ХАЛКЫБЫЗНЫҢ МИЛЛИ ХӘЗИНӘСЕ

һәрбер бай тарихлы, олуг язмышлы халыкның мәдәни үсеш дәрәҗәсен һәй киләчәккә барыр кыйб ласын билгели торган шәхес ләр бу ла Татар халкы исә нәкъ менә шундый иагътзбәр халык һәм XX гасыр бе лән XXI гасыр кыйсымендәге мәдәнияте күгендә аның, кайсы гына та/нлфтан карасаң да ю.л күрсәтеп торучы Калык Йолдызы кебек, оч йолдылы балкып тора Алар Сүлдә- - - Габдулла Тукай,
Му лыкада—Салих Сәйдәшен.
Җырда Илһам Шакиров!
Бу—халык үзе чыгарган "мәхкәмзи карар . кире каккысы л дәлил Шушы коннәрдә. ягъни февраль аенда әлеге олуг лотларның берсенә, милләтебезнең гасыр ларга тиң мәхәббәтен казанган җыр сандугачына Татарстанның һәм Рос сшлнең халык
артисты Татарстан Республикасының Г Тукай исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты Илһам Гыйльметдин улы Шакировка 70 яшь тула Әйе. "Тукайны ялдан аерып булмаган " кебек. Илһам Шакиронны да фенраль аклыкла- рыннан аерып карау момкин түгел һәм халкыбыз бүген. \пемең сөекле у лы каршында баш иеп. концерт лагларына ашы.-а. җыр Кичәләре улдыра. мәкалә-хатирәләр бастыра Шәт, н лакламый күренекле шәхесләрнең, ялучыларның һәм сәнгать әһелләренең яраткан җырчысы хакында әйткән фикерләре шигырьләре, аның үленең вакытлы матбугаттагы чыгьпашры. тамашачыларның хатлары, ип лай \к җырчының тормыш мизгел ләрен чагылдырган фоторәсемнәре тхпланган (аны "Җыен " фонды чыгара) альбом китап та <)онья күрер.
кыскасы, февраль аенда татар халкы, ул Җир лиарының кайсы гына почмагынгһл яшәмәсен. Бөек у лының олуг юбилеен
олылап, билгеләп үтә, шагыйрь әйтмешли, бәйрәм табынына җыела БУ юубмптән Л'алан утлары журналы да бәйрәм табынына " үл өлешен кую нисбәтеннән чыгып сөекле җырчыбы ь-а багышлашмам сәхифә бастыра Бәйрәмең котлы бу лсын. күңелең лиат лыкларбе.лән тулып торсын Илһам ага' Афәрин' Мең яшә'
Ул—йолдызларның йолдызы
Мин һәрвакыт татар халкы олы талантларга бик бай дип куанам Әдәбият-сәнгать нен һәр өлкәсендә бетмен гүзәл йолдызларыбыз бар Ә Илһам—алар арасында да илаһи таланты белән балкып торган йолдызларнын йотлыгы Ул гасырларга бер генә туа торган, тулы мәгънәсендә мәшһүр халык җырчысы Туган халкыбыз Илһамы, ә Илһам халкы белән бәхетле Анын югары дәрәҗәле һонәрн осталыгы, җәуһәрн иҗаты хллкыбызнын күнсл төпкелләреннән саркыган мон-елгышын. гасырлардан килгән әрнү-гаетлыкларын, бетмәс-төкәнмәс рухи байлыгын чагылдырып кына калмый, ана яна тарихи шартларда оптимистик яшәү кочс, әхлакый нур өсти, дәрг-куәт, эстетик ләззәт тә бир,*
А<|>әрин, Илһам!
Минткхср ШӘЙМИЕВ,
Глпфгтам Реепуб.1 ик.кы Прсмжнлъл
Горурлыгыбыз
Татарстанда һәм аннан читтә яшәгән бөтен татар халкын бер рухка берләштереп торучы Илһам кебек талантыбыз булу барыбыз өчен дә горурлык ул. Илһам Шакиров башкаруындагы җырларыбыз туган халкыбызны башка илләр, башка халыклар музыка сәнгате арасында күркәм итеп күрсәтә. Ә бу исә Татарстаныбызның матди яктан гына түгел, ә мәдәни, иҗади яктан да югары дәрәҗәдә торуы турында сөйли
Фәрит МӨХӘММӘТШИН.
Татарстан Республикасының Дәүләт Советы рәисе
Халык моңын яклап
Күптәнме әле бездә: "Безнең җыр-көйләребездә мон дигән нәрсә юк. моң дигән төшенчә үзе үк буш сүз ул. әнә бит. Европа музыкасында андый термин үзе дә юк Инде Тукайлар заманында булса, анысы ул андагы изелгәнлек галәмәте генә. Хәзер революция Шулай булгач, андый искергән алымнар белән сузып-сузып җырлаулар
кемгә кирәк? Хәзер әнә бит темп ничек: айть, дваГ
Менә Илһам Шакиров шул мода- лылык. шул каршы- лыклар эчендә та- тарның үз халык җырчылыгы, һәм шунын гасырлар бу- ена килгән үз мил- ли формасы, үз ха- лыкчан тарихы тра- дициясе булуын як- лап чыкты һәм га- мәлдә үзенең җыр- чылык таланты, җырга осталыгы, ха- лык рухында җыр- лый белүе белән бу
көрәштә җиңеп чыкты. Чөнки ул халык моңын яклаган кебек, халык та аны зур алкышлар белән котлап каршы алды һәм алмакта.
Илһам бернинди ясалма эффектларсыз, хәтта кайбереңдә үзен гармун йә оркестр белән дә озаттырмыича, бер башына ялгыз гына чыгып та. борынгы озын, моңлы "Карурман" көен җырлап гаять зур алкышлар алуга иреште. Ул халыкнын гел җинелчә такмакка сикереп биеп кенә яшәмәвен, һәркемнең язмышында үз кайгы- сагышы булган кебек, моңланырга да хаклы булуын яклап чыкты. Чөнки Илһам үзенә генә хас матур, моңлы тавышлы һәм халыкчан аһәңле, талантлы оста җырчы булып кына калмый, ул татар көшләренең җыр-мон милли үзенчәлекләре турында да тирән уйланучы җырчы. Әйтергә кирәк, ул хакта үз мәктәбенә, үз теоретик нигехләренә ия кеше Ул аның пропагандисты Шунлыктан, татар музыкасында Сәйдәш ничек үзенә хас урын тотса, җырчылыкта Илһам да шундый урын тота, диючеләр ялгышмыйлар.
Илһам Шакиров Татарстан Республикасы Президенты Минтимор Шаймиев янында
Ходай биргән
Жанга кирәк “азыклар” арасында ин тансыгы, ин татлысы җырдыр. мөгаен Һәм жырчы сәнгать әһелләре арасында ин популяр кеше дә ул... Язучыны берәү белә, берәү белми, ә җырчыны белмәгән кеше юк Шул ук вакытта язучыга ялган шөһрәт, ялган дәрәҗә тудырып була, әмма җырчыга түгел, җырчыны ясалма рәвештә "бөек" итеп булмый. Чөнки Ходай бирмеш җырчылык таланты шулкадәр ачык, табигый, бердәнбер генә ки. аны. ягъни ул талантны, юри зур итеп тә. кечкенә итеп тә күрсәтеп булмый—ничек яратылса, шулай яши ул.
Мина үз го- меремдә ир- ләрдән һәм ха- тын-кызлардан күп җырчылар- ны тынларга туры килде.
Алар барысы да танылган җыр- чылар иле. ләкин һәркай- сы үзенә башка, бер-берсенә һич охшамаган талантлар иде.
Мәгәр шушы күп төрлеләр арасыннан әкренләп кем дә булса берәү аерыла башлый 'Гынлаучы да
күбрәк шуна колак сала, шунын җырлавын көтә башлый Ул инде аны бик хаклы рәвештә бүтәннәрдән асра, чөнки нәкъ менә анын тавышында, моңында, җырында үзенә ин кирәкле, ин тансыкны, ин якын-кадерлеме ишетә һәм бу берәүнең " тыңлаучыны тәмам әсир иткән тылсымлы жыр-мон кодрәте ана чын мәгънәсендә үлемсез дан-дәрәҗәне китерә дә инде
Камчандыр әнә шундый табигый рәвештә үзеннән-үзе килгән данга Гөлсем Солайманова ия иде Бик гади, бик тыйнак, әмма татар халкынын тирән мәхәббәтен яулаган чын милли җырчыбыз иде ул. Бүгенге көндә исә бу үлемсез шәрефле данмын иясе, әлбәттә. Илһам Шакироп' Ходай ана шул данга лаеклы кодрәтне биргән, халык исә аны танылган һәм сайлаган Монда инде Илһам файдасына нидер остәп маташунын кирәге да калмаган—ана саулык теләүдән башкасын'
Әмирхан ЕНИКИ.
Татарстан хатын ЯЗУЧЫСЫ. Тягәрсгәннын Г Тукай исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты
Кремльдә булган рәсми кабул итүдән соң Сулдан уңга ' Җыен " фондының башкаручы директоры Фоат Рәфыйкив. Илһам Шакироп. Татарстан ПрегшЛенты аппараты
җитәкчесе Әгьыи Габэйдунин шагыйрь Гәрәй Рәхим
Аның үзенчәлеге...
Әгәр Гөлсем Сөләйманова татар хатын-кызлары танышының үрнәге булса. Илһам- татар ирләре тавышының өлгесе Ягъни башка бер халык ирләре тавышына да охшамаган, нәкъ татар ирләренә генә хас үзенчәлекле тавыш белән җырлый ул Әгәр мин хата уйламасам, Илһам галантының көче, анын затлы яктары барыннан да бигрәк, борынгы халык җырларын башкарганда сокландыра Мәсазән. "Иске
карурман "ны җырлаганда. Илһамга кушылып урман үзе дә җырлый кебек. Күңелдә
шундый тәэсир кала.
Озын гомерле булсын, халыкны тагын шулай озак еллар дәвамында бәхетле итсен иде бу сөекле җырчыбыз, бөек талант иясе! Амин!
Гомәр БӘШИРОВ.
Татарстанмын халык язучысы. Татарстанның Г Тукай исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты
Тукай башыннан сыйпар иде
Кайвакыт Тукай, дип әйтү җитә. Сәйдәш, дип. Яруллин. дип әйтү җитә. Халыкның уртак хисләрен бер йөрәккә, бер җанга туплаганнар алар. Мин Ессентукида моннан берничә ел элек татар жыр-бию ансамбленең кониертын тынладым Залда татарлар да бар. ләкин күпчелеге башка халыклар, башка милләтләр.. Мина аларнын реакциясен белү кызык иде.
Көз. паркта яфраклар коела. Залда татар җырчылары “Сибелә чәчәк"не җырлыйлар. Халык көйләренең дә иң нечкәсе, иң тирәне, саф татарчасы.
Ләкин мондый көйнен барып җитүенә шикләнеп, хафаланып утырам. Житте. зал икенче тапкыр “Сибелә чәчәк”не сорады. Аннан “Туган тел”...
Солистларның берсе эчтәлеген тәрҗемә итеп карады Җырны тәрҗемә итеп булмый, аны фәкать тыңларга гына кирәк Зал тыңлады, ул да икенче гапкыр яңгырады. Минем иманым тагын да ныгыды, халык моңнарына бернинди аңлатмалар да. комментарийларда кирәк түгел икән...
Шушы моңнарны үзендә җыйган җырчылар бар. Аларны халыкчан, диләр, талантлы, диләр. Ә мин бәхетле, дияр идем Илһам Шакиров шундыйлардан. Тыңлыйм, мине ул бик тиз жиремә кайтара, тарихыма кайтара, моны, күнелнен уентыкларына кереп, язмышым буенча агарга тотына.
Мөслим. Сарман. Казан арты кырларының зәңгәрлекләре күңелне җирсетә башлый Мин киңлекне тоям Мина бит ин кадерле хис шул. иң газиз чне шул Шуның белән яшим.
Турыдан-туры Илһам Шакировка карата әйтелгән бер сүз мине шагыйрь, композитор, җырчының җәмгыятьтәге урыны турында уйланырга мәҗбүр итте.
Шулай, башка халыклар каршында безнең дәрәҗә бетмәсен дипме, сирәк булса да. ул лә Тукаен, йә Сәйдәшләрен биреп куйган. Моннан соң да бирер, рухы бай
Бирыннәрен күрә белү—безнең эш! Илһам Шакиров—чын талант, халык улы. Тукай исән булса, башыннан сыйпар иде аның.
Үзбәкстанның Ташкент шәһәрендә (1977. октябрь) Илһам Шакиров һәм баянчы Рамил Курамшин
Сибгат ХӘКИМ,
Татарстанның халык шагыйре. Россиянен М Горький һәм Татарстанның Г Тукай исемендәге Дәүләт премияләре лауреаты
Илһам сабаклары
Илһам Шакировны тыңлаган саен анын ңлаһи тавышы белән гадәти көй генә түгел, бәлки гажәсп бер мон кыяфәтенә кергән уй-хыяллар. хәтта үзенчә бер гыйбрәтле уй-фикерләр күнелләрдән кичә сыман Ойс, кичәләр күнелдән
Татар жырларынын төп үзенчәлеген, әйтик, атарнын монгол һәм кытай моннары белән генетик якыклыгы сәбәпләрен халкыбыз татар булып оешкан дәверләрдән— Алтын Урда, Казан ханлыгы чорларыннан эхләргә кирәктер Дөресрәге шул заманнарда югары катлауларның сәяси, идеологик һәм мәдәни "кыйблаларыннан", төгәлрәк әйткәндә, тамырлары белән традицияләреннән эхләргә кирәк Бер “пентатоника” дип әйтү белән генә мәсьәлә чишелми
Кайчандыр бер ирешелгән. үскән рухи байлык бөтеңләй үк юкка чыкмый ул Анын асыл тешләре халык хәтерендә, "яшеренеп” дигәндәй, сакланып кала үзбаш булып, нормальрәк гомер кичергән затлы катлаулары, мөстәкыйль фикергә сәләтле, югары зәвыкка ия зыялы катлаулары исән чорнын җуелмас истәлекләре булып Вакыты җиткәч, фидаи угыллары тугач, тагын шытып чыгар, тагын үзен тудырган халкына кайтыр өчен Шулай, хәтер янарту юнәлешендә башкарылган олы эшләр барысы бергә Илһам Шакиропнын җыр мәктәбен барлыкка китерәләр
Миркасыйм ГОСМАНОВ,
академик. Татарстанның атниионган фән эшлсклссс
Нәкъ үз вакытында...
Татарнын сөеклеләренә әверелгән Гөлсем Сөләйманова һәм Рәшит Ваһапоиларлан сон җыр сәнгатендә тынлык булып алган иде Бу аты вакыйга туар .1ЛДЫННЛН азга гына көттерү газабы, булгандыр, мөгаен Кинәт кенә җыр сәнгатенә мәйдан тотарга Илһам Шакиров килем керде Нәкъ менә татар җырына гына хас башкару манерасы, мона кадәр кабатланмаган мон бизәкләре белән ул күңелләребезне тиз арада биләп аллы Дөнья халыклары арасында аерым урын тоткан борышы җырларыбызнъш сулышын кинәйтге. аларга яна тормыш бирде Ул тышкы кыяфәте-рәвеше белән дә халыкны үзенә карата алды
Хәтерлим әле, Илһам Шакировнын зенитта чагы Мөслимдә мин анын концертын каралым, жылам га. уйланып га. моң-шнып та тынладым Бөек талант иясснсн тантанасы, триумфы иде бу! Ул чактагы халәтне беркайчан да кабатлап булмый Гадәти концерт, гадәти җырчы гына түгел иде ул. һәр җыры—милли драма, һәр җырында халыкнын гасырлар сыйган тарихы Искиткеч сәләт остенә ана Ходай эшчәнлек, зур тырышлык та биргән икән. СССРнын татар яшәгән төбәкләрендә Илһам аһәне барып җитмәгән нокта да калмагандыр Ә күпме җырларга ул канат бирде, сирәк кенә булса да. үзе дә менә дигән көйләр яшы
Дөньяда соцга калган яисә вакытыннан алда туган талантлар була, Илһам исә нәкъ ү I вакытында, татар ялкынын моңга сусаган мәлендә мәйданга килде
Марсель СӘЛИМҖАНОВ,
режиссер, СССРнын ХЛ.1ЫК артисты.
Россиянен К Станиславский. Тагарстаннын Г Тукай исемемдәге Дәуләг премияләре таурслы
Үзе бер дәвер
Илһам Шакиров җыр сәнгатендә үзе бер дәвер, дисәм, һич кенә дә артык масаю булмас. Бу хакыйкатьне мина чаклы да күпләр әйткәндер, моннан сон да әйтерләр Шакировлы дәвер. Илһамлы дәвер...
Яна туган сабыйнын исеме күктән иңдерелә икән, диләр. Бу очракта дөрестер, мөгаен—исеменә җисеме туры килеп тора. Аның моны дистәләгән еллар инде бик күп илләрне гизеп (Татарстан белән Башкортстанны әйтеп тә торасы юк), кешеләрнең, халыкларның рухын канатландыра, күңелен иркәли. Нигә шулай ул0 Аңлата алмыйм. Чөнки могҗизаларның асылына төшенү, аларны төшендерү кыен Бары сокланасын аларга, бары сихерләнәсең. Илһам Шакиров шундый могҗиза, шундый сихерче.
Бөек Сара Садыйкованың минем сүзләргә язылган “Өченче көн тоташ кар ява”сын тыңлагач, ул елларда шундый күренеш кичердем: минем тәнемне озак еллар сыхтаткан мина ярчыгын Илһам Шакиров әйтерсең үз йөрәгенә суырып алды Ул җырлый, ә яралы йөрәгеннән ап-ак кар өстенә тамчы-тамчы кызыл кан
тама...
Илһам Шакиров турында уйлаганда, мин бер нәрсәгә куанам, ярый әле, дим, кайчандыр граммофон уйлап чыгарганнар. Илһамнар беркөнне дөньяга киләләр дә туачак буыннар бәхетенә мәңгелеккә торып калалар. Тавышлары тынмый әнә шул граммофон аркасында
Мостай КӘРИМ,
Башкортстаннын \;ыык шагыйре. СССРнын Ленин премиясе лауреаты.
Башкортстаннын С Юлаев исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты
Илһамы булмаса...
Илһамның бөек җырчы икәнен таныйм, әмма шаккатмыйм. Мине шаккатгырган нәрсә татар дип аталган кавем Заманында, аны бетерергә дип. тамырына балга чабылган Ләкин ул корымаган Ничәмә гасыр буе аны талыйлар. Урыска ул никадәр боекләрне бүләк иткән Казахы, кыргызы, үзбәге, башкорты татар хисабына ничаклы талантлар белән баеды Инде беткәндер, дисән, үзенә беркемне дә калдырмый, балаларны читкә озатып торуның бер чиге була, дисең. Юк бит, килә чыга Илһамы Кайда саклана бу чаклы рухи хәзинә? Нидә татар рухының сихри чишмәсе? Шаккаткыч! Татарның Илһамы булмаса шаккатыр идем.
Туфан МИҢНУЛЛИН,
драматург. Татарстанның Г Тукай исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты, Татарстанның халык депутаты
Мин аңа гашыйк идем
1960 елларнын башыңда Г Тукай исемендәге филармония җитәкчеләре Илһам белән минем өчен яшьләр бригадасы төзеде һәм без Илһам белән берничә ел бергә
эшләдек.
Анын белән эшләгәндә, минем җаным тыныч иде. Илһам консерватория тәмамлаган, тавышы яхшы, көчле, матур. Тамашачылар аны бик тиз арада яратып өлгерделәр Ул бик тиз популярлашты Концертларда ана аркаланырга, ышыкланырга була иле Халкыбызның иң матур көйләрен борынгыларын да, хәзерге заман көйләрен дә, компоэиторларыбыэнын яңа матур җырларын да бердәй зур
осталык белән башкара. "Иске карурман"ны. 'Менәргә иле Урал та>ларына" җырларын сузып жибәрсә. тамашачылар тын ла атмый Илһамнын мина йогынтысы зур иде Анардан күп нәрсәгә өйрәнлем Жырларнын бик тирәндә яткан монын ачарга, музыканын ин нечкә хасиятләрен табарга өйрәтте ул Мин аны үземнен остазым, өйрәтүчем дип саныйм
Әлфия АФЗАЛОВА.
Россиянен атказанган. Татарстанның халык артисткасы Татарстанның Г Тукай исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты
Илһам Шакиров—легендар шәхес
Илһам Шакиров. һичшиксез, легендар шәхес, татар музыка сәнгате тарихында олы вакыйга. Анын тавышы тембр ягыннан күнслгә йомшак, матур. Анын күп мснләгән. бәлки миллионлаган тынлаучынын йөрәгенә үтеп керә торган бөек байлыгы—мон. Бу мон татар халкы тарихынын ерак төпкелләренә, ин борынгы бабаларыбызнын рухи тамырларына барып тоташа
Илһам Шакиров—татар җыры- нын үрнәк янгырашын тудырган, милли яңгырашны тулысы белән үз- ләштергән башкаручы Әмма җыр- чы бу янгырашны үзмаксат итеп куймый, ә халык моңына табигый рәвештә кушылып китә, аны үстерә Илһам Шакиров башкаруында та- тар моны бөтен милләт вәкиллә- ренә. һәр халыкка аңлашыла, ул ха- лыкара төс ала.
Илһам Шакиров шәхес буларак та бик кызыклы—ул кешеләр белән жинел аралаша, нечкә юмор хисенә ия. ул белемле, хисле һәм мавыгу - чан әңгәмәдәш Шул ук вакытта ул башкалирны кабатламый, үзенә һәм үз тирөсендәгеләргә бик таләпчән Ул иҗатында да. гади тормышта да зыялы, тирән фикерле кеше
Илһам Шакиров үзенә реперту- ар сайлаганда беркайчан да үз зәвы- гына хыянәт итми-беренче чират- та халык җырларын, классик әсәрләрне сайлый Хәзерге компо- зиторларның яна әсәрләрен сайла- ганда ул аларнын киләчәктә клас- сик дәрәҗәсендә булачакларын гына репертуарына ала.
Илһам абыйнын зур таланты,
профессиональ яктан камиллеге. Илһам Шакирочның шлҗәрлс
үзенә генә хас булган музыкаль
фикерләве аны мәдәниятыбызиын ин күренекле вәкилләре рәтенә куя
Зилә СӨНГАТУЛЛИНА.
Рткснынен һәм Татарстаннын хллык артисткасы Татарстанның Г Тукай исемендәге Дәү ш премиясе лауреаты
"Догам һәм Ходам"
Әле мәктәптә укыган чагымда ук радиодан гына ишетеп белгән Илһам абыһ Шакиров турында: "Их, үзен "тере" килеш бер күреп тынласан идедип хыялланып йөргәнем хәтеремдә. Язмыш дигәнен кызык нәрсә бит ул! “Күреп тынласан иде .” дип кенә хыялланган авыл малаена, еллар үткәч, шушы мәшһүр жырчы белән Г Тукай исемендәге Татар дәүләт филармониясендә егерме елга якын бергә эшләп, бергә ижат итәргә туры килде. Шушы гомердә булып үткән төрле хәлләрне, Илһам абыйнын халыкка билгеле булган кайбер якларын, уй-фикерләрсн яза башласаң үзе бер китап булыр иде.
Әгәр дә кемдер, зур жырчы булу өчен матур, көчле тавышын булуы җитә, дип уйласа, бик нык ялгышыр Чөнки чын сәнгать әсәре тудыру өчен табигый таланттан тыш (жырчы өчен бигрәк тә), үз телеңне камил белү, милләтпәрвәрлек, халкыннын тарихын, гореф-гадәтләрен, әдәбият-сәнгатен һәм башка якларын тирәнтен белү зарури. Ә Илһам абый шушы сыйфатларның барысына да ия жырчы һәм зур эрудицияле шәхес; Шуна күрә дә анын жыр сәнгате халкыбызның бөтен тарихи байлыгын гәүдәләндерүче илаһи сәнгать үрнәге булып тора.
Гастрольдә йөргәндә, Илһам абый белән безнең сөйләшүләребезнен төп темасы йә жыр-мон турында, йә шул алда санап киткән темалар тирәсендә бара торган иде Шушындый җырчыга баянда уйнап йөрүләре бер бәхет булса, шушындый тирән акыллы абый белән сөйләшеп фикер алышулары минем өчен икенче бер бәхет иде
Бик күп хәтирәләр- нен берничәсен генә искә төшереп үтәм. Г.
Тукай язган һәм халкы- бызның гимнына әй- ләнгән "Туган тел”нең дүртенче куплетын хал- кыбыз әле узган гасыр- ның сиксәненче еллар азагында гына ишетеп белә һәм җырлый баш- лады. Ә бит Илһам абый аны 60 елларда ук инде сәхнәләрдән җыр- лап йөри иде. Анын белән эшли башлаган беренче гастрольдә үк (1969 ел, май ае) ул бу жырны концертта җырлагач, мин анар- дан: “Ә нигә сон ул
дүртенче күплеты мәктәп дәреслекләрендә юк?”—дип сораган идем Анын исә: "Диннән аерылган коммунистлар аны "догам" һәм “Ходам” дигән сүзләре өчен тыйганнар”,—дип әйткәне хәтеремдә.
Илһам абый үзеннән өлкән буын җырчылар, композиторлар турыңда ихтирам белән искә ала иде Мәсәлән, анын миңа берничә мәртәбә: “Энекәш, әгәр дә ки Гөлсем апа (сүз күренекле җырчы Гөлсем Сөләйманова турында бара) булмаган булса, мин дә булмый идем .—дип әйткәне булды. Мәшһүр җырчы Рәшит Ваһапон турында да: “Ул бөек жырчы иде",—дип беренче булып әйтергә җөрьәт итүче Илһам абый булдь:.
Исегезгә төшерегез әле. мәшһүр Сәйдәшнен җырларын сонгы елларда концертларда еш ишетәсезме'’ Төгәлрәк әйтсәк, ишеткәнегез бармы’’ Менә шул
Татарст соң алын.
Республикасының Югары Советында очрашудан рәсем Беренче рәттә, сулдан уңга: Разиз Вәлиен. Илһам Шакиров. Туфан Миңнуллин.
икенче рәттә—Гәрәй Рәхим. Рабит Бату.гла
музыкаль драмасына кереш музыкасы белән ачып жнбәрә идек.
Илһам абыИнын тагын бер асыл сыйфаты турында ассызыклап әйтеп үтәсем килә. Ул беркайчан да заманча һәм мода агымнарына яраклашып, арзан, зәвыксыз, мәгънәсез, үзе әйтмешли, "шырдый-бырдый" җырлар җырламады. Анын репертуары тирән мәгънәгә ия. уйландыра, күнелләрне сафландыра, матурлыкны, иманга өнди торган һәм милли горурлык уята торган җырлардан гына тора иде. Ана бик күп композиторлар (профессионаллары да. һәвәскәрләре лә) үз җырларын тәкъдим игә иделәр, тик ул аларнын алда әйтелгән таләпләргә туры килә торганнарын гына сайлап ала иде.
Кайвакытта Илһам абый сәхнәдән тамашачыга мөрәҗәгать итеп бодай дия иде: “Халкыбызнын милли моңнарын яраткан кеше беркайчан да хулиган да. карак та. бандит та була алмый, чөнки ул кешенсн иман сафлыгын саклаучы илаһи бер көч" Шигарь булырлык хак сүзләр бу.
Рамил КУРАМШИН,
баянчы. Татарстанмын халык артисты
Илһам Шакировка
Ник сазынмы чинадым син алс. Бәлки айламаска калгандыр’’
Тукай сазы өзелгәнен белеп.
Халык сине сорап алгандыр
“Син” дип әйттем, үпкәләмә, туган. Бәйләнгән бит нәсел-ыруым Син бит кирәк.
Бары бу дәүләткә Кирәк түгел кирәк булуын
Тибеше булыр башлыкларда да бер Халыктагы олы йөрәкмен.
Шуна кадәр, бәлки, күпмилләтле Дәүләт өчен син дә кирәктер
..һөм халыкка зндәшәсе килә Киләчәккә.
Акылын булса, бак Тукай сабак.
Сәйдәш сабак иде.
Соңгысыдыр, бәлки, бу сабак!..
Мөдәррис ӘГЪЛӘМОВ,
шагыйрь. Татарстанмын Г Тукай нсемснлоге Двутт премиясе лауреаты
Илһамлы халыкның илханы булыр
Жнр йөзендә ана үз гомереннән дә артып калырлык рәхмәтләр ишетергә язгандыр Якты намазлык өсләрендә күпме садә җаннар ана исәнлек теләп дога кылгандыр. Ул әсир иткән залларда яңгыраган алкышларны бергә туаласан. Ниагара шарлавыгына тиң кодрәтле таш кын-күкрәү хасил булыр иде Ходай биргән саләтсн ул. тамчысына кадәр халыкка биреп, дан-шеһрәт тәхетендә ләззәтле мизгелләрен аз кичермәгәндер
Ул—кичәге, бүгенге, киләчәкле Илһам
Җырла Син. туган халкыннын күнел күгенә күтәрелгән Тургай, солтанатлы талант
иясе!
Ходай тылсымыннан яратылган сәмави тавышын белән уят газиз җаннарны!
Актарылсын хәтер!
Сүнгән учак урыннарында кузлар кабынсын, дәвер утларына салып, чайкап ал кыйбласын җуйган җаннарны!
Җырла Син, сулкылдасын бәгырь, тетрәнсен рух. җылатып юат мәртәбәле тагар
дөньясын!
Син—кара урман Иясе, мон Иясе...
Кадереңне аңлата белмәсәк. кичер безне, данлы, алкышлы елларыңны салават әйтеп озатыйк та, яна чор капкаларын “мәрхәба!”—диеп ачыйк әле!
Халыкнын гасабилы язмышын йөрәгеңнән үткәреп, үз җырлары аша Син аңлаттың, яна аһәңнәрен белән Син уятгын, өмет канатларын терелтеп, очар офыкларын Син киңәйттең.
Җырла Син. гасыр улы, мәшһүр талант иясе, мон галәмендә ни гамь бар, сөйлә безгә, күңелләрне сыгылдырып моңай бер, тарих пәрдәләре артында үткән зурлыкларның даны ачылсын...
Марсель ГАЛИЕВ,
язучы, Татарстанмын атказанган сәнгать эшжклесе
Сагыну
Җыр-мон белән татарны берләштергән бөек якташым Илһам Шакировка
Таныш ярлар, якын ярлар, туган җир—
Уйна да көл, шатлан, сөен, җырлап йөр.
Качкан күптән моннан дошман яулары.
Шуңа горур, шуңа мәгърур таулары.
Туган җирдә безгә һәрчак кадер бар...
Адым саен монда таныш каберләр Үткәннәрдән калган сагыш-истәлек.
Бу сагышлар тормасачы өстәлеп.
Җылырак шул туган якның кояшы Монда безнең юл азагы, юл башы.
Чакыра тик ерак чүлләр, Себерләр...
Тимер булды эштән безнең сеңерләр.
Җылынды күк хәтта Себер кояшы Тик туган як—һаман хәтер юлдашы.
Гөлгә күмдек ач даланы, чүлләрне.
Безнең тирдән тозланды ил күлләре.
Җылытсак та салкын Себер җилләрен.
Кошлар монда мәңгегә дип килмәде Хушлашканда әйтте безгә гел алар:
Көтә, диеп, безне анда оялар.
Дәртләнеп без тагын эшкә тотындык.
Колак тыңлый ил хәбәрен йотылып Кайтырбыз без салкын Себер гөл булгач...
Сагышыңнан үлә күрмә, сандугач.
Ә хәзергә ташка тамсын кайнар тир...
Түз, егет бул. “Туган як” дип җырлап йөр.
Разил ВӘЛИЕВ,
шагыйрь һәм прозаик. Россиянен һәм Татарстанмын атказанган мәдәният хезмәткәре, Татарстанның халык депутаты
Юллаучы
Алар безнең, яна бу заманның.
Ин алдынгы сәнгать батыры- Шнгьрияттө Тукай.
Музыкада Сәйдәш,
Сәхнәләрдә Илһам Шакиров
Сәхнә
Җырны кайнар алкыш белән Халык кат-кат ала чакырып,
Тукай сүзе, Сәйдәш музыкасы.
Юллаучысы Илһам Шакиров
Гәрәй РӘХИМ.
шагыйрь. Татарстанмын Г Тукан исемендәге Дәүләт премиясе лауреаты
Арыш дулкынлана
Илһам Шакировка
Иген өчен яну бездә- мәңгегә!
Ул хис иске, ул гел яна балкый, яна Кырлайдамы.
Сармандамы.
туган Марсымдамы әнә
арыш дулкынлана
. Җырчы суза
иң мөкатдәс халык көен. Сокланалар залда
исе китеп, бар да:
Каян бу кадәрле моңы, бу сон кайда үскән бала'*
Ә Ул белә
Колагында гомер буе'
башак җыры, йөрәгенә кагылып иген, арыш дулкынлана анда Арыш дулкынлана'
Рәдиф ГАТАШ.