Тукай турында олуг шәхесләр

Фатыйма Өзкан, төрек галимәсе: Г.Тукай, башка төрки халыклар кебек үк, Казан татарларының ла тормышы авыр иҗтичатый сәяси вәзгыять хөкем сөргән чорлв—Х1Х гасыр ахырынла, XX йөз башынла яшәгән. Ул, Казахстанла—Абай, Үзбәкстанла—Чулпан. Әзербайжанза Сабир һәм Төркиялә Мәхмәт 1'акыйф кебек, милләтенен кыен язмышын үз йөрәге аша кичергән итагыйрь-тәрнен берсе. Яшь Тукайнын гомере ятимлектә үткән. Тукай иҗат игүне үзен бу тормыш белән бәйләүче берләнбер чара итеп санаган һәм аны яшәү рәвешенә әверелдергән. Ни кызганыч, нибары 27 яшендә үлсмнен сяткын ишле аны бу лөньялан аерып ала. Шулай да, санауны гына еллар дәвам иткән ижаг гомере эчендә ул озын бер гомергә җитәрлек әсәрләр язып капырган. Дөньяга карашлары һәм сәяси омтылышлары ни дәрәҗәдә үзгәрәчәге безгә нәмәгълүм булса да, Тукайнын иҗат потенциалы нинди зур куәткә ия булуын күзаллау кыен гүгел. Бу яшьтә күп кенә иытыйрь-тәр үзләренең иҗат юлларын әле башлаган гына булса, Тукай халыклар күңеленә нык кереп урнашкан әсәрләр тудырган бөек шагыйрь булып танытырга өлгерә. Әдәби кыйммәте ягыннан аның хәтта тәрҗемәләре дә оригиналга караганда да мөкәммәлрәк. Шушы сыйфаты гына да Тукайның никадәр югары шигъри остатыкка ирешкәнен раслый. Татар әдәбияты тарихчылары үзләре үк язганча, бу җәһәттән Тукай белән һичкем ярыша алмый. ...Тукай шәхси тормышын, шәхси кичерешләрен сурәтләгән әсәр.ирендә үзен көчлерәк, иркенерәк хис итсә дә, иҗа тында ул беренче урынга җәмгыятьне борчыган иҗтимагый проблемаларны куя, милләт алдында килеп баскан кичектермәс мәсьәләләрне күтәрә. Тирә-як мохитне чорнап алган тискәре күренешләрне тәнкыйтьләүне да ул үзенең намус эше дип саный. Мондый әсәрләрнең кайберләрендә берьяклылык га күзгә ташлана. Вакыт-вакыт ул үзенен иҗат кешесе булуын да онытып, үзе дә сизмәстән башы-аягы белән сәясәткә кереп бата.. 1әкии ни /енә булмасын, Тукайнын шигыратәре ихластан һәм хак-тыкпы. гаделлекне яклап язылган булуы белән төньяк төркиләр арасыны кнн тарата, тати халык тарафыннан яратып кабул ителә. Анын күп кенә шигъри юллары мәкать һәм әйтемнәргә әверелеп телдән-телгә күчеп йөри. Төрек әдәбият сөючеләре арасыны Тукай XX йөз башыны ук таныла башлый. Моны Казанлы Аббас дигән бер әдипнең “Төрек Дәрнәге” чәҗчугасыны дөнья күргән “Татар әдәбияты тарихы” дигән язмасы, Фуат Көнрүлүнен “Төрек йорты" журнатыттда басылган “Габ.ту.иа Тукаев” исемле мәкаисе һәм башкатар раслый. Мә/ълүм булганча. Советлар берлеге ыманыны СССР бе.пн Төрки я арасыны тимер тирдә корыта, шул сәбәпле бөтен әдәбн-мәдәни бат.танышыр өзелә, ( отпы 20 елда тына Төркиялә төрки хатыныр әдәбиятына, шул исәптән Тукае булпш татар әдәбиятына карата кызыксыну янаынуяна башташ һәм бу кызыксыну е.иаи- ел артыр дип ышанасы килә