Татар энциклопедиясе» битләреннән

АНАК (псевд , чын фамилиясе һәм исеме Мәхмүтов Шамил Гомәр улы) (25.11.1928, хәзерге Башкортстан Рссп касы Әлшзй р-ны Габдрәшнта). шагыйрь БАССРнын атказ. мәдәният хезмәткәре (1990) 1950 елда Маскәү ун-тын тамам лый 1957-59 елларда М Горький исем Әдәбият пи гында укыта. А тәрҗемәсендә торек язучылары Решат Нури Гюнтекнн. Омер Сәйфетдин. Орхон Кемал, Фаик Байсалның кайбер әсәрләре, шулай ук Назыйм Хикмәтнең “Сайланма әсәрләр"е (1955) татарча басылып чыкты А татар, башкорт, рус телләрендә иҗат итә. Ул "Юл өстендә кояш" (1966; русчага тәрҗемәсе "Солнңе надорогс". М . 1962). “Көтелмәгән очрашулар” (1971), "Тыйнак табын (1982). “Европа уртаһынан репортаж'' (Өфө. 1963), “Таш тамгалар" (Өфо. 1978). "Зәңгәр Остүбо иле" (Өфө. 1984, русчага тәрҗемәсе “Три синих холма". М . 1971). “һөйоү тамгалары" (Өфө, 1988) Һ.6 шигъри җыентыклар авторы А. яңалык ка омтылучы шагыйрь А ның шигырьлә ре масштаблылык, дөньяны глобаль сурәтләү белән аерылып тора Лирик ге ройлары рухи яктан бай. югары әхлаклы кешеләр А хәзерге татар шигыре төзелешенә, аның жанрларына үзенчәлекле өлеш кертте: татар һәм башкорт поэзиясенә верлнбр (ирекле шигырь) формасын алып керде, беренчеләрдән булып татар поэзиясендә сонетлар бәйләме булдырды, нта льян терңинасын кулланды, ода. касыйдә жанрларын яңартты, япон поэзиясенә хас булган ханку һәм ганка жанрларында на зирәләр иҗат итте. Аның шигырьләре фәлсәфи уйлануларга бай. афоризм булып кабул ителә Иҗатында еш кына новелла һәм шнп>ри проза формасына да мөрә җәгать итә. А ның шигырьләре немец, чех. словак, болгар һ б. телләргә тәрҗемә ител дс. кайберләре койгә салынды Башкорт стан Рссп-кагында яши
Әд Мустафин Р Ищите крупнцы добра Образ иремени К . 1981, Харн сон Р. Юл өстендә кояш Казан утла ры 1967 №12 Галиуллнн Т Тыйнак та
бынга кил, УКУЧЫ' Казан утлары 1983 .VII
АНОНИМ ӘДӘБИ ӘСӘР авторның исеме яки псевдонимы куелмаган асар Татар әдәбиятында А ә ә рәтенә "Кисекбаш китабы" (14 йөз) “Кыйсса и Сәкам" (15 йөз), “Насыйхәтес-Салих ин" (16-17 йөзләр). “Комедия Чистайда" (19 йоз) керә
АНТОЛОГИЯ (грек ап1һо1ы^1а. "чәчәкләр бәйләме" дигән мәгънәдә), берничә язучының иҗатын яки аерым бер период тагы әдәбиятны, әдәби агымны, халык мәдәниятен чагылдыр)*чы җыентык Урта гасыр Шәрекъ һәм төрки халыклар шу I исәптән татар әдәбиятында А.нен беренче үрнәкләре тәскирә. мәҗмуга, җыентык Мас . Фәрндеддин Аттарныи "Тәзкирәт әл-әүлия" (12 йөз ахыры -13 йоз башы). Дәүләтшаһ Сәмәрклмлннен “Тәзкирәт әш шугара" (1487), Алиигер Нәвонисн “Мәҗэлис әннәфаис" (1490-98). Шәрекъ шагыйрьләренең татар теленә тәрҗемә ителгән сайланма шигырьләреннән торган “Шәрекъ гөлләре (1919) җыентыклары Татар поэзиясендә А. тааү 20 нче йөзнең 2 нче яртысыгиа таралыш ала “Тагар оиэөи ясе антологиясе" (1956). “Антология татар ской поэзни" (1957), "Көнчыгыш шагыйрь ләре" (1959), “Татар балалар поэзиясе ан толошясе" (1980) "Татар поэзиясе аитоло гиясе" (т 1-2, 1992). “XX га* ырбашы гатар шигърияте" (1998-99) "Татар хикәясе аи тологиясе” (2001)
Авгор Ш Ш Лби-пш
АППАКОВА Дәрҗия Сөйфу яла кызы (2.3.1898. Уфа губ . Минзәлоөя.«с Байгол а. - 28 5 1948. Казан), язучы Казандагы керәшеннәр өчен ачылган укытучылар мәктәбен тәмамлагач (1917). Казамда һәм тугай авылында балалар укыта, шу 1 ук вакытта 1918 елдан “Кызы I алам" I тасы нын авылдагы хәбәрчесе булып эшли 1922-23 тө Совет партия мәктәбендә һәм Казан Зур драма театры каршындагы п
атр студиясендә укый, 1925-28 дә комсомолның Татарстан өлкә комитеты инструкторы, РКП(б)ның Бөгелмә кантоны бүлегендә оештыручы-хезмәткәр булып эшли. 1928-43 тә Ташкентта укытучылык итә 1938 дә "Кечкенә Бануның тарихы" повестен яза, ул ана танылу китерә һәм рус, үзбәк, инглиз телләренә тәрҗемә ителә. Ташкентта яшәгән чорда "Сәнәкчеләр" (1932), “Мәмәт һәм Аман карт” (1934), "Лули” (1937) повестьларын, "Михнәт" (1934-35) романын иҗат итә, 1943 елда Казанга кайта, биредә А. "Шүрәле" (1944), "Тапкыр егет" (1945, Татар академия театрында куела), Бишек җыры" (1946), “Илдус" (1947) пьесаларын яза “Иске чиләк", "Гөлчәчәк белән Сандугач”, “Саранын башыннан үткәннәре" әкиятләренең авторы.
Әсәр.: Хикәяләр һәм пьесалар. К . 1953, Избранное К . 1957
Әд Гиниятуллина А. Писатели Совет ского Татарстана К., 1970; Даутов Р.Н., Нуруллина Н.Б. Совет Татарстаны язучылары Биобиблмографик белешмә. К . 1986.
Ф Ибраһимова.
АРДАШИР ибне Ишгали Чалкави-Бол- гари (19 йөз), шагыйрь. "Кыяфәтнамә Ри- салэт фи бәйан кыяфәте җенсел-инсан" ("Кешенең тышкы кыяфәте турында ри- салә". К . 1858) исемле әсәр авторы Фарсы телендәге оригиналына таянып язылган. Тезмә өлеше кешенең тышкы кыяфәтендәге физиогномик сыйфатларны тасвирлауга багышланган, чәчмә өлешендә хиҗ- ри ел айларының әһәмияте һәм аларга туры килә торган мөселман бәйрәмнәре, атнаның кайсы көннәрендә нинди эшне эшләргә рөхсәт ителә, нинди эшне эшләргә тыела икәне турында мәгълүматлар бирелә А-ның иҗаты һәм тәрҗемәи хәле аз өйрәнелгән.
Автор: М.В Гайнетдинев.
АРСЛАНОВ Нури Газиз улы (19.9 1912, Казакъстанның Петропавловск (Кызылъяр) ш 12.4 1991, Казан), ша-гыйрь. 1931 елда Казан сәнгать техникумын тәмамлый. 1931 34 елларда Урта Азня һәм Ерак Көнчыгыш шәһәрләрендә татар әдәбияты һәм рәсем укытучысы, соңрак рәссам-бизәүче булып эшли 1936 дан "Пионер каләме” ж-лы һәм “Яшь ленин чы" г-тасы редакцияләрендә хезмәттәшлек итә Фин (1939-40) һәм Бөек Ватан
сугышларында катнаша. Сугыштан сон Татарстан китап нәшриятында, “Социалн стнк Татарстан" г-тасында рәссам вазифа ларын башкара 1964-72 елларда "Казан утлары" ж чының поэзия бүлеге мөдире Сугышның иң кызган чорында анмн за ман кешесенең тормышка мәхәббәтенә, рухи көченә дан җырлаган беренче “Мәхәббәт" (1942) исемле һәм Зоя Кос модемьянская турында “Рус кызы" (1943) исемле поэмалары басыла Шагыйрь поэзиясенең тематикасы күптөрле, әмма су гыш һәм туган ил азатлыгы темасы аның иҗатында күп еллар үзәктә торды. Бай так шигырь һәм поэмаларында ул әкият сюжетларына, халык мифларына мөрәҗәгать итә: “Ай Хан белән Ли” (1951), "Корея гөле" (1951), “Давыл кызы" (1954), “Көзге" (1955) һ.б.ш. А. "Девон фонтаннары" (1953) шигырьләр циклы белән татар шагыйрьләре арасында берен челәрдән булып республикабыз нефтьчеләре хезмәте темасын күтәреп чыкты. 1960 еллар башыннан А иҗатында классик көнчыгыш шигъриятенең (ш. и. татар по-эзиясенең дә) традицион формалары белән баетылган фәлсәфи лирика өстенлек ала. Еш кына ул көнчыгыш поэзиясенә хас булган касыйдә, мәснави, газәл жанрларын да иҗат итә Төрле елларда А.ның "Ак таңнар" (1967; русчага тәрҗемәсе "Белые зори”, 1982), “Моңсар” (1971), “Талпыну” (1974), "Иделем илем" (1982; ТАССРның Г Тукай исемендәге Дәүләт премиясе, 1985), "Сөмбелләрем” (1987) исемле шигъри җыентыклары дөнья күрде. А поэзия-сенә хас сыйфатлар - тирән мәгънәлелек, сүзнең тасвирлау байлыгы, кыскалык, формаларның җыйнаклыгы Ул ш. у җырлар һәм балладалар авторы Тәрҗемә өлкәсендәге хезмәтләре дә игътибарга лаек А А.С Пушкин, М. Ю Лермонтов. Байрон, Гете, Гомәр Хәйям, Хафиз, Абай Һ.6.ларның әсәрләрен татар укучысына ирештерде. Хезмәт Кызыл Байрагы, Ха лыклар Дуслыгы, “Почет Билгесе” орденнары белән бүләкләнде
Әсәр : Сайланма әсәрләр. К., 1992
Әд Галиуллин Т. Нури Арсланов/ Здравствуй, поэзия! М . 1987, Мөхәммәди- ев Р Якутлар табыладыр вакыт белән Әгәр без янмасак. К., 1980
АРЦЫБАШЕВ (Арцыбышев) Нико-лай Сергеевич <1.12.1773. Казан, губ -сы. Цивильск өязе Мамино а 27 8 1841. шун
да ук. Рындино а ). тарихчы, язучы 1793 елда С - Петербургта немец пансионын тәмамлый. Семёнов лейб-гвардияле полкы на хезмәткә керә. Якынча 1797 дә Казан гарнизонына прапорщик итеп күчерелә 1806-07 да Казан ополчениесендә (Земство милициясендә) хезмәт итә. 1812-23 тә Яд ринск һәм Чабаксар уч-щеләренең шәрәфле смотрителе була. 1802 елдан рус тарихын вйрәнү б-н мавыга башлый Вестник Ев- ропы". "Русский зритель" ж-лларында та рихка караган мәкаләләр бастыра Н.М.Ка- рамзин хезмәтенә карата язылган "Россия дәүләте тарихы "на искәрмәләр" СЗамеча ния на "Историк» государства Российско- го" мәкаләсендә (“Казанский вестник ж-лында басыла. 1822-23) авторны төгәлсезлектә, тарихи вакыйгаларны бел литристик рәвештә күрсәтүдә гаепли һәм шунын белән рус тарихчылары, публицис-тлары арасында зур бәхәс куптара А нын ик кин хезмәте “Россия турында кыйсса") (“Повествованиео России”. М . 1838 43) Аны язганда, ул 500 дән артык чыга матам файдалана. 1811 дан “Рус әдәбия тын сөючеләрнең Казан җәмгыяте" әгъзасы булып юра “Күңелсезләнү" ("Скука" 1800). “Очраклы вакыйга" ( Слепон слу- чай". 1841) одалары. "Рогнеда. яки Полоң кны җимерү" (“Рогнеда. или Разореггие Полоцка". СПб., 1818) тарихи повестьлөрс авторы
Әд. Аристов В В К.ианскис находкн К. 1985. Русскис писагели. 1800 1917 Биогр. Словарь. М . 1989 Т.1; Гусаров Ю В Цини гы кин затнорнпк Чебоксары 2000 Автор. Ю А. Б.тмон
АСАНБАЕВ Нәҗип (Николай Василь гвич) (7 11 1921. Уфа губ Бәләбәй өязе, хәзерге Башкортстан Респ-касы Бакалы р ны Ахмана ). драматург , прозаик. Башкор тстан АССРпьщ атказ. сәнгать эшлеклесе (1977), РСФСРнын атказ. мәдәният хезмәткәре (1982) Татар һәм башкорт телләрендә иҗат итә. 1939 елда Уфа финанс икътисад техникумын. 1963 тә Мәскәүда М Горький исем Әдәбият институты кар шында Югары әдәби курслар тәмамлый Боек Ватан сугышыңда катнаша 1949-59 елларда әдәби хезмәткәр, соңрак бүлек мөдире вазифасында Уфада чыгучы “Кы зы.г таң" г-тасында эшли 1959-61 дә Са-лават драма т-ры. о 1963-65 тә Башкорт академия драма т-ры директоры. Әсәрләре 1939 елдан бирле басылып килә Балалар
өчен Кәрим (Өфө. 1947). "Вәлимә" (Өфо 1953) исемле хикәяләр. Башкортстан нефтьчеләренә багышланган "Минең герой ым“ (Өфө. 1953) дигән очерклар җыен тыклары авторы Драматург буларак киң таныла 1955 елда үзенсн беренче драма әсәрен - "Безгә егеттар килде* комедиясен яза "Рәисә" (1958). "КЫНЫҮ кешеләр (1959). "Фәйзи" (1960) "Зәйтүнгөл" (1975) 'Ак енрендәр" (1976) драмалары язучы ның иҗади үсешен билгеләделәр "Канат йәйгәндә" (1969) драмасында М Җәлил нен тормыш юлын сурәтләде Кискен кон фликтка корылган ‘Кәләш әйттергәндә (1964). “Күктән төшкән бәхет" (1969) "һыу юлы" (1972) комедияләре бүген дә актуальлекләрен югалтмыйлар Револгоцн онер. дипломат Кәрнм Хәкимов образын сурәтләгән “Кызыл паша* (1982) драмасы А.ка аер\-ча уңыш китерде Ул 1983 елда Башкортлап Рсгп-кагынын Салават Юла ев исем. Дәүләт бүләгенә лаек булды А нын пьесалары Каган. Уфа. Смбай. Сала ват. Әлмет. Оренбург. Мннзәлә т-рларында куелды Ул 1 һәм 2 дәрәҗә Ватан сугышы ике тапкыр Кызыл Полдмз. Халыклар Дуслыгы орденнары һәм медальләр б-н бүләкләнде Уфа ш. ггдә яши.
Әсәр Краен ми паша Пыты Уфа. 1987, һайланма әсәрләр. Өфо. 1991. Сәхнә әсэргәре Өфө. 1997
Әд : Абсалямов Г Реигать мнрным путём Театральная жнзнь 1983 V12. Нургалнн 3. Теманы тормош бирә Аги зел 1984 \°6
Автор. ( Г Свфуаиов
АСЛНОВА Нилүфәр Абд> ллл кы ия (27 11 1935. Крым АССРнын Ялта ш 16.5.2000. Казан), әдәбият галиме, фи гол фән. д-ры (1981). нроф (1983) Үзбәкгтан ун тын тәмамлый (Ташкент. 1956) 11*61 елдан Казан уи-тында, 1987 -89. 1993 94 тә Пекин ун-тында укыта Жанна д Арк исем халыкара ү.гәк (Франция. Орлеан ш ) эшендә даими катнашып килә Хезм этләре хәзерге француз әдәбиятында ро ман жанры үсеше проблемаларына, роман тизм теориясенә һәм әдәбнятнын. сәнгать нең бүтән төрләре белән бәйләнешенә ка рый
Хезм Жан Крисшф Р Родл.гнл п проблема взаимодействня в искусстве К 1978. Проблема взаимадействия литерап ры н муэыкн К . 1978 Философский ро ман Мншеля Турнье К.. 1997
12. «к. у.«
АТНАБАЕВ Әнгам Касыйм улы (23.2.1928. хәзерге Башкортстан Респ-касы Тәтешле р-ны Иске Күрдем а. -13.10.1999. Уфа ш ). шагыйрь, драматург, БАССРның һәм РСФСРның атказ. сәнгать эшлеклесе (1977.1988). Башкортстан Республнкасынын халык шагыйре (1997). Татар һәм башкорт телләрендә иҗат итте. 1943-51 елларда туган авылында укытучы, 1951-68 дә Уфада чыга торган " Кызыл таң" газетасында, 1977 89 елларда "һәнәк" ж-лларында баш редактор ярдәмчесе булып эшләде. 1946 елдан бирле матбугатта басылып килде. 1958 дә "Йөрәк менән һөйләшеү" исемле беренче шигырьләр һәм поэмалар җыентыгы басылды. Ул яшьлекләре авыр сугыш елларына туры килгән буын вәкилләре кичерешләре турында. Гомумән. А. поэзиясенең төп темасы замандашлары тормышы. Ул "Йәшлек менән осрашыу" (Өфө,!961), "Йылдарзан йырзар кала" (Өфө, 1975). “Мәхәббәт юлы" (Өфө, 1982). “Шигырьләр һәм поэмалар" (1993), “Җиз кыңгырау моңнары" (1998) исемле шигъри җыентыклар авторы Аның поэзиясе өчен тапкырлык, эчкерсезлек, нечкә лирика, ягымлы юмор хас. А “Ул кайтты” (1960) пьесасы белән, бе- ренчеләрдән булып, тоткынлык газапларын кичереп, ватанына тугры калган совет солдаты образын чагылдырды. “Шоңкар" (1968) пьесасында шагыйрь III.Бабич образын сәхнә биеклегенә күтәрде. "Әсә хөкө мө" (1963), “Законлы никах менән!” (1965), "Мәхәббәт турында йыр” (1968). “Балакай- зарым" (1970), "Ут" (1975) кебек пьесаларында бүгенге көн проблемаларын һәм та-рихи вакыйгаларны яңартты. А.ның күп кенә пьесалары Башкортстан һәм Татарстан театрлары сәхнәләрендә куелды Аның сәхнә әсәрләрендә җитди проблемалар күтәрелә, сюжет-композицион җирлек җитди уиланылган, кискен драма тик күренешләр ягымлы юмор белән гадәти үрелеп бирелә. 2 нче дәрәҗәдәге "Ватан алдындагы бурыч-лары өчен" ордены һәм медальләр белән бүләкләнде Уфада яшәде.
Әсәр : Эсәрзәр: 2 томда. Өфө, 1988; Атнабай — халык шагыйре. К.,2000
Әд Амиров Р. Годы оставляют иесни Чтобы шагнуть завтра Уфа, 1982, Вас фи Г. Поэмала заман геройы Аги- зел.1962. №4, Каримов М Шагир илендә //Агизел. 1978. №2.
Автор:Р К. Әмиров
лау, аныклау), аноним яки псевдоним ас тында язылган әсәрләрнең авторларын, язылу урынын һәм вакытын ачыклау А — текстологиянең мөһим бер өлеше Сәнгать, әдәбият белемендә, тарихи чыга накларны өйрәнү эшендә А ның әһәмияте зур. Урта гасыр татар әдәбияты ядкарьләрендә, кагыйдә буларак, әсәрнең соңгы бәйтендә автор үзенең псевдонимын куя торган булган:
Аты-Гали моны төзгән зәгыйфь колның.
Изге рәҗәп аеның нәкъ утызында, һәм тарихның нәкъ атты йөз утызында.
Бу зәгыйфь кол бу китапны төзде инде.
Гарәб графикасында язылган текстларны транскрипцияләгәндә еш кына, бер үк исемнең төрле укылышлары барлыкка килә, мәе.. Мәүлә Колый һәм Меллагол. А чыганакларны, аларнын эчтәлеген анализлауга. автор теленең һәм стиленең индивидуаль үзенчәлекләрен ачыклауга нигезләнә. Ф Сәйфи-Казанлы, Х.Хисмәтул- лин, И.Нуруллин, Р.Гайнанов, И.Абдуллин, Р Нафиков, М.Госманов, Ш.Садретдинов, З.Рәмиев, Г Гыйльманов һ.б. тарафыннан Тукайның (70 ләп псевдонимы билгеле), Ф Әмирханның (20 гә якын псевдонимы бар), С.Рәмиевиең, М.Гафуриның, Г. Камал- иың, Ш.Бабичның, М.Галинең, Г.Коләхм- әтовның, Г Кандалыйның күп кенә псевдоним белән язылган яки аноним әсәрләре ачыкланды.
Әд.: Әдәбият белеме сүзлеге. К., 1990 3. З.Рәмиев
АУЭЗОВ Мохтар Омархан улы (16.9 1897, Семипалат губ.-сы Чыңгыз волосте Чыңгызтау җәйләве-27.6.1961, Мәскәү), казакъ язучысы, әдәбият галиме, җәмәгать эшлеклесе, Казакъ ССР ФАнең хакыйкый әгъзасы. “Караш-Караш үткелендә булган хәл” (1927) , “Текәлек" (1935) повестьлары, "Яшьләр токымы" (1962) тәмамланмаган романы, “Енлик-Ке- бек” (1917), "Ак каен” (1938, А.Таҗибаев б-н берлектә), "Абай” (1940, Л.С.Соболев 6-н берлектә), “Кобланды" (1945) пьесалары һ.б. әсәрләр авторы. Татар әдәбиятын үз иҗатын туендырып торучы мөһим чыганак - "сөт анасы" итеп исәпли. Мәе., Г Ибраһимовның "Казакъ кызы” романы А.ның “Абай юлы” роман-эиопеясын язуга этәргеч ясый
мова тарафыннан татар теленә тәрҗемә ителә 1950 елларда М.Җәлилне татар халкына кайтаруда А. зур роль уйнады
Әсәр.; Таидамалы шыгармалар 6том дык А. А.. 1955-57; Сочинения: в5т М 1973-75.
Әд.: Каратаев М. М.Ауэзов А -А . 1967. Хәмидуллин Л. Чыңгыз иле Мохтары Шәһри Казан 1997 19 сент
Р. К Ганиена
АФАНАСЬЕВ Порфирнй Васильевич (20 2.1942, Чирмешән р-ны Яңа Элмәле а ). шагыйрь. Чуаш Респ-касының халык шагыйре (1998). атказанган сәнгать эшлек лесе (1992) Казан пед. ин-тын тәмамлый (1964). 1965 елдан журналистлык эшендә. 1977-85 тә "Хатер пул" (“Әзер бул". Ча- баксар ш.) балалар ж лында баш мөхәррир булып эшли. 1986-90 да Чуаш АССР ның Язучылар берлеге рәисе 1998 дән Чуаш респ-касының Матбугат һәм мәгъ-лүмат буенча дәүләт комитеты рәисе урын басары А ның “Сакар" ("Икмәк". 1974). “Сан ятупа" (“Синең исмен белән". 1983). "Хевел хапкн" ("Кояш капкайлары". 1988) шигырьләрендә һәм поэмаларымда, “Ур- хамахпа трубач" (“Ат һәм быргычы" 1969) балласында, "Вучах" ("Учаг". 1978) повестенда заман һәм кеше турында уйланулар урын алган А.ның күп кенә әсәрләрендә - “Сарамсан кеввисем" (“Чирмешән көйләре". 1975) китабы. “Тан" (1999) исемле шигырь һәм поэмалар җыентыгында Татарстан темасы чагылыш таба. “Сан ятупа” драматик поэманың сюжеты Чирмешән буйларында барган Гражданнар сугышы вакыйгалары 6-н бәйле. “Әльмәле чишмәләре" (1984) ки табы туган авылына багышланган Чуаш теленә Г Гукай. Р.Харис. Р Фәйзуллнн һ 6 шигырьләрен тәрҗемә итә.
Әсәр. Чирмешөннең йотым суы К . 1990; Солнечные врата Чебоксары. 1992
Әд Ставский М. Эстетика тата чаваш илемле .иггератури Шунашкар. 1993.
В. П.Станьял
АФЗАЛ (Абзалов) Гамил Гыймазет- дин улы (23.5.1921. ТАССРның Минзөлә кантоны Актаныш волосте Такталачык а - 20.8 2003. Әлмәт ш ). шагыйрь. ГАССР ның атказ мәдәният хезмәткәре (1985).
ТССРның халык шагыйре (1991). 1936- 37 елларда Чиләбе өлкәсе Троицк ш ндә Татар пед техникумында укый 1939-49 да Магнитогорск металлургия комб-тын да төрле авыр хезмәтләр башкара, шунда сәламәтлеген югалтып, эштән китәргә мәҗбүр була 1953 елда Башкортстан АССР Кушнаренко р-ны Шәрнп а. на кай тып урнаша 1965 тән Әлмәт ш ндә яши Әдәби иҗат эше белән 1936 елдан бирле шөгыльләнә Беренче шигырьләре “Баку эшчесе” г тасында (Магнитогорск) басы ла башлый 1955 елда “Совет әдәбияты" ж-лында басылган шигырьләре әдәбият тәнкыйтьчеләре һәм шигырь сөючеләр игътибарын җәлеп итә А шигъриятнең төрле жанрлары үсешенә мөһим өлеш керткән шагыйрьләребезнен берсе Поэзи яга нечкә хисле лирик буларак килеп. 1960 70 елларда үткен, кыю телле сатирик бу лып таныла, фәлсәфи лирикага өстенлек бирә. 1980 елларда аның иҗатында публицистик аһәң көчәя, 1990 еллардан тарихилык. халыкның үткәнен иңләү мөстәкыйльлек, бәйсезлек өчен көрәшенә ярдәм итү. милли үзаңны уяту рухы арта А Кар сулары ' (1957), ' Вөҗдан сүзе (1958). “Кояшлы яз" (1961) Ышаныгыз (1971). "Айлы кичләр" (1977. ТАССРның Г Тукай исем Дәүләт премиясе. 1977) “Шундый-шуидый эшләр" (1988) “Август йоллызлары" (1994). “Гомер кичүләре" (2001). “Туган як моңнары" (2001) исем ле шигырьләре һәм поэмалары тупланган җыентыклар авторы А кыска хикәяләр юморескалар авторы буларак та билгеле (“Кышкы озын кичләрле". 1986, “Тугай як моңнары". 2001 җыентыклары) Ши гырьләре рус һәм башкорт телләренә тәрҗемә ителеп нәшер ителде, кайберләре көйгә салынып популяр җырлар булып китте Әдәбият өлкәсендәге унышла ры өчен "Почет Билгесе" ордены белән бүләкләнде (1981)
Әсәр Бессонной ночью М . 1966. Өф- оф итеп. Офө 1967. Сайланма әсәрләр К 1991. Гомер кичүләре К . 2000
Әд Юэиев 11 Ул матурлык эзли дөньядан Шигърият дөньясы К . 1981 Фәйзуллнн Р Халыкчан ша< ынрь 1ай ланма әсәрләр. К . 1998 Т.4. Галиуллнн Т. Тынгысыз каләмнең үлемсез ишгърия тс Татарстан 2001 М5
Лавамы килосе саннарда
12*