РФ татарлары милли- мәдәни мохтәрияте рәисе Римзил Вәлиев. ТР Дәүләт Советы депутаты, академик Индус Таһнров катнашты
Торте өлкә һәм республикалардан кип ән милли-мәдәни мохтәрият рәисләре башкарган эшләренә хисап тотып кына катмады, бергәләп хат итәсе мәсьәләләрне дә күгәреп чыкты Бу проблематар бигрәк тә Башкорт - стан Республикасы. Ульян. Мәскәү өлкәсе милли-мәдәни мохтәрият тәре рәисләре чыгышларында ачык чагылды Бердәм фикерләр шуннан гыйбарәт иле: милли-мәдәни мохт- әриятләргә оешу-оештыру эгабын узып, күбрәктоп. моһим эшләр белән шөгыльләнү мәслихәт. Жыр-бию. Сабан туйлары ла бик кирәк, әмма атар белән генә чикләнеп ка-тырта ярамый Киләчәктә тагарлар күпләп яшәгән өлкә. край, республикаларда милли мәгариф, китап нәшер игү. мәгълүмат чара-лары булдыруны да кайгырту зарур.
Җыелышмын икенче о.тешенлә Татар федераль милли-мәдәни мохгәриятснсм рәисе сайланды. Ул—'ТР Яшьләр эшләре, спорт һәм туризм минз1стры урынбасары. Дәүләт Думасы депутаты Иллар Гыильметдинов Шулай ук жидс кешедән торган рәиезәшләр дә тәгаенләнде Атар—Римзил Вәлиев. Фәрит Уразаев (Казан). Алмаз Фәйзуллин (Мәскәү). Камил Аблязов (Саратов). Рамил Бигнов (Уфа) Фәнис Гатауллин (Ханты- Мансиискзо. Ирек Шәрипов (Ижау)
КАЗАН ӘЗЕРЛӘНӘ
Әлеге форум, элеккеге кебек симпозиум түгел, бәлки тәүге тапкыр конгресс дип ата-лачак Димәк, анын статусы күпкә зурая дигән сүз. И Метшин шулай ук конгрессны үткәрүнең Казанга ләрәжә остәвен искәртте Казан мэры урынбасары Людмила Андреева конгресска әзерләнүнең барышы турында чыгыш ясады Ул шәһәрнен коммуналь. тышкы икътисад һәм сәүдә өлкәләре хезмәткәрләренең, шулай ук Татарстан башкаласы вузларының бу җәһәттән нинди эш үткәрүләре турында сөйләде
Бөтендөнья мирас шәһәрләре оешмасы Бөтендөнья конгрессы ике елга бер тапкыр үткәрелә .Анда шәһәрләрнең тарихи йөзен саклау белән шөгыльләнүче сәясәтчеләр, иҗтимагый эшлеклеләр һ. б. катнаша Ул Россиядә беренче тапкыр үткәрелә Казан исә Бөтендөнья мирас шәһәрләре исемлегенә керүче дөньяның сигез шәһәре арасында үткәрелгән бәйгедә жзгнеп. шушы мәртәбәле хокукка ия булды
ТАЛАНТЛАРЫН БАРЛЫЙ
Ул көнне Казанның УН ИКС тамаша залы Идел буенда яшәүче халыкларның җыр һәм биюләреннән үрелгән тәкыяне хәтер-ләтте
Биредә яшьләрнең ике елга бер тапкыр була торган халык ижаты һәм дскоратив-га- мәли сәнгате фестивале үткәрелде. «Ватан» дип исемләнгән III республика фестззвале Татарстан Республикасынын Яшьләр эшлә-ре, сиорг һәм туризм министрлыгы, Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан оеш-тырылды. Анда республикабыз районнарын-нан фольклор коллективлары катнашты. Сәхнәдә Татарстан халыкларының (башлыча татар, рус, чуаш. мари, мордва һәм удмурт) йола уеннары, халык җырлары, бзяо- ләре. музыкаль әсәрләре, халык авыз иҗаты һәм куллан ясалган декоратив гамәли әйберләр күрсәтелде. Бәйгедә 800 гә якын кеше катнашты. Җиңүчеләр 5 номинациядә («Халык биюе». «Нәфис сүз», «Декоратив- гамәли сәнгать». «Халык йоласы» һәм «Ха-лык җыры») билгеләнде. Әлеге тамашага килүчеләр республикабызда яшәүче бик күп халыклармын йолаларына, гореф-гадәтлә-ренә. ту ган телләренә карата булган ифрат зур ихтирамны игътибарсыз калдырмадылар. Бу бәйрәм халык күңелендә дуслык, кардәшлек, үзара анлашучанлык хисләре уятты «Ватан» фестиваленең йомгаклау өлеше «Пирамида» күнел ачу үзәгендә гала-кон- церт белән тәмамланды
Казан башкарма комитетында шәһәр мэры Илсур Метшин рәислегендә Бөтен-дөнья мирас шәһәрләре оешмасынын XIX Бөтендөнья конгрессына әзерләнү буенча оештыру комитеты утырышы булып узды Конгресс Татарстан башкаласында быелнын 19-23 июнендә узачак
АсШГАТЬ САРАЕ БӘЙРӘМЕ
Салих Сәйләшев исемендәге дәүләт ЗУР конперг залы үзенен 10 еллыгын билгеләп Г^ШУШЫ унай“н Үткәрелгән тантаналы кичәдә Татарстан Премьер-министры урын- оасары—мәдәният министры Зилә Вәлиева концерт залы коллективын бәйрәмнәре
белән ихлас котлады Төзекләндсрелгәннән сон
башкалабыз үзәгендәге архитектур ан-
самбльдә лаеклы урын алган сәнгать сарае-
нын Россиядә генә түгел. Европа музыка
мәдәниятенең ин эре үзәкләреннән берсенә
әверелүен, биредә атаклы оркестрлар һәм
донья музыка Иоллыхтарынын чыгыш ясавын
искәртеп узды Аннары ул бер төркем
сәнгатькәрләр һәм концерт залы вәкилләренә
ТР Мәдәният министрлыгы, РФ Мәдәният һәм
гаммәви коммуникацияләр миниегрлыгынын
Мактау грамоталарын, шулай
укреспубликабызнын мактаулы исемнәре
таныклыкларын тапшырды
Концерт залы бәйрәмендә Георгий Га-
ранян җитәкчелегендәге «Мелодия» ансамбле.
җөмһүриятебез сәнгать осталарыннан Зилә
Сөнгатуллнна. Венера Ганисва. Юрий
Борисснко. Мөнир Якупов, Лидия Лхмәюва.
Илсур Сафин һ б. чыгыш ясады
Тантаналы кичәдә Татарстан Дәүләт Со-
веты Рәисе Фәрит Мөхәммәт шин катнашты.
ЮБИЛЕЙ КИЧӘСЕ
М Жәлил исемендәге Татар дәүләт опера
һәм балет академия театрында шагыйрь,
җәмәгать эшлеклесс Размл Вәлисннен 60
яшьлеге унаеннан «Бер алманы бишкә бүләек
«дип исемләнгән әдәби-музыкаль кичә булып
узды Юбилярны Татарстан Дәүләт Советы
Рәисе Ф Мөхәммәтшин тәбрикләде Ул Р
Вәлисвкә Президент М Шаймиевнең котлау
хатын да укып ирештерде.
Юбилярны Премьер-министр урынба-
сары -мәдәният министры 3 Вәлиева. Мәгариф
һәм фән министры Р Шәй.хелис- ымов.
Татарстан Фәннәр академиясе пре галеты Ә.
Мазһаров котлады. Шулай ук каләмдәшләре:
шагыйрь, Татарстан Язучы лар берлеге рәисе
И. Ибраһнмов. драматург Т Миннуллин. *Иле
I Пресс- басмаханәсс генераль директоры И.
Әхмәтжанон. Милли китапханә директоры Н
Камбеев бәйрәмдарм ихлас тәбрикләү
сүзләрен җит керде Якташлары Р Вәлиенме
«Түбән Кама шәһәренең шәрәфле гражданы»
исеме белән, ә Төрки идән килгән дуслары
төрек теленә тәржемә ителгән яңа китабы
белән бүләк ладе.
Кичәдә җырчылар И Шакиров. 3. Сөн-
гатуллина. В Ганиена. Р Галимоваһ б. баш-
каруыңда шагыйрыген Р Я чин. Ф Әхмәтов. Р
Абдуллин кебек композиторлар белән
бергәләп иждт ителгән җырлары ншырады.
I Камал. К. Тннчурин. Г Кариев исемендәге
театрлар артистлары. Казан дәүләт мәдәнинI
һәм сәнгатьуниверситеты студентлары
тамашачыларга Р Валиевнең шигырь ләрен
укып иреитгерлс.
БАЕП ТОРУЧЫ ХӘЗИНӘ
10 мартта Россия Федерациясе архивчылары
һонөри бәйрәмнәрен Архивлар конен
билгеләп үтте. Бу көнне 1720 елда Петр 1 кул
куйган «Генераль регламент яки Устав— иллә
үзәкләштерелгән архив эше оешмасының
нигезләрен билгеләгән беренче ләүләткүләм
хокукый акт кабул ителгә..
Соңгы дистә еллар эчендә архивлар эш-
чәнлегенен сыйфаты яхшырды, абруе үсте
Татарстан Республикасының Архив фондында
бүген XII гасырдан алып безнен көннәргә
кадәр тупланган 4.4 миллионлап документ
саклана. шуларнын44.5 мене—аеруча кый-
ммәтле. уникаль докучгентлар Республиканың
Архив фонлы ел саен 40 мен берәмлеккә
тулылана.
Архиаларнын бай фонды күпсанлы тик-
шеренүчеләрнең игътибарын жатеп итә Та-
тарстанда архив эшчәнлеген Министрлар
Кабинеты каршындагы Баш архив идарәсе
башкара. Ана республиканың 4 архивы буй-
сына: Милли архив (2 миллионга якын саклану
берәмлеге), тарихи-сәяси документларның
Үзәк дәүләт архивы (1 миллионнан артык
берәмлек), шәхси документлар буенча дәүләт
архивы (321 мен берәмлек), аудио- визуаль
документларның Үзәк дәүләт архивы (8
меңләп кино-, фото-, фоно-, видеодо- кумент)
һәм Татарстан Республикасы Дәүләт китап
палатасы (2007 елда кушылды. 1.6 миллион
китап, газета, фәнни хезмәт һ. б. эченә ала).
Баш архив идарәсе «Гасырлар авазы—Эхо
веков» фәнни-документаль журнал һәм
документаль җыентыклар да чыгара
Татарстанның 45 муниципаль архивында
1 миллионнан артыграк доку мент саклана. Иң
эреләре—Әлмәт. Арча. Буа. Яшел Үзәндә һәм
ЧистаЯла. Федераль, республика һәм
муниципаль әһәмияттәге оешмаларның 3.2
меннән артык архив материалы Татарстан
дәүләт һәм муниципаль архивларын
тулыландыру чыганагы булып тора
ЕЛ КИТАПЛАРЫ
Татарстан Милли китапханәсендә «Ел
китабы» бәйгесенә йомгак ясалды 2006 елда
кайсы китаплар ин күп укылган? Жинүчеләр
республика китапханәләреннән алынган
мәгълүматлар нигезендә билгеләнде
Шигърият өлкәсендә Р Вәлисвнсн -Яд-
карь-. X. Оюповнын -Йоз яктысы» һәм Э.
Шәрифу ллннанын «Сөюемнән мин бер чибәр
идем...», прозада—Ф Салриевггын
«Бәхетсезләрбәхете». К Кәримовнын «Сакау
күке». М Мадикованың “Кызыл гол», ә
балалар китаплары арасында Ф С лфиннын
«Лалә белән Арслан-. Л Гыичллпсвлнын
«Чуфул-калс малайлары» һәм әле мәктәптә
генә укып Порүче нәни язучы Булат Сал
рстдиновнын «Мин бит талар малае» дигән
китаплары »Ел китабы» дигән исемгә лаек
булды
«КАЗАН УТЛАРЫ»-ПЕРМЬДӘ
Язуны Рашат Низами һәм язучы-галим
Рәшит Ягьфәров Пермь алкәсенен Барла
районында «Китапханә - милли-мәдәният
үзәге» дигән төбәкара семинарда
катнаштылар Анда «Казан утлары»
журналыныи 1000 нче саны уңае белән
чыгарьиган зур күләмле «Сүнмәс утлар
балкышы» китабын тәкъдир итү булды
Казан кунаклары Пермь тебәкләреннән
җыйналган китапханәчеләрнең күпсанлы
сорауларына ждвап бирделәр Татарстанда
Хәйрия елы икәнтеген истә тотып.
Бөтендөнья татар конгрессы һәм Рес-
публика милли китапханәсе тарафыннан
бүләккә дип күпсанлы китаплар да җибә-
релгән иде Туган телебездә басылган бу
китапларны семинарны оештыручылар да.
анда катнашучылар да зур рәхмәт хисләре
белән кабул итте
БЭЛӘБӘЙЯЭ ШИГЫРЬ БӘЙРӘМЕ
Башкортстаннын Бәләбәй шәһәрендә
•Илһам чишматәре» дип исемләнгән шигъ-
рият бәйрәме булып үтте. Ел саен үткәрелеп
килә торган әлеге шигырь бәйрәме үз
тирәсенә татар, башкорт, чуаш. рус теллә-
рендә ижат итүче авторларны җыя Монда
шулай ук даими рәвештә «Йәйгор» («Сала-
ват күпере») исемле шигырьләр җыентыгы
да чыгып килә Биредәге әдәби хәрәкәттә
•Бәләбәй утлары» әдәби берләшмәсенә
йөрүчеләр, шәһәр татар гимназиясе укучы-
лары төп урынны алып тора
Баләбәйдәге шигырь бәйрәмендә
Татарстан Язучылар берлеге идарәсе рәисе
И Иб- раһимон та катнашты, очрашуларда
чыгыш ясады Баләбәйдәге татар гимназиясе
сәнгать юнәлешендә эшли, монда бүгенге
көндә 227 бала укый Гимназияне
тәмамлаучыларның күбесе югары уку
йортларына керә Гимназия бүген Мәскәү.
Казан. Уфа һ б шәһәрләрдәге югары уку
йортларында белем алучы студентлары
белән горурлана Гимназия директоры Н
Хөсәснов мил- ләтпәрвәр ижатчы шәхес
Анын үрнәге, әлбәттә. укучы ба1аларда да
чаг ыла
УКУЧЫЛАР БЕЛӘН ОЧРАШУ
Мәскәүдәге Әсадуллаев йортында
язучы һәм жәмәгать зшлеклссе Фәүзия
Бәйрәчо- ваиын - Кырык сырт». «Алтым
Урдам—алтын җирем» һәм »Баһадиршаһ.
китапларын тәкъдир итү кичәсе булды Анда
«Ватан» демократик партиясе рәисе
Мөхәммәг Ми- начев. -Азатлык»
радносынын Мәскәүдәге хәбәрчесе Назифә
Кәримова. танылган композитор Рим
Хәсәнов. Россия Мөселман журнатистлар
берлеге житәкчеләренен берсе Хатнлә
Хәмидуллина. Татар мәдәнияте үзәге
хезмәткәре Зөлфирә Ильясова. җирле
милли-мәдәни мохтәрият рәисләре Рәфкать
Гатимов һәм Фоат Маннапов. «Диләфрүз»
тагар театры җитәкчесе Диләфрүз ханым һ б.
катнашты һәм чыгыш ясады Соныннан
Фәүзззя Бәйрәмова уз кзггапларын Мәскәүдә
яшәүче милләттәшләребезгә бүләк итте.
ШАМАИЛ БӘЙРӘМЕ
Казан Кремлендә «Хәзинә» милли
сәнгать гатереяссндә танылган каглззграфня
остасы Бакый Урманчега 110 ел тулуга ба-
гышлап «Каллиграфия осталары» дигән ша-
маил бәйрәме булып узды.
Сәнгать сөючеләр өчен татар каллигра-
фиясе тарихы буенча лекцияләр укылды,
каллиграфчылар тарафыннан
мастер-класслар уздырылды.
Шамаил—мөселман каллиграфиясенең
бер төре Гадәттә шул рәвешле матур З1теп.
тззешенчә бзззатеп Коръән сүзләре языла.
Советлар чорында бөтенләй дззярлек
онытылган сәнгатьнең әлеге төре озак
вакытлар буе татар сәнгате фонында «ак тап»
булып кззлде
Бакый Урманче заманча каллиграфия ос-
таларыннан берсе иде. «Ләүхә» (гарәпчәдән
•язулы такта» дигәнне аңлата) жанрын нәзсь
менә ул торгыза алды. 1960 елдан башлап Б
Урманче КДУда каллиграфия сәнгате буенча
укыту зшчәнлегсн алып барды Останын XX
гасырның 70 атларында ижат ителгән «Аллага
шөкер». «Аллаһ матур һәм Ул матурлык яра-
та» һ б. әсәрләре бүгенге рәссамнарның күбе-
се өчен үрнәк булып тора.
КОТЛЫЙБЫЗ!
Татарстан Республикасы Фәннәр
академиясе Г Ибраһимов исемендәге Тел.
әдәбият һәм сәнгать 1знституты дззректорз.1 -
нын җәмәгатьчелек белән багланышлар бу-
еззча урынбасары Хисамов Нурмөхәммәт
Шаһвәли улы Татарстан Республикасы Пре-
зидентының Рәхмәт хатына лаек булды.