МИЛЛИЯТ СҮЗЛЕГЕ

ҮЛЕМ Үлем-йокының карендәшедер" диген сүз бар һәркемнең үзе теләгәнчә үлэсс кило. Моның чарасы исе Алла тслаганчә тереклек итүдер
Ләззәтләрне кисә торган нәрсәне (цлемне) куп зикер кылыңыз! Үлем искә пюш1/ сәбәпле кечкенә генә дип хисап ителгән бер бозыклыкның кы.хын.чыи кагуы да бик файдалыдыр. Ләкин цлемне искә төшеру донья цтц аә Оөнья зшләрг-нең юлда калуларына кайгырып ту гел. бәлки барачак җиргә барыр очен хәзерлек куру каеды берлә булырга тиешле. Үлемгә хәзерләну намазлык өстендә утырудан туге ?, бәлки фарыз гамәлләрне ихлас берлә кылу аә мәмнуг эшләрдән тыелу. а<>.> чнәрне рәнҗетм.п/. уткәндәге кимчелекләр өчен укену. халыкларга мәнфәгать китеру нә дөнья мөгамәләләрен пөхтә аә тәртипле йөретудән гыибарәтдер (Рн-чиддин бине Фәхреддин)
Аллаһы Тәгаләиен Коръән-кари менла "Үлем да хәят кебек бер нигъмат булып яратылган . -диелә
Гомере буе изгелекләр эшләгән инсаннарның үлемнәре дә яхшылыктыр һәм бер нигъмәттер, чонки мәңгелек җәннәт тормышына бара горган ахирәт сәфәре үлем и 1ән башлана Картайгач хәятнең авырлаша баруы һәм донья торчышынын жаванлыльн ыннан үлем белән азат ителеп, мондагы бер фани дус урынына җәннәттәге туксан тугыз бакый дусларга кавышуга сәбәп булу аркасында. у л зур бер нигъмәттер Үлем ул изгеләр очен тар, дәгъвалы һәм куркынычлы донья читлегеннән чыгарылып, киң. шатлыклы, газапсыз һәм мәңгелек Аллаһының рәхмәте .Таирәсенә ирешүдер
Әлбәттә, үлемнең рәхмәт һәм нигъмәт булуы чын иман әһелләре өчендер ә явызлар һәм кяфпрләр очен үлем-газап эчендә газаптыр.
Коръән кәримдә “Моэмин" (“ Гафыр") сүрәсенең 11 иче аятендә кешенең ике тапкыр тууы һәм ике тапкыр үлүе турында сүз бара Беренче кат туу бу донья очен. икенчесе СОҢГЫ Хөкем өчен, беренче үлем туганга кадәр терек булмау, сизү-тоюдан мәхрүмлек халәте, икенчесе доньялык белән аерылышу.
Тәсауныфта суфи кеше исән вакытында ук берничә төрле үлем белән очраша дип карала, мәсәлән I )ак улем ашамыйча һәм су эчмичә торып, нәфсенне үтерү. 2)кара улем халык тарафыннан кабул ителмәү газапларына дучар булу; 3)кылял улеч нәфсен сораган барлык доньявн рәхәтләрдән баш тарту. 4)яшел улем киеменә ямау остенә ямау салу
Тарихка кешенең “үлеп терелү’ фактлары билгеле. 1244 елда король Лмдовик 1\ им дизентериядән үлде дин игълан игәләр, ләкин күмәр алдыннан чиркәүдә гыйбадәт вакытында ул аңына килә һәм шуннан сон тагы 26 ел яши
Ару у им яхшы үлем, ягъни хәвефсез, фаҗигале түгел «Ару у и-ч. ак кәфен!* дигән сүз бар
“ҮЛЕМ МАНАРАСЫ" тар Зәрдәшт дине тотучыларда ни күмәртә ни яндырырга ярамаган мәетләрне ачык һавада козгыннарга калдыра горган махсус бина (да.хма) Мөселман авторларында бу термин кайчакта торбә. мавзолей мәгънәсендә .тә
очрый
Дәвамы Су.пек 3004 егның 1нче саныннан басылып кыя».
Бохарадагы Кә.тьян мәчетенең 45.3 метр биеклектәге манарасын ла “үлем манарасы дип атаганнар Үлемгә хөкем ителгән җинаятьчеләрне шушы манара башыннан җиргә ыргыта торган булганнар Мәс . Габденнасыйр Курсавины шушы манарадан ташларга ниятләгән булганнар һәм ул көч-хәл белән генә яман үлемнән котылып калган
ҮЛҖӘ, УЛҖА бор.тат Трофей, ганимәт (ганимәт мал), хәрби табыш Яманга улҗа төшсә, өләшә алмый җаны чыга Мәкаль. Үлҗә белән кайту.
ҮРНӘК—Өлге, нәмунә. мисал; модель Р Әхмәтьянов "үрнәк" сүзенең “үрү" тамырына бәйле булуын күрсәтә Ягыш үрнәк - "яфраклы ботакчык рәвешендәге бизәк" Элегрәк кышын тәрәзәгә боз чирап хасил булган матур-матур үсемлек бизәкләре дә челтәр бәйләүче кызлар өчен үрнәк булып хезмәт иткән
ҮТӘ КҮРҮ - Бу сүзне Нурихан Фәттах русча “ясновидение" мәгънәсендә куллана.
Мондый сизе.чләулэр. утә куруләр турында буген куп язалар. Бәлки миндә дә шундыйрак берәр нәрсә булгандыр. Н Фәттах
ФАЛЛОС КУЛЬТЛАРЫ Фаллос-грек телендә ирләрнең җенес әгъзасы. Мондый культ асылда ирләрнең җенес әгъзасына табынуга кайтып кала. Борынгылар фаллоснын аеруча көчкә ия булуына ышанганнар һәм аңа табигатьнең уңыш бирү символы итеп караганнар, аны аллалаштырганнар (мәс.. Грециядә-Адонис. Һиндстанда-Шива һ.б ) Кайбер халыкларда фаллоска багышлап төрле догалар укыганнар, аның сурәтен тагып йөргәннәр, йола биюләрендә җенси актка охшаш хәрәкәтләр ясаганнар Кызлык гыйффәтен фаллоска корбан итү. үз-үзеңне печү йоласы да булган Ибне Фазлан үзенең сәяхәтнамәсендә башкорт җирләре аша узганда җирле халыкның фаллоска табынулары турында аермачык яза Алар фаллос зурлыгындагы таяк кисеп ясап, шуны муеннарына асып йөргәннәр. Сәбәбен сорагач, алар: "Мин шушыңа охшаштан чыкканмын һәм үземне аңардан башка тудыручыны белмим".- дигәннәр (Ризаэддин Фәхреддин тәрҗемәсе буенча).
Хәзерге вакытта һиндуизмда. тантризмда, синтоизмда, кайбер Африка халыкларында фаллоска табыну яшәп килә Русларда “скопецлар"да (“печелгәннәр"дә) һәм “христоверлар"да да фаллос культынын эзләре сакланган.
ФАГФУР, БАГБУР Фарсыларда Кытай императорының аталышы "Алла улы мәгънәсендә Фарфор сүзе дә шушыннан килеп чыккан дип уйлыйлар Фәгырур язылышы да бар Соңгысы кайчагында ялгызлык исеме буларак та файдаланылган
ФАМИЛИЯ Көнбатыштан кергән бу сүзне Гаяз Исхакый асыл мөгьнөсендө- “гаилә", “нәсел" сүзе урынына да куллана. //Вакыйгам, хәзер узенең хәленең нинди мулла фамачиясеннән чыгып, шундый әхлаксызлык галәменең һәр тарафыннан җыелган кешеләре арасында сакчысыз нисеэ торуын һәм дә узенең тамагын туйдырыр өчен шул көту көту теләнчеләр берлән урамнан урамга йөрергә мәҗбур икәччлеген уйлап, кузеннән яшьләр мөлдерәргә тотынды. Г Исхакый
ФӘЗА г - Бу гарәп сүзе грекча фызос-тирәлек сүзенә барып тоташа. Күктәге бушлык; галәм киңлеге; космос, пространство, ачык урын. "Шуннан физика-тирәлек турындагы фән" (Р Әхмәтьянов) "Фәза" сүзен, мәсәлән. Такташ та куллана Шул рәвешле, гарәп телендә чарланып, татар теленә килеп кергән бу грек сүзе русча " пространство" кебек асылда ясалма сүзгә караганда телебенең табигатенә ятышлырак икән. Дөнья фәзасы, галәм фәзасы-коалш пространство. космик киңлек Киң фәзада йон-мамык төсле матур ак кар оча. Җамалетдин Юмаев Фәзави (фәзаиһкуләмле: рус телендәге пространственный сүзе мәгънәсен бирә Яссылыктагы һәм фәзадәге геометрия - пл аниметрия һәм стереометрия
Фэзә язылышы да очрый
ФӘКЫЙРЬ г Ярлы (кеше), мохтаҗ Телдә тагын фәкыйрь мәгънәсендәге “бинәва" сүзе дә йөргән Дәрвиш һәм суфи мәгънәләренә дә ия.
Фәкыйрьләрне байларга каршы кую Коръәннән үк килә (35:15/16) 158
“Фәкыйрьлек-ике дөньяда да йөз каралыгы” дигән сүз бар ләкин Мөхәммәд Пәйгамбәр Фәкыйрьләр-минс-м шатлыгым -дигән Фәкыйрь әфрады-ярлылар катлавы һәрнәрсәнең ачкычы бу.юдыр. Җәннәт ачкычы ческен вә фәкыйрьләрне сөюдер. Хәдис
Суфичылыкта матди байлыклардан ваз кичеп, мал-мөлкәтен Лллаһка багышлаган колны фәкыйрь диләр (фәна филлаһ мәкамы. бу вакытта кеше Аллаһ белән кушылган була)
Рус телендәге факир термины исә һинд стан аскетларына һәм йогларга карата әйтелә, аннары ул "тылсымчы", "фокусчы "күз буучы” мәгънәләрен алган Соңгы мәгънәсендә “факир" термины татарча китапларда да очрый
Күплек саны шәкеле фөкарә, ((юкара, фөкъра Телдә фәкыйрь -фөкъра фәкыйрь ((юкара гыйбарәсе дә бар
ФӘЛӘН г Гете ни Фар ................ еленде фолан ф иш (\ К Курышяш 1
телендә мәгънәгә җыймалык. аныксызлык төсмере өсти Фәлән Фәләнов Фәлән төгән. Фәлән фәлән нәрсәләр Фәлән фәсмәтән
ФӘН ҺӘМ ИМАН Табигать фәннәре буенча галимнәр, теге яки бу фәнне тирәнрәк белгән саен, динне, иманны кире кага торган дәлилләрне күбрәк таба .тип уйлаучылар байтак Чынлыкта исә фән үзеннен-үзе галимне беркайчан да алласызлыкка алып бармый Чын галим.-биологмы, физикмы яки математикмы \ 1 әйләнә-тирә дөньяның чиксезлегенә. дөньядагы тәртипнең искиткеч оешканлыгына, максатчанлыгына анда мәгънәсез бер генә нәрсәнен дә булмавына торган саен ныграк ышана Бу тәртипнең очраклы рәвештә генә килеп чыга алмавына кире- каккысыз математик дәлил бар Галимнәрнең эзлекле фикер сөреше ахыр чиктә аллрны бөтенесен колачлый торпш көчкә-Аллаһыга ышануга китерә
Герман галиме Динард, дөньякүләм танылган галимнәрнең бер төркеменнән фикерләрен сорашын, мондый нәтиҗәләргә килгән галимнәрнең 20 се нинди дә булса дини карашны якламаган. 242 галим Аллаһыга ышана башлаган, фәкать 20 се генә дин белән кызыксынмауларын белдергәннәр Шулай итеп. !К) проценты дингә ышанучылар һәм бик азы гына дәһри атеист булган Өстәвенә соңгылары дингә ышанучы хезмәттәшләренә карата бернинди дә ихтирамсызлык күрсәтмәгәннәр
Дин һәм фән һич тә бср-берсенә каршы торучы системалар түгел, табигать белгече булган хәлдә дә табигатьтән остен көчләргә ышанырга мөмкин икән Алар фән һәм дин бер үк медальнең ике ягы гына. һәм. баксан. алар бер-бсрсеннән башка яши .ы алмыйлар Фән кара пессимист, ул бу дөньяның максаты һәм мәгънәсе юк дин саный дин иса-якты оптимист, ул дөнья яратылышында олуг максат күрә һәм хәтта ШУШЫ принцибы белән генә дә фәнне яңа эзләнүләргә этәрә, асылда фөннен яшәешенә мәгънә бирә Ихтимал, материя белән рухны капма-каршы куюнын дөрес түгеллеген исбат итүгә дә ерак калмагандыр инде. Рух төшенчәсе, әйтик, тереклек Яралу фикерли белүче адәм каүменең килен чыгышы, илһамлану, төштә фәнни ачыш ясау һәм пәйгамбәрләргә и.IXий килү һ 6 кебек бүгенге материалистик фән теше үтми торган мәсьәләләрне җиңел хәл итә Тәкъдир (язмыш һәм ихтыяр) турында Ислам философиясе белән материалистлар арасында барган бәхәсләргә дә урын калмаска охшаган
Әлбәттә, фон белән динне килештерергә омтылышлар элек тә бу 1ган Ч и С.* к Иоганн Кеплер алланып кодрәтен тикшерүне һәм аны аңлауны максат итеп куйган дини традицияләрне һәм фәннн белемнәрне синтезларга омтылган 1.#кии күпче к ►. очракларда галимнәрнең фәнни тикшеренүләре аларнын иманыннан аерым яшәгән һәрхәлдә аларнын эчтәлегендә дин йогынтысы чагылмаган (Ньютон Кеплер һ б > Боек микробиолог Луи Иастер 'Әгәр бүген минем белемем кичәге!ә караганда күбрәк икән, бу инде минем Аллаһыга ышануым да кичегеп» караганда артыграк литән сүз." дип яза
Бөек рус физиологы Павлов та дингә нык ышанган кеш» 6\ ы Даһи Эйнштейнның "Фәнни эзләнүлөриен им олуг нәтиҗәсе Аллага ыиноп дигән сүзләре белән югарыла әйтелгәннәргә Йомгак ясарга мөмкин
ФӘР1-ЖI I Иплек ярык 2.Хатыи-кызнынженесәгъзасы М"»' • •
1ыц янына барып уйнап торганда, алдым торып бадәненә тигәнне кыз күреп, кинәт
торып мине аркама екты, чалбарымны ачып, фәреҗенең тышында зәкәремне йөртә башлады "Мең дә бер кичә" әкиятләреннән.
ФӘРЕШТӘЛӘР ф Күк әһелләре Аллаһу тарафыннан халык ителгән өч төрле акылга ия «атларның берсе (башкалары - кешеләр һәм җеннәр) Фәрештәләр башкача мәләк дип тә атала Алар-Аллаһының илчеләре һәм хезмәтчеләре, аның карарларын һәм әмерләрен үтәүчеләр. Коръәндә әйтелгәнчә, фәрештәләр нурдан яратылган (Адәмгә кадәр үк) Фәрештәләр сүрәсендә Аллаһуның фәрештәләрне икешәр, өчәр, дүртәр пар канатлы итеп яратканлыгы әйтелә ("Тәфсир Ногмани'да фәрештәләр икешәр, өчәр, дүртәр канаттылардыр' диелгән, әмма күпчелек фнкеренчә монда "пар канат лар турында сүз бара) Фатих Әмирхан фәрештәләрне "ал канатлы дип телгә ала. Фәрештәләрдә ир вә хатын женесләре булмый дип санала ("Рисалән Газнзә”дә. айларны Аллаһу шәһвәтсез. ягъни женси дәртсез итеп яратды" диелә), ләкин шулай да кайбер очракларда аларда женес аерымлыгы күзәтелә (һарут һәм Марупц кайбер ривайәтләргә караганда. Иблиснең дә Лиһа исемле хатыны булган). Фәрештәләр гәүдәле түгел (ягъни җисми түгел), аларда ашау-эчү, йоклау кебек “эшләр юкдыр" Йәһүд һәм христиан диннәрендә җиргә төшкән алла угылларының (ангслларның, ягъни фәрештәләрнең) адәми зат кызларына өйләнүе турында хәбәрләр рива- нәтләрендә сакланган ( "Яшәеш", VI 1-4) Фәрештәләр күкләрдә яшиләр, оҗмах сагында һәм Аллыһының тәхете әйләнәсендә торалар. Аллаһыга дан җырлыйлар (39:75; 40:7-9) Алар изге бәндәләр янына иңәләр (41:30). кешеләрне саклыйлар, пәйгамбәрләргә Аллаһы сүзләрен җиткерәләр (15:7, 16:2). бәндәләрнең тәкъдир белән билгеләнгән кылыкларын күзәтеп торалар һәм аларны язып баралар (43 80-кирамән кятибин яки сафәрәтел киром фәрештәләре-) Кыямәт көнендә алар Аллаһы хөкеменең (16:28 30:25:22 24. 37 1-3: 69.17; 78:38 89:22/23) һәм җәзасының (47:27 29) барлык гамәлләрендә катнашалар, җәннәтне һәм тәмугны каравыллыйлар Аллаһыга иң якын торган фәрештәләр мөкэррабцн дип атала (Җәбраил фәрештә, Исрафил фәрештә). Суфичылык серләре" китабында башкарган Вазыйфалары буенча тагын түбәндәге фәрештәләр атай кителә хафиза, Һамәләмүгъл-Гарше мәләкләре. әл-Галун вә Муһей- йемун. сәййах мәләкләр, әл-мәләгьүл-әгьля. тауларның мәләге, җир һәм күкләрнең вәкиле булган мәләкләр, каберләргә вәкил булган мәләкләр. Коръәнгә вәкил булган мәләкләр, намазга, җеназага вәкил булган мәләкләр Һ.6 Бер хәдистә "Җир йөзендә өйләнеп йөрүче фәрештәләр бар. алар өммәтемнең сәламен миңа җиткерерләр, " диелә (сәййах мәләкләр).
Коръәндә телгә алынган фәрештәләр әлләни күп түгел Фәрештәләр турындагы күпчелек мәгълүматлар Коръән тәфсирен төзүчеләр һәм суфилар хезмәте нигезендә тупланганлыгын әйтергә кирәк. Бу мәгълүматларда каршылыклар һәм фикер башкалыклары да очрый Фәрештәләрнең хисабына килгәндә, ривайәтләрдә аларның санын Аллаһы Тәгаләнең үзеннән башка һичкем белмәс диелгән. Гомумән, фәрештәләр җәмәгатеннән күбрәк җәмәгать юк ( ' Рисаләи Газизә"). Фәрештәләр һичбер сәгать гыйбадәтсез тормыйлар Сыер (2) сүрәсенең 28-34 аятьләреннән күренгәнчә. Аллаһ Адәм галәйһиссәламне фәрештәләрнең исемнәренә өйрәткән, ә фәрештәләр үзләре моны белмәгәннәр булып чыга (шигыйлар Аллаһ Адәмгә фәрештәләрнең генә түгел, бәлки 12 шигый имамының исемнәрен дә атап күрсәткән дип ышаналар)
Түбәндә төзүче кул астында булган төрле чыганаклар буенча фәрештәләрнең шакгый тулы исемлеге китерелә
1 Әхрәмийүн фәрештәләр.
2.Гаднән Оҗмах сакчысы.
3 Газазил фәрештә Җәннәттән сөрелгән фәрештә. Кара Иблис■
4 Газраил фәрештә. Аңа адәмнәрнең тәннәреннән җаннарын аерып алу вазифасы
йөкләнгән.
Ъ.Гатид фәрештә Кирамән кятибин (язып баручы) фәрештәләрнең берсе.
6 Дудаил фәрештә Рамазан аенда җиргә очып төшә, ярлыкауны сораган бәндәләрнең үтенечен Аллаһу Тәгаләгә җиткерә.
7 Җәбраил фәрештә (Җибрил фәрештә) Иң югары дәрәҗәле фәрештәләрдән. Аллаһы һәм Мөхәммәд Пәйгамбәр, шулай ук Гайсә белән Мәрьям-ана арасында төп арадашчы Җәбраил галәйһиссәламне Әминел вәхии, Рухыл ә.чин. Рухыл котдус.
Намусы әкбэр. Тависы мәләикә дип та атыйлар.
8 Зәцман фәрештә Кайбер хикәятләргә караганда, бәндане үлгәч кабергә куеп киткәннән соң. аның ләхетенә бер ишек ачылып. иң әүвәле килеп кергән кү ркәм фәрештә.
9 Зөбани фәрештәләр Газап фәрештәләре, тәмугта яндырып торучылар Тәмуг капкаларын да саклыйлар. Аларнын саны унтугыз (66 6: 74 30-31. 96 18) Җитәкчеләре~Мәлик фәрештә
\0Исмәгыйль фәрештә Беренче кат күкнең сакчысы
11.Исрафил фәрештә Кыямәт көнендә сур өрүче Мөкәррәб (Аллаһыга якын) фәрештәләрдән
12 Ифраил фәрештә. Җиденче кат кү-кнен баш сакчысы (Фуратида-Ваиыл)
\3.Касыйм фәрештә Икенче кат күкнең сакчысы (Фуратида<Урхәил? Ркаил?) \\.Катаил фәрештә Алтынчы жәһәннәм ишеген саклаучы фәрештә \Ъ.Кирамәм кятибин. Төгәл итеп әйткәндә, кираче 1 кятибәин- ике бөек кятнб Кешенең ике җилкәсендәге фәрештәләр, яхшы-яман эшләрне гамәл дәфтәренә ялый баручылар Сәфәрәтел кирам фәрештәләре дип тә атыйлар. Популяр әдәбиятта ул фәрештәләрнең берсен Кирамәм фәрештә дип. икенчесен Кәтиб фәрештә дип атау очраклары бар, ләкин чыганакларда аларнын берсе-Рәкыйб, икенчесе Гатид дип атап күрсәтелә Аларны ходавәнде рәкыйб. ягъни илаһи күзәтүчеләр дип атаганнар \6.Кәлкаил фәрештә Сактаил фәрештәнең башка исеме
17 Кэррубийиун гарше Җиденче кат күк янындагы гайрәтле фәрештәләр Христианнардагы херувиммарга туры килә
18 Марут һарут белән Марут фәрештәләргә (Бабил шәһәрендә) сихер иңдерелгән була. Аллаһы Тәгалә аларны сынар өчен җир йөзенә җибәргән, әмма алар анда гөнаһка батканнар. Ривайэткә караганда, баштагы исемнәре Таза (һарутныкы) һәм Гаәая (Марутиыкы) булган.
19 Микашч фәрештә (Микяил). Үле белән яңгыр китерүче
20 Мәлик фәрештә Тәмуг капкаларын саклаучы фәрештәләрнең башлыгы
21 Мэләкел Мәвет. Үлем фәрештәсе, Газраил
22. Мәлэкел Мовәккәл. Мөнкир белән Нәкир фәрештәләр мәеттән сорау алырга тотынгач, бәндәнең дөньялыкта кылган яхшы гамәлләре аны яклау өчен Мовәккәт фәрештәләр сурәтендә килеп җитәләр имеш
23. Мәләк үр руэа Төш фәрештәсе Чыганакларга караганда. Аллаһы Тәгалә аны кешеләр һәм язмыш тактасы Ләүхүл-мәхфүз арасында вәкил иткән Бу фәрештәне Садыйкун, ягъни “иптәш, дус, яр" дип тә йөрткәннәр
24. Мвнкәр (яки Мөнкир) Кабер фәрештәсе Алар икәү Мимнәр һәм Иәкыиф (Монкир һәм Нәкир). Кабер фәрештәләрен сөаль фәрештәләре дин тә атыйлар
25. Нәкир (Пәкыйф) Кабер фәрештәсе Монкир һәм Нәкир
26 Рәкыйб фәрештә Кирамен кятиб (язып баручы) фәрештәләрнең бере.
27 Ризван Гаднән белән бергә оҗмах сакчысы
28 Ругаил фәрештә Алтынчы кат күкнең баш сакчысы (Фуратида-^ркл 1
29 Саклаучы фәрештәләр һәр кешегә бирелгән “кизү" фәрештәләр Алар иргә- кичләрен алмашына дип исәплиләр
30.Сактаил фәрештә Бишенче кат күкнең баш сакчысы (Фурагида-Лфәил)
31 Салсаил фәрештә Дүртенче кат күкнең баш сакчысы (Фуратида-Коад)
32 Сатаил фәрештә Бишенче җәһәннәм ишеген саклаучы фәрештә 33.Сафура Сафирә Кешенең күңел-холкын төзәтүче ферешто
34 Сә7ада фәрештә Өченче кат күктә (Магун яки Зәйлүмда) хезмәт .ггүч,- айдагы барлык фәрештәләрдән дә өстен фәрештә .
ЖСаййах фарештахар. Җир «мен ПИЯ1, мвселнаяиариын «лиен Лллиһка Җиткереп торучылар
36 Сәчиш I фәрештә Ифрат фврвштанең башка исеме
V С^шфа^аш Оченче к.,т кГкн... «- е« ............................ ^ратидн
римПитчорд.) Иренче явһмлюм ишеген саклаучы Фч*ип» .ш Сугһанл юк» ая Такташ фарешта Дүрт» ......... .... ж.,һ . >м ишет.
39 Таркат фаршта Икенче жаһн ...... и ишеген сакла Н
40 Тарфти фарашта Өченче җаһнииии и,тч.н еанлнучы 4"
41 Хат,кап фарашта Җиденче «.Һанием ишеген саклаучы фареигга
42 Хәзин җәһәннәм Җәһәннәм сакчысы
43 Һади. Юл күрсәтүче фәрештә Аны Аллаһ Иблис мәкерләреннән саклаучы итеп яраткан.
44 һарут Марут фәрештә белән бергә ана да сихер иңдерелгән була.
АЪДПәмхаил фәрештә Ругаил фәрештәнең башка исеме
46 Шуйбә фәрештә Иске фалнамәләрдә телгә алына Күрәзәлек итү. фал ачу белән шөгыльләнгән.
47.Иблис. Башка чсеме-Шайтан. Аллаһы Тәгалә Адәмне барлыкка китергәч, Аллаһының Адәмгә сәҗдә кылырга кушкан сүзләрен тыңламаган бердәнбер фәрештә (аның фәрештәлеге хакында фикер төрлелеге яши) Моның өчен Аллаһы аны күктән сөрә Шуна күрә Иблис турында рәҗич. ягъни таш атып сөрелгән дип әйтәләр Коръәннән соңгы ривайәтләрга караганда. Иблис сөрелгәнгә кадәр Газазил яки эл Харис дип аталган Хәзер ул җирдә яши һәм явыз көчләрнең-шайтаннар белән җеннәрнең башында тора Ул үзе әлеге явыз көчләрне тудырырга сәләтле. Иблис җимерек-хәрабәләр арасында, зиратларда, мунчаларда, базарларда көн кичерә, хәмер эчә. җыр-биюне, шигырьне ярата Еш кына кешеләргә гыйбадәт кылырга комачаулый, зәкят малын урлый Иблисне үз яныннан куып җибәрү өчен Коръән аятьләрен кычкырып укырга кирәк (мәс , 2:268/271 не)
һәр кешенең ике саклаучы фәрештәсе була дип ышаналар Кирамән кятибиннәр булмаган очракта, алар кешенең кылган гамәлләрен дә язып баралар икән. Саклаучы фәрештәләр иртәнге һәм кичке эңгердә алмашыналар, шуңа күрә бу фәрештәсез вакытында кешегә Иблис коткысы аеруча хәтәр.
Бер мөселман ривайәтендә Әл Хәҗәр әл-Әсвәд, ягъни Кәгъбәдәге Кара Таш Аллаһы җиргә җибәргән һәм ташка әйләнгән фәрештә дот тә сөйләнә
Фәрештәләр-Аллаһының коллары, ул аларны хөрмәтли, шуңа күрә Адәм баласы да фәрештәләрнең күпчелеген хөрмәт итәргә тиеш Ләкин без аларның берсенә дә сәҗдә кылмыйбыз, аларга дога укып ялвармыйбыз.
Фәрештәләр Аллаһы белән сүз ярыштырмыйлар, Аллаһы әмере белән генә эш кылалар Аллаһы фәрештәләрнең алларындагы һәм артларындагы эшләрне белә.
Чыганакларга караганда, фәрештәләрнең теле гарәби, ләкин алар үзара сөйләшмиләр, даим Хак Тәгаләне зикер кылалар Сурәтләре төрле-төрле, кайберләре адәм кыяфәтендә, кайберләре ат яки сыер сурәтендә, бөркет вә арыслан сурәтендә дә булалар
Фәрештәләр һәм Әл-Рух (Җәбраил фәрештә) "озынлыгы илле мең ел булган көнне Аллаһ билгеләгән югары урынга ашарлар" (70:4)
Суфи авторлар язганча. Ахырзаман көнендә Газраил фәрештә иң әүвәле Иблиснең җанын алачак, аннары Җәбраил, Микяил, Исрафил фәрештәләрне һәлак кылачак, ахырда, Аллаһ әмере белән, үзенең җанын үзе алачак дип сөйләнелә. Вакыты җиткәч, Аллаһы Тәгалә аларны тергезәчәк.
/Бәубаве җәннәт-җэннәт ишеген саклаучы фәрештә. Газап фәрегитәләре. Гаршене (җиденче кат кукне) кутәреп торучы фәрештәләр. Зобани фәрештәләр. Рәхмәт фәрештәләре.
Сөйләм телендә фирештә язылышы да очрый Керәшеннәрдә: пяриштя (ангел), ә 'өлкән фәрештәләр", мәсәлән, Гавриил (Җәбраил), архангеллар дип атала. Христианнарда аллага каршы фетнә күтәргән Люциферга (Иблискә) иярүче ангелларны аггел дип атыйлар
Татарда гөнаһсыз сабыйны фәрештә валчыгы диләр. Фәрештә кияве-тол калган ир.
Борынгы болгар мәҗүсилегендә Әләк-тәнрегә кешенең ни кылганын әйтеп торучы фәрештә (Р Әхмәтьяновтан ) Хезмәт функциясе белән Кирамән кятибиннәргә охшаса да. Әләкне ислами фәрештәләр исәбенә кертеп булмый, әлбәттә
Дәвамы киләсе саннарда