«Татар энциклопедиясе» битләреннән

ГАЗИ (Мингазиев) Ибраһим Зариф
улы (4 2 1907, Тәтеш өязе Иске
Карамалы а . - 21.2 1971. Казан), язучы,
җәмәгать эш- леклесе. 1924-26 елларда
Казанда өлкә партия мәктәбендә укый
1931гә кадәр комсомол эшендә, бер үк
вакытта «Кызыл яшьләр» г-тасы һәм
«Колхоз яшьләре» ж- лы мөхәррире
1932 дән Татарстан дәүләт
нәшриятында мөхәррир Бөек Ватан су-
гышы елларында фронт газеталарында
әдәби хезмәткәр. Сугыштан соңгы
елларда Татарстан китап нәшриятында,
«Азат хатын» һәм «Казан утлары*
ж-ллары редакцияләрендә эшли Аның
беренче лирик парчалары «Көлмә,
Идел’*, «Соңгы чан* матбугатта 1929
елда басылып чыга «Кич алтыда»
(1929), «Байраговның көндәлек
дәфтәреннән» (1930). «Көмеш сулы
Нурминкә* (1930). «Бригадир кыз*
(1931), «Катя Сорокина* (1938)
хикәяләрендә шәһәрдә һәм авылда
барган социаль үзгәртеп корулар
турында бәян ителә. Сугыш елларында
язылган «Әхмәт бабай* (1943), «Малай
белән эт» (1943) хикәяләренең һәм
«Алар өчәү иде* (1944, рус теленә
тәрҗемәсе «Их было трое», 1947), «Без
әле очрашырбыз» (1947) повестьла-
рының үзәк темасы - үткән
вакыйгаларга карата кешенең
җаваплылыгы һәм алар- да патриотизм
хисе тәрбияләү Г иҗатының иң югары
ноктасы аның сугыштан сон язган
әсәрләре Г нең «Тургай картаямы?»
(1966) хикәясе, «Алмагачлар чәчәк ата*
(1950), «Онытылмас еллар» (1949- 66.
русчага тәрҗемәсе «Хлеб, винтовка и
любовь* (1950-75) повесте, «Гади ке-
шеләр» романы (1955; рус теленә
тәрҗемәсе «За городом, за Казанью*,М ,
1957) татар прозасының ни гүзәл
үрнәкләреннән санала Язучының 1933
елда ук языла башлаган «Онытылмас
еллар* трилогиясе бигрәк тә уныш
казала Авыл малаеның үсмер чагын
хикәяләүдән башланган бу әсәр, Идел
буенда барган тарихи вакыйгаларны
эченә алып, Совет хакимияте урнашу
һәм социаль җирлектә яңа тормыш
коруны тасвирлауга багышланган киң
планлы тарихи-революцион эпопея
булып үсә
1969 да трилогия Г Тукай исем
Дәүләт премиясенә лаек була Г шулай
ук публицистик һәм әдәби-тәнкыйть
мәкаләлә
ре белән дә чыгыш ясый. А.П Чехов, М
Горький. М.Е Салтыков-Щедрин . Г
Мопассан. Э.Золя хикәяләрен татар те-
ленә тәрҗемә итә 1968-71 дә ТАССР
Язучылар берлеге идарәсе рәисе,
РСФСР Язучылар берлеге идарәсе
сәркәтибе. 1970-71 дә СССР ЮС
депутаты. Хезмәт Кызыл Байрагы һәм
ике тапкыр «Почет Билгесе» орденнары
б-н бүләкләнә.
Әсәр За городом. за Казанью М ,
1957, Хлеб, винтовка и любовь К , 1967;
Онытылмас еллар 1-2 кит К , 1970;
Әсәрләр. Т 1-3. К , 1987-88
Әд Мустафин Р Живые традиции /
Образ времени К., 1981; Сафуанов С
Ибраһим Гази. К., 1968, Ахунов Г Гомер
буе үзе булып калган кеше Казан утлары
1972. N1.
Р. X Сверигин.
ГАЗИЗОВ Мәхмүт Минәхмәт улы
(8.2.1940, элекке Шөгер р-ны Туктар
Ур- даласы а ), шагыйрь Казан пед.
ин-тын тәмамлагач (1963), Лениногорск
р-ны мәктәпләрендә укытучы, завуч,
директор булып эшли 1970 елдан Яр
Чаллы шәһәрендә «Миләш сиртмә*
исемле беренче җыентыгы 1969 да
басыла. Эш, хезмәт, төзелеш темасы
шагыйрьнең «Тәгәри китте йомгагым»
(1972), «Мәйдан* (1990)
җыентыкларында үзәк урынны алып
тора. Балалар өчен язылган «Бер, ике,
өч...» (1972), «Икекуян койрыгы* (2001)
исемле кыска шигырьләр китаплары
авторы Публицистик һәм
әдәби-тәнкыйть мәкаләләре матбугатта
басылып килә.
Әд. Вәлиев М.Җиде җил үзәнендәге
имтихан // Татарстан яшьләре 1975. 30
авг , Баянов Ә. Сүздән алда эш // Со-
циалистик Татарстан 1986 1 февр
ГАЗИЗОВ Рафаил Шәкүр улы (26 4
1947. Мамадыш р-ны Кече Кирмән а ),
язучы, ТРның атказ укытучысы (1994)
Казан ун-тын һәм Казан пед. ин- тын
тәмамлый (1972; 1986) 1972 елдан Кече
Кирмән урта мәктәбе директоры
Язмалары 1960еллардан «Яшь
ленинчы», «Татарстан яшьләре»
г-таларында, «Ялкын», «Чаян*
ж-лларында басыла башлый «Бөре
керфекләре* (1985), «Җи-
лакле алан» (1988). «Чөгендер хикмәтләре»
(1990) исемле шигырь җыентыкларында
автор туган як табигате, тыныч хезмәткә
дан җырлый «Хат* (1993) җыентыгында
башлыча тарихка мөрәҗәгать итә. «Кичер,
кичерә алсан* (1998). «Түбән оч
малайлары» (1998) китапларына тупланган
хикәяләрендә яшүсмерләрне тәрбияләүдә
әдәп-әхлак мәсьәләләрен күтәрә. Г.
әсәрләренә образлар байлыгы, кеше
психологиясен тирәнтен анализлау хас
Әд : Зөлкарнәев Ф Бөрене тамыр уята //
Казан утлары 1987 N 7. Шабаен М Төшсез
чикләвекләр // Казан утлары 1988 N 2;
Минһажева Л Хаталар да бул- маса // Казан
утлары 2000. N3
ГАЗИЗОВА .Зилия Рифкать кызы
(6.6.1967. Казан), шагыйрә Казан медицина
ин-тын (1990). А М Горький исем Әдәбият
ин-тын (1996. Мәскөү) тәмам лый. Рус
телендә яза 1990-96 елларда «Казанский»
санаториясендә эшли 2002 дан ТР
Язучылар берлегенең идарә әгъзасы, 2003
тон рус әдәбияты һәм тәрҗемә секциясе
җитәкчесе Г. шигырьләренә төгәллек,
метафорага байлык, эчкерсез кичерешләр
хас Шигърияте рус поэзиясенең классик
юнәлешенә тартым Ижаты «Кара энҗе*
(«Чёрный жемчуг*. 1995). «Лирик проза*
(«Лирическая проза». 2001). «Кышкы
арабескилар* («Зимние арабески». 2002).
«Дау белән дустанә* («В ладу с
размирьем*. 2006). Рус теленә С.
Соләйманова. Р Фәйзуллин. Р Харис.
Л. Шагыйрьҗан, 11 Иксанова шигырьләрен
тәрҗемә итте
Әд : Балашов Ю Поэтическая Все-
ленная Лилии Газнзовой Казань 2001. N5
ГАЙНАНОВ Рашат Рәшит улы (27
10.1925. Башкортсган АССР. Салават р-ны
Насибаш а - 6.10 1990. Казан), әдәбият
галиме, текстолог, тәрҗемәче Казан ун-
тын тәмамлый (1950). 1952-65 елларда
«Совет Татарстаны*. «Яшь ленинчы*
г-таларында. «Азат хатын*. «Татарстан
коммунисты* ж-ллары редакцияләрендә
эшли. 1965-86 та СССР ФА Казан фили
алының Тел. әдәбият һәм тарих ин-гында.
1986-90 да Казан ун тының татар халкы
тарихы каф. каршындагы Археография
лабораториясендә эшли Н.Думааи (1960)
Г Тукай (т 1 1. 1975-77. т 1-5. 1985 86).
Г Ибраһимов (т 1-8. 1974-86) әсәрләрен тек
стологик яктан әзерләүдә катнаша Давомы
кии
(шәрехнамәләр искәрмәләр яза) Г Тукай.
Ф Әмирхан Г Газиз. Ф Кәрим Н Исәнбәт.
З.Байчурина. М Җәлил Һ Такташ. Г Ку
туй иҗатларына багышланган мәкаләләр
авторы. 752 шәхес исеменнән торган та-
тар мәдәнияте тарихына (1900-17) кара-
ган белешмә өчен сүзлекчә төзи (кулъяз-
ма рәвешендә) Татар теленә В.А Осее-
ваның «Васёк Трубачёв һәм аньщ иптәш-
ләре* (« Васёк Трубачёв и его товарищи»
1953), М Твеннын «Принц һәм теләнче*
(«Принц и ншцнй» 1954) повестъләрен М
Шагинянныи «Ульяновлар гаиләсе*
(«Семья Ульяновых* 1962) роман-хронн-
касын тәрҗемә итә Бөек Ватан сугышын-
да катнаша. 2 иче дәрәҗә Ватан сугышы
ордены. медальләр б-н бүләкләнә
Хезм Татар вакытлы матбугаты
(1905-1924) К . 1999 (автордаш). Татар-
ская периодическая печать иачала XX
века: Библиогр. указ К.. 2000
Әд. Урманчеев Ф Кадерлерәк була
бара Казан утлары 1987 N 4. Исла- мов Р
Тукайга, Ибраһнмовка Яна том нар
өстәгән галим Кызыл тан 1998 28 авг
ГАЙНАНОВА Фәния Гариф кылы
(15.11.1929. Этне р-ны Олы Әгнә а )
тәрҗемәче Казан ун-тын тәмамлый (1951)
1952-86 елларда Татарстан китап нәшрия
тынын матур әдәбият редакциясендә.
1999- 2003 тә ТР ФА Татар
энциклопедиясе ин тында эшли Русчадан
татарчага В.А.О- сееваныц «Тылсымлы
сүз* («Волшебиое слово*. 1953) хикәяләр
китабын, Ж Верн нык «Капитан Г рант
балалары» («Дстн капитана Гранта*.
1974). «Серле утрау* («Таннствениый
остров». 1981) романна рын. И С
Тургеневны» «Язгы сулар»
(«Вешниеводы». 1975) повестен, И А Гон
ча|х)внын «Гыйбрәтле язмыш* («Обыкно
венная исторня*. 1979) романын, гарип
һәм озәр6аПжш< авторларының «Мисыр
хик әяләре» (1958). «Әзәрбайжди
хикәяләре» (1963) җыентыкларын, шу лай
ук Л.Голос- ницкнйнын балаларга
багышланган «Үгкән заманга сәяхәт»
(«Путешествнс н прашлое». 1960). А М
Маку шаның «Бггг булыйм дисән*
(«Мужчинам до 16 лет», 1969). шулай ук
«Мәктәптән галәмгә* («Ил школы во
вселснную*. 1973) фәнни популяр
китапларын тәрҗемә итә
Әд Даутов Р II Муруллина II Б Совет
Татарстаны язучылары: Бнобиблиогр
белешмә К 1986 Миңлебае* К Урының
түрдә. Фәния Мәдәни ж«*