ЯҢАЛЫКЛАР

БӨТЕН ИЛ ЗУРЛАДЫ
20 январьла Татарстан Республикасы
Президенты Минтимер Шәймиевнен 70
яшьлек юбилее зурлап билгеләп үтелде
Татарстан Президентына котлау сүзен
шәхсән җиткерү өчен Казанга РФ
Президенты Владимир Путиннын һәм
федераль министрлыклар. төбәк
губернаторлары кебек мәртәбәле
кунакларның килүе үзе куп нәрсәне
анлата.
Россиянен сәяси-игсьтисадый гормы
шында кин янгыраш алган бу вакыйга Ка
зан Ратушасы бинасында үтте
Россия дәүләтчелеген ныгытудагы
һәм республикабызнын
соииаль-икътисади үсешендәге
казанышлары өчен Татарстан Рес-
публикасы Президенты Минтимер
Шәрип улы Шәймиев «Ватан алдындагы
хезмәтләре өчен* I дәрәжә ордены белән
бүләкләнде Шул ук көнне башкаланын
Пирамида күнел ачу үзәгендә бәйрәм
тантанасы узды Бәйрәмгә дәрәҗәле
кунаклар һәм Республиканың күренекле
кешеләре чакырылган иде Бу тантанада
бер төркем язучылар да катнашты һәм
чыгыш ясады
ХАЛЫКАРА ТАНЫЛУ
11 февральдә Әр-Риядта, Россия
Президенты Владимир Путиннын Согуд
Гарәб- станына визиты барышында.
Татарстан Президент Минтимер
Шәймисвкә король Фсй сал исемендәге
Халыкара премия тапшырылды.
Владимир Путин алдында лауреатка
бүләкне Согуд Гарәбстаны короле
Абдалла ибн Абдел-Азиз тапшырды
Минтимер Шәймисвкә 2007 ел өчен
(һиҗри буенча 1427 ел) король Фсйсал
исемендәге дәрәҗәле Халыкара премияне
тапшыру турындагы ка рар 13 январьда
игълан ителгән иде
Согуд Гарәбстанында 1975 елга
кадәр идарә иткән король Фейсал
исемеңдәге фонд элегрәк премияне
Россия галимнәре Жорес Алферов һәм
Юрий Манинга тапшырган булган. Әлеге
премия ислам дөньясының Нобель
премиясе саната Ул истам дөньясы һәм.
гомумән, кешелек файдасына булган гур
ка злнышларөчен күренекле сәясәтчеләр,
җәмәгать эшлеклеләрс. фән һәм әдәбият
вәкилләренә бирелә
Фейсал преминсснсн күләме 200 мен
доллар. Бу акчаны Татарстан Президенты
хәйрия эшенә юматгергә ниятли
БЕЗНЕКЕЛӘР-ТӨРКИЯДӘ
Истанбулда «Россия—Ислам
дөньясы» стратегик фарахлау төркеченен
өченче утырышы булды
«Россия—Ислам дөньясы» төркеме
бу юлы өч проектны раслау өчен җыелды
Шу- тарнын берсе—«Истам—христиан
дөньясында казанышлар өчен«
премиясен бирү өчен мөселман һәм
христиан вәкилләре комитетын оештыру
Истанбул утырышында ш> - лай ук эш
торкеменен яна концепциясе дә кабул
ителде, «Россия—Истамскнй мнр
партнерстно пггнилн гаиий* журнаты.
төрле дин һәм милләт вәкилләре
экспертлары төзегән галерантлык
проектлары турында китаплар һәм саит
тәкъдим ителде
Истанбулда Россия делегациясенә
Мин тимер Шәймиев җитәкчелек итте
Анын составына шулай ук РФ
Презилснтынын Идел буе федераль
округындагы вәкаләт ле вәкзг ле
Александр Коновалов керде «Россия —
Ислам дөньясы* стратегик фарахлау
торкс- менен Мәскәүле узган беренче
утырышын да ЮНЕСКО каршында
цивилизацияләр багланышы буенча
консультатив орган булдыру төп течлги
ӘЙЛӘНГӘН нде Икенче уты рышы исә
Казанда узды. Татарстан башка гасында
узган утырышта катнашучыларга Россия
мөселманнарының тормышы белән
танышу мөмкинлеге бирелде
«Россия—Ислам дөньясы, стратегик
фа- рахлау горкемснең Истанбу.лдагы
утыры шында Татарстан Республикасы
Президенты Минтимер Шәймиев
«Россия - Ислам дөньясы* дигән докта
белән чыгыш ясады
«Ислам дине пәйла булганда
мөселман нар алс аз була Бүгенге кебек
зур финанс ресурслары да булмый Шуна
да карамастан, ггхтыяр көче белән
ныгытылган белем хисабына ислам ярты
дөньяны яулады
Без бирыбы г да Европалаш
процессларны игътибар белән кү зәтеп
барабыз Аида төрле телләр, һәр
мнлләтнен-уэ ку льтура сы. тарихы
Германия һәм Францияне генә искә
төшерү лә җитә Ә менә ислам дөнья
сында охшашлык күбрәк. Хәтта тагар
итендә лә Коръән терминнарыннан
башка сөйләшеп булмый Мәдәнияте һәм
теле ягыннан бик тә охшаш дистәләрчә
гарәп дәү ләтенең яшәп килүен инде
әйтеп тә тормыйм Без хәзер дөньяда яна
процесслармы күрәбез Ислам дөньясы
ӘДӘБИЯТ-СӘНГАТЬ-
РУХИЯТЕБЕЗ КӨЗГЕСЕ
Президент М Шәймиев Казан Крем-
лендә әдәбият һәм сәнгать әһелләре
белән очрашты Ул узган елгы Әдәбият
һәм сәнгать елына йомгак ясау булды,
дип әйтергә мөмкин. «Без үзебезнен
мәдәниятебез белән дөньякүләм
масштабка чыгарга тиеш Сәнгатьтәге
уңышларыбызны Интернетта да
күрсәтергә вакыт җитте. Милли
сәнгатьтән куркырга кирәкми Үзебезнең
милли йөзебезне югалтсак, кире кайтара
алмабыз»,— диде М Шәймиев
«Әдәбият һәм сәнгать елында
уздырылган чараларны безнен
министрлык эше генә дип әйтү дөрес
булмас иде Минем башка
министрлыклар хезмәтен дә билгеләп
үтәсем килә»,— диде үз чыгышында
Премьер-министр
урынбасары—мәдәният министры 3.
Вәлиева.
«Бер ел Әдәбият һәм сәнгатькә
багышланды да шунын белән эш
тәмамланды, дип нокта куярга ярамый.
Әдәбият, мәдәният, сәнгать безнен
күнелдә гел яшәргә тиеш Ул быелгы
Хәирия елында да дәвам итсен»,— дип
өегәде Президент М Шәймиев
Очрашуда Язучылар берлеге рәисе И
Ибраһимов. Композиторлар берлеге рәи-
се Р Кәлимуллин. «Казан утлары»
журналының баш мөхәррире Р.
Фәйзуллин. Казан дәүләт
консерваториясе профессоры, жырчы 3
Сөнгатуллина, Татарстан Республикасы
дәүләт фольклор музыкасы ансамбле
җитәкчесе А. Фәйзрахманов. Татар
дәүләт фольклор үзәге директоры Ф
Жәүһәрова үзләрен борчыган мәсьәләләр
турыңда сөйләде
Әлеге очрашуда Президент аппараты
җитәкчесе Ю Камалтынов, Дәүләт
Советы Рәисе урынбасары Р Ратникова
катнашты.
ТАРИХ ИНСТИТУТЫНА—10 ЕЛ
• • •
Татарстан Фәннәр академиясенен Ш
Мәржани исемендәге Тарих институты
ачылуга 10 ел тулды.
Бу уңайдан Фәннәр академиясендә
һәм Тарих институтында төрле чаралар
булып узды Шуларнын берсе—ТР
Фәннәр академиясе президиумының
киңәйтелгән утырышы иде Анда
республиканың фән һәм мәдәният
оешмалары вәкилләре, ижат әһелләре,
киң җәмәгатьчелек катнашты.
Тарих институтында бүген дистәгә
якын фән кандидаты, дистәдән артык фән
докторы эшли. «Татарстан Фәннәр
академиясенен Тарих институты бүгенге
көндә Россиянен иң дәрәҗәле фәнни
үзәкләреннән санала»,— дип билгеләп
үтте әлеге утырышта мәгариф һәм фән
министры Р Шәйхелисламов үз
чыгышында.
Фәннәр академиясе президиумының
киңәйтелгән утырышында
Ш Мәржани исемендәге Тарих
институтыңда шулай ук зур тантана
булып узды. Анда институт
хезмәткәрләре һәм галимнәре, күпсанлы
коллегалары исеменнән котлаулар кабул
итеп, бүләкләр атлы Катнашучылар
арасында Татарстан Мәдәният
министрлыгы. Мәгариф һәм фән. Финанс
министрлыклары вәкилләре, ТР Фәннәр
академиясе президиумы әгъзалары.
Бөтендөнья татар конгрессы башкарма
комитеты, Казан шәһәре мэриясе һ. б. күп
кенә оешмаларның вәкилләре бар иде
Чыгыш ясаучылар Тарих
институтының 10 еллык эшчәнлеге
дәвамында башкарган саллы-сатлы
эшләре арасында Казан шәһәренең 1000
еллыгын ачыклап дәлилләүне ин зур,
хәлиткеч бер нәтиҗә буларак билгеләп
үттеләр. «Россиянең күп кенә шәһәрләре
хәзер үхләренең туган елларын Казан
тарихы белән чагыштырып кабаттан
билгелиләр»,— диде бу уңайдан
Бөтендөнья татар конгрессы башкарма
комитеты рәисе Р. За- киров.
Тарих институтының 10 еллыгы аны
ачылганнан бирле җитәкләп килгән
Рафаэль Хәкимгә 60 яшь тулган көнгә
туры килде. Институт директорын
хезмәттәшләре һәм коллегалары кайнар
котлады Тантанада катнашучылар
Рафаэль Сибгат улының коллективны
туплауда, аңа юнәлеш бирүдә, эшне
оештыруда искиткеч зур роль уйнавын
билгеләп үтте.
ТЮРКОЛОГЛАРНЫҢ III
БӨТЕНРОССИЯ КОНФЕРЕНЦИЯСЕ
Алабуга дәүләт педагогика
университетыңда «Төрки халыкларның
телләре һәм әдәбиятлары: тарихы һәм
бүгенгесе» дигән тюркологик
конференция үткәрелде
Конференциядә Казан, Чаллы,
Алабуга, Уфа, Стәрлетамак, Чабаксар,
Әстерхан, Пермь, Тубыл шәһәрләреннән,
шулай ук Карачай-Черкәс.
Кабарда-Балкар, Адыгей, Саха-Якутия,
Хакас республикаларыннан күренекле
галимнәр һәм аспирантлар катнашты.
Пленар утырышта тюркологиянең
актуаль проблемалары, дөньяда
телләрнең торышы. телне саклау һәм
үегерү, халыкның этногенезын ачыклауда
тарихи истәлекләр һәм топонимнарның
әһәмияте турында докладлар тыңланды.
Секпия утырышларында төрки
халыкларның теле, әдәбияты, фольклоры;
тел тарихы, ономастика һәм топонимика;
төрки телләрне башка телләр белән
чагыштырып өйрәнү; тел һәм әдәбиятны
укыту турыңда чыгышлар булды
(Конференциягә 98 доклад тәкъдим
ителгән иде )
Тел тарихы—халык тарихы ул.
Евразия территориясендә яшәгән һәм
яшәүче төрки славян, угыр-фин, Кавказ,
Балкан халыкларының тел, этнография,
мифология архео-
лоп1я. эггиграфия чатериагларын
чагыштырма-тарихи илаида өйрәнү
кайбер бәхәсме мәсьәләләрне ачыкларга
ярдәм итә,
1000 еллык тарихы булган Алабуга
шәһәрендә тюркологларның очрашын,
бергәләп фикер алышуы аеруча әһәмиятле
БАШ МӨХӘРРИРЛӘР ЖЫЕНЫ
Язучыларның Мәскәү янындагы
Пере- делкино ижат йортында Россиядә
һәм Бәйсез дәүләтләр илләрендә чыга
торган әдәби журналлары баш
мөхәррирләренең халыкара семинары
булып узды Баш мөхәррирләрнең өч көнгә
сузылган бу җыенын Россия
Федсраииясенен матбугат Һәм мәгьлүмат
агентлыгы булышлыгы белән «Дружба
народов» (баш мөхәррире Ү Эба- ноидзс)
оештырды Төп тема «Әдәби жур-
налларның бүгенге хәле» дип билгеләнгән
иде. Семинарда Украина. Белоруссия.
Әрмәнстан. Өзсрбайжан Казахстан.
Үзбәкстан илләрендәге әдәби журналлар
җитәкчеләре катнашты. Күпсанлы
докладларда һәм бәхәсле чынашларда сүз.
асылда, язучы хезмәтснен халык өчен ни
дәрәҗәлә хаҗәтлеге, әдәбиятнын
иҗтимагый тормыштагы урыны турында
барды
Семинарда Татарстаннан «Казан
утлары» журналының баш мөхәррире
Равил Фәи )\ л- лин катнашты һәм чыгыш
ясады
КИТАПЧЫЛАР КИЦӘШЭ
«Идел -Пресс» полиграфии нәшрият
комплексының киңәшмәләр залында
«Россия регионнарында хәзерге нәшрият
эшен үстерү һәм анын көнләшлеккә
сәләтлелсген күтәрү юллары» дигән
темага фәнни-гамәли конференння булып
узды Анла Россиянен төрле
төбәкләреннән ЗОга якын нәшрият вәкиле
катнашты Конференциядә Мәскәүдән
Россия китап нәшер итүчеләр
ассоциациясе президенты К Чечнсв, мат-
бугат буенча Федераль агентлыкның
китап күргәзмәсе һәм китап укуны
пропагандалау бүлеге башлыгы А
Воропаев. Мәскәү матбугат
институтының китап сәүдәсе кафедрасы
мөдире Б Лснский килгән идс
Конференциядә катнашучыларны
Татарстан Дәүләт Советы Рәисе
урынбасары, республика Журналистлар
берлеге рәисе Р Рат- микова.
«Идел-Пресс» по парафин мәшрм яг
комплексының генераль директоры 11
Әхмәтҗанен тәбрикләде
МӘШҺҮР ТАТАРЛАР
Бөтендөнья (ссрвср: гаыНаг ги) үткәрә
торган «Ел татарлары» янган еллык Интер-
нет- конкурснын нәтнжаләре игълан ителде.
«Ел Татары*- Интернет челтәрендә
иң демократик конкурслардан санала,
чөнки анын нәтиҗәләре фәкать
укучыларның үзләре тарафыннан бәяләнә
•Татарлар—2006* Ел Татары
конкурсы
нын төрле номинациятәрендә 12 кеше
жинүче дип табылды Атар- зур хезмәт
баш карып. татар дөньясында кин
танылган шәхесләр
Жинүчеләр арасынла сәясәтче Камил
Исхакои. шагыйрь Равил Фәизуглин ме-
ценат Мансур Шакиров. музыкант Айдар
Гайнуллин. эшмәкәр Мөслимә Латыипо-
ва. тренер-спортчы Знннәтугла
Билалстди- ноалар бар
ПРЕМИЯ ИЯЛӘРЕ АЧЫКЛАНДЫ
15 февральле—Муса Жалилнен
тутан көнендә шагыйрь исемен йөрткән
республика премиясенең ияләре
ачыкланды
Быел бу премиягә «Алтынчәч* дип
исемләнгән циклдагы ижаты өчен рәссам
Булат Гыильванов. «Саташу» дигән
спектакль өчен Чаллы дәүләт татар драма
театры режиссеры Фаил Ибраһимов һәм
артистка Чулпан Садыикона; талантлы
балаларны һәм сәләтле яшьләрне эзләп
табудагы мактау лы эшләре өчен • Йолды
и ык» эстрада сәнгате телевизион яшьләр
фестивале проекты. шагыйрьләр Газинур
Морат «Төнге әверелеш» дигән шигъри
җыентыгы өчен һәм ижали яшьләр белән
актив иҗтимагый эш алып барганы,
шулай ук «Кояшны качкан малай» исемле
китабы өчен Ләбиб Лс- рон лаек булды
«КАЗАН УТЛАРЫ. БҮЛӘКЛӘНДЕ
Татарстан Мәдәният министрлыгы
Са лих Сәйдәшев исемендәге Зур концерт
эа- лына бер төркем журналистлармы
җыйды Очрашу былтыргы «Әдәбият һәм
сәнгать елы« нәтиҗәләренә (и1ыш.мнглн
идс Татарстан Премьер миниор
урынбасары Мәдәният министры 3
Вәлиена үзенең чы гышынла журналист
язучыларнын мәдәни тормышны
матбугатта яктыртуларын, гомумән.
ижали хезмәтләрен юыры бәяләде Кайбер
басмалар һәм аерым журналистлар
бүләкләнүгә лә лаек булды «Әдәбият һәм
сәнгать слы»н у здыруда нәтиҗәле
хезмәте өчен «Казан утлары» журналы
Мәләнннл ми нистрльнынын дипломы
һәм акчалата прс мня белән бүләкләнде
ОЛУГ ШАГЫЙРЬ БЕЗНЕҢ ЯКТАШ УЛ
Чабаксарда Чуашспшнын халык
шатын ре П \у зантайнын тууына 100 ед
тулуга багышланган тантана бу.ИЫ Анла
Татарстан нан мәдәният министрының
беренче урын босары А Гайнстдинов.
Татарстанмын халык шазыйре Р Харис.
Язучылар берлеге идарә сс рәисе
урынбасары Ә 1акиржанов һәм Әлки
муниципаль районы башлыгы Ф
Ләүләтшин җитәкчелегендәге район к
легациясе катнашты: такганалы кичәдә
Прс зидент М Шаймиев котлавын
мәдәният министрынын беренче
урынбасары V Глй- нстдннов укып
ирештерде
Чуаш әдәбияты классигының
юбилей бәйрәме Татарстанда да кин
билгеләп үтелде, Әлкн районының ул
туган авылда (ул хәзер шагыйрь исеме
белән Хузангай-Сих- термә дип атап
йөртелә) зур тантаналар узды.
ЮБИЛЕЙ КИЧӘСЕ
6 февраль көнне Казанның С.
Сәйдәшев исемендәге дәүләт Зур
концерт залында танылган балалар
шагыйре Рафис Корбанның 50 яшьлеге
уңаеннан әдәби-музыкаль кичә булды.
Кичәдә юбилярны мәдәният мини-
стрының беренче урынбасары А.
Гайнетди- нов, Татарстан Язучылар
берлеге идарәсе рәисе И. Ибраһимов.
Татарстанның халык шагыйре Р.
Миннуллин. Казан «Әкият» курчак
театры директоры Р. Яппарова һәм баш
режиссеры И Зиннуров, шулай ук
күпсанлы каләмдәшләре, якташлары,
хезмәттәшләре котлады.
Кичәдә Г. Камал исемендәге Татар
дәүләт академия театры һәм филармония
артистлары катнашты, мәктәп
укучылары, балалар бакчасына йөрүче
балалар анын шигырьләренә язылган
жырларны башкарды.
РУХИ МИРАСНЫ САКЛЫЙК
«Матбугат белән йөзгә-йөз».
Татарстан Милли музеенда узган
очрашу әнә шулай дип аталды. Музей
директоры Гөлчәчәк Нәжипова үзенең
чыгышында: «Матбугат белән бергә
эшләгәндә генә безнең хезмәтебез күзгә
күренә»,— диде. Ул быелгы Хәйрия
елында үзләренә ярдәм кирәклеген дә
әйтеп узды: «Музейда төзекләндерү
эшләре көтелә. Шунлыктан, кайбер
фондлар вакытлыча ябылырга
мәҗбүр,—житәк- че үзен борчыган
тагын бер мәсьәләгә тукталды.
—«Казаннан читтәге авылларга күре-
некле шәхесләрнең әйберләрен илтәләр.
Атарны биредә саклау урынлы булыр
иде»,— дип белдерде. Соңгы вакытта
музейга тамашачыларның аз йөрүе
күзәтелә икән. Элек озын-озын чиратлар
булса, узган ел йөз мен кеше биредә
булган Бүгенге көндә анда 800 меңләп
берәмлек экспонат саклана
Хезмәткәрләр ел ахырына «Татар кием-
нәре». «Экология» күргәзмәләре
эшләргә уйлыйлар.
КАТЛАУЛЫ ЯЗМЫШ КАЙТАВАЗЫ
Бөтендөнья татар Конгрессы
башкарма комитеты бинасында күренекле
татар мөпа- җире Солтан Гарифнын
шәхси архивында сакланган
документларны Татарстан Милли
архивына тапшыру тантанасы булды.
Анда әлеге документларны. Ал ман иягә
барып, мөһажирнен үз кулыннан алып
кайткан галим. тарих фәннәре докторы
Искәндәр Гый- ләжев Солтан Гарифнын
катлаулы язмышы турында сөйләде.
Документларны Татарстан Милли архивы
директоры Л. Горохова кабул итеп алды
—Солтан Гариф сугыштан сон чит
илләрдә калган мөһажирләрнен бер
вәкиле, анын язмышы чит илләргә
китәргә, чит илләрдә калырга мәҗбүр
булган, илгә кайта атмаган бик күп татар
Мөһаҗирләре язмышы белән уртак. Ул 19
яшендә илдән киткән. Озак еллар буена
Атманиядә «Азатлык» радиосында
эшләгән, татар халкының азатлыгы өчен
шуннан торып көрәшкән,— диде И
Гыйләҗев. —Хәзер аңа 83 яшь. Без бу
документлар аша татар халкының тагын
бер аянычлы—татар халкының сугыштан
соңгы Мөһаҗирләре тарихын өйрәнә
алачакбыз.
Солтан Гарифнын шәхси архивын
тапшыру тантанасында Бөтендөнья татар
Конгрессы башкарма комитеты рәисе Р
Заки- ров. галимнәр, архив хезмәткәрләре,
журналистлар ЯШЬ Я кЗаУтЧнЫашЛАтыРГ. А ЯРДӘМ
«Казан утлары» журналы һәм «ИДЕЛ-
ПРЕСС» полиграфия-нәшрият
комплексының генераль директоры
Ислам Әхмәтҗа- нов яшь һәм башлап
язучыларга ижатларын халыкка җиткерү
өчен тагын бер мөмкинлек тудырганнар.
Комплексның матди ярдәме белән узган
ел азагында Гөлзадә Бәйрәмо- ванын «Әле
кайчан гына » дигән беренче китабы
нәшер ителде. «ИДЕЛ-ПРЕСС» һәм
«Казан утлары» белдергәнчә, бу матур
башлангыч күркәм традиция рәвешен
алачак.
КОТЛЫЙБЫЗ!
Әдәбият өлкәсендәге казанышлары,
актив җәмәгать эшчәнлеге өчен язучы
Дәүләтов Зөфәр Мирхәйдәр улына
«Татарстан Республикасының атказанган
мәдәният хезмәткәре» дигән мактаулы
исем бирелде.